Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στους άριστους που δεν αναλαμβάνουν να ηγηθούν φοβούμενοι την κοροϊδία και την κοινωνική απομόνωση. Σωστά ο Σωκράτης τονίζει: […] Γι’ αυτό λοιπόν και οι άριστοι δεν επιζητούν την τιμή της εξουσίας, ούτε τη θέλουν, για να ωφεληθούν χρήματα από αυτήν, γιατί δεν επιθυμούν ούτε φανερά να παίρνουν μισθό και να τους λένε μισθωτούς, ούτε κρυφά να σφετερίζονται τα δημόσια και να λέγονται κλέφτες, ούτε πάλι την επιζητούν για την τιμή, επειδή δεν είναι φιλόδοξοι.
- Γράφει ο Τάκης Κάμπρας
Καταλήγαμε, στο ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει να καταβληθεί υπεράνθρωπη προσπάθεια προκειμένου να πεισθεί και να αλλάξει γραμμή πλεύσης η κοινωνία, οι δεσμώτες στη σπηλιά.
Άρα, θα πρέπει να συμφωνήσουμε με τον Πλάτωνα, ότι το κίνητρο που θα πρέπει να παρακινεί τους χρηστούς πολίτες να παίρνουν μέρος στην πολιτική ζωή είναι ότι η μεγαλύτερη τιμωρία τους, είναι να κυβερνώνται από χειρότερους τους.
Πρόθυμοι δε οι αρεστοί…
Επιμένουμε λοιπόν και συνεχίζουμε να μιλάμε για το «μέτρον άριστον»!
Οι αρχαίοι λάτρευαν την ισονομία, αλλά δεν έβλεπαν με καλό μάτι την εξίσωση. Αυτός που είχε ένα ιδιαίτερο ταλέντο, όχι μόνο μπορούσε, αλλά και όφειλε να το αναπτύξει και να γίνει σπουδαίος, τιμώντας έτσι τον εαυτό του, την οικογένειά του και την πατρίδα του. Ωστόσο, δεν ήταν αφελείς. Γνώριζαν ότι η ανθρώπινη φιλοδοξία εύκολα οδηγεί στην υπερβολή και τίποτα δεν απεχθάνονταν περισσότερο από την έλλειψη μέτρου. Ο ανταγωνισμός είχε όρια, τα οποία όλοι γνώριζαν από την ημέρα που γεννήθηκαν. Μπορούμε να τα συνοψίσουμε στα δελφικά παραγγέλματα:
«Μηδέν άγαν», τίποτα σε υπερβολή. Ο καθένας οφείλει να συγκρατεί τον εαυτό του μέσα στα όρια που έχει θέσει η κοινωνία που τον ανέθρεψε.
«Ύβριν μισεί». Η υπέρβαση των ανθρώπινων μέτρων, η υπέρμετρη αλαζονεία δεν μένει ατιμώρητη. Εκείνος που θα πιστέψει πως, επειδή είναι σπουδαίος στον τομέα του, μπορεί να περνιέται για θεός, σύντομα θα χάσει το μυαλό του και θα οδηγηθεί σε παράκρουση. Τότε επεμβαίνει η Νέμεσις, η ύψιστη τιμωρία.
«Υφορώ μηδένα», να μην υποβλέπεις κανέναν, όσο ψηλά κι αν φτάσεις. Ο σπουδαίος άνθρωπος οφείλει να είναι ευγενικός και ευπροσήγορος με όλους. Έτσι προστατεύει τον εαυτό του από την αλαζονεία και ωφελεί όλους τους άλλους γύρω του.
«Πράττε δίκαια». Να δίνεις στον καθένα αυτό που του αξίζει, έτσι όρισε τη δικαιοσύνη ο Αριστοτέλης. Ούτε να χαρίζεσαι σε αυτόν που δεν αξίζει ούτε να στερείς από αυτόν που δεν αξίζει. Όσο ψηλά κι αν φτάσεις, ποτέ δεν φτάνεις ψηλότερα από τη δικαιοσύνη.
«Πλούτει δικαίως». Ο πλούτος δεν ήταν δαιμονοποιημένος στην αρχαία Ελλάδα. Ο άδικος πλούτος ήταν. Μπορούσε κανείς να κυνηγήσει το κέρδος, αν ήθελε, αλλά έπρεπε να το κάνει νόμιμα και να συνεισφέρει το μερίδιο που του αναλογούσε στην πολιτεία.
Η κινητήρια δύναμη της αρχαίας Ελλάδας για να διαπρέψεις σε όλους τους τομείς και στον σύγχρονο κόσμο, είναι η ανταγωνιστική διάθεση. «Πάντα να αριστεύεις και να γίνεσαι καλύτερος απ’ όλους» ήταν η πρώτη προτροπή προς τους νέους, από την εποχή του Ομήρου. Τίποτα δεν πρόσφερε μεγαλύτερη ικανοποίηση από την αριστεία!
Σήμερα; Ποιος είναι ο άριστος; Άριστοι, ο καθένας στον τομέα του, ήταν πολλοί, που είχαν την τύχη να ζήσουν σε ένα περιβάλλον που ενθάρρυνε την αριστεία και την επιβράβευε με τιμές εν ζωή και υστεροφημία κατόπιν. Γλύπτες, ποιητές, ρήτορες, φιλόσοφοι, στρατιωτικοί, πολιτικοί, επιστήμονες, αθλητές, άφησαν πίσω τους μια ανεκτίμητη περιουσία – από την οποία ακόμα τρεφόμαστε – επειδή ήθελαν και μπορούσαν να γίνουν άριστοι στο είδος τους.
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να κατανοήσει τη ζωή και να τη ζήσει όσο το δυνατόν πληρέστερα, είναι η επιδίωξη της αριστείας. Έτσι γεννήθηκε ο πολιτισμός, επειδή ο κάθε άνθρωπος θέλει να γίνεται ικανότερος, να ξεχωρίζει από τους άλλους, να κάνει πράγματα για τα οποία θα τον θαυμάζουν, να ωφελήσει τον εαυτό του και τον κόσμο. Έτσι εξελίχθηκε η σκέψη, η επιστήμη, η τεχνολογία. Κάποιοι άριστοι έκαναν το μεγάλο βήμα και έλυσαν προβλήματα που απασχολούσαν και τους μη άριστους. Και έτσι προέκυψαν οι αρεστοί…
Όμως σε έναν κόσμο που ο λιγότερο ικανός έχει τις ίδιες απολαβές με τον άριστο, τι θα κινητοποιεί την επιθυμία να γίνει κάποιος καλύτερος; Η επιθυμία να ξεχωρίσουμε, να γίνουμε καλύτεροι και να κάνουμε τη διαφορά, είναι εγγενής. Η επιβράβευση είναι το κίνητρο. Αν δεν υπάρχει το κίνητρο, τότε η επιθυμία είτε θα μαραζώσει κι ένα μεγάλο ταλέντο θα αδρανοποιηθεί είτε θα στραφεί στο περιθώριο της κοινωνίας, αναζητώντας χώρο να εξελιχθεί και να επιβραβευτεί. Αν τον βρει, τότε ο ταλαντούχος άνθρωπος θα στραφεί εναντίον της κοινωνίας την οποία κανονικά θα είχε ωφελήσει. Δυστυχώς η ανάγνωση της ιστορίας απέχει σήμερα μακράν. Το ζητούμενο είναι η εύκολη ζωή. Και υπάρχουν τρόπου. Το κακό είναι πως γίνονται αποδεκτοί και από τις δυο πλευρές…
