Ξαφνικά υπάρχει πρόβλημα μεταξύ πατέρα και κόρης στο σπίτι του Ερντογάν;» διερωτάται η γερμανική εφημερίδα «Die Welt» σε ανταπόκρισή της από την Κωνσταντινούπολη.
- Από τον Μιχάλη Ψύλο
«Η Σουμεϊγέ Ερντογάν, η νεότερη κόρη του Τούρκου προέδρου, αγωνίζεται, και μάλιστα επισήμως, για τα δικαιώματα των γυναικών, ενώ ο πατέρας της είναι εναντίον και σκέφτεται να αποσύρει την υπογραφή της Τουρκίας από τη Διεθνή Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας» γράφει η γερμανική εφημερίδα.
Η διαμάχη άρχισε πριν από λίγες ημέρες, όταν ο ισλαμοσυντηρητικός συγγραφέας Αμντουλραχμάν Ντιλιπάκ και στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ του Ερντογάν, σε άρθρο του στη «Yeni Akit», δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «πόρνες» τις γυναίκες που υποστηρίζουν τη Διεθνή Σύμβαση που υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη το 2011 και τέθηκε σε ισχύ το 2014, εξ ου και το όνομά της. Η αχρεία και εξοργιστική δήλωση του Ντιλιπάκ προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Ένωσης για τις Γυναίκες και τη Δημοκρατία (KADEM), στην οποία αντιπρόεδρος είναι η 35χρονη Σουμεϊγέ Ερντογάν. Αν και η κόρη του Ερντογάν δεν έκανε η ίδια δηλώσεις, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι «έβαλε το χεράκι της» στην ανακοίνωση της KADEM. Γεννημένη το 1985, η Σουμεϊγέ είναι η μικρότερη κόρη του Τούρκου προέδρου.
Έχει σπουδάσει Κοινωνιολογία και Ιστορία στις Ηνωμένες Πολιτείες και έκανε το μεταπτυχιακό για τις «Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και την ανάπτυξη» στο London School of Economics. Το 2010 -επί πρωθυπουργίας Ερντογάν- διορίστηκε σύμβουλος του κυβερνώντος κόμματος AKP σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ήταν υπεύθυνη για την παρακολούθηση των διεθνών σχέσεων στον παγκόσμιο Τύπο. Το 2013, στη διάρκεια των διαμαρτυριών κατά της ανέγερσης τεμένους και της τσιμεντοποίησης στο πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη, η Σουμεϊγέ μετείχε μάλιστα στις συναντήσεις της κυβέρνησης με διάφορους καλλιτέχνες για την εκτόνωση της κρίσης. Το 2014 η Σουμεϊγέ αποσύρθηκε όμως από το κόμμα, όταν ο Ερντογάν εξελέγη πρόεδρος, για να εκλεγεί στη συνέχεια αντιπρόεδρος της Ενωσης για τις Γυναίκες και τη Δημοκρατία. Πριν από τέσσερα χρόνια η Σουμεϊγέ παντρεύτηκε τον Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, απόφοιτο του ΜΙΤ, που έχει εταιρία η οποία κατασκευάζει μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) με τα οποία εφοδιάζεται ο τουρκικός στρατός, αλλά εξάγονται και σε τρίτες χώρες.
Σε συνομιλίες με Τούρκους συναδέλφους και αναλυτές στη γείτονα, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που θεωρούν τη Σουμεϊγέ την πιο πιθανή διάδοχο του Ερντογάν όταν ο «σουλτάνος» αποσυρθεί από την πολιτική σκηνή. Όσο κι αν εμφανίζεται να διαφωνεί με τον πατέρα της για τα δικαιώματα των γυναικών και τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, η Σουμεϊγέ εκφράζει απλά μια πιο σύγχρονη τάση στην ισλαμική, νεοοθωμανική πολιτική του Τούρκου προέδρου. Μιλώντας μάλιστα πριν από δύο χρόνια στο Σικάγο, η Σουμεϊγέ είπε ότι αναγκάστηκε να πάει στο εξωτερικό για να σπουδάσει επειδή, όταν ήταν μαθήτρια στην Τουρκία, απαγορευόταν η μαντίλα.
«Μέχρι το γυμνάσιο ποτέ δεν σκέφτηκα να σπουδάσω στο εξωτερικό» είπε η κόρη του Ερντογάν και πρόσθεσε: «Ο λόγος για τον οποίο τότε δεν συνέχισα τις σπουδές μου στην Τουρκία ήταν η απαγόρευση της μαντίλας. Για όσους δεν το γνωρίζουν, αυτή ήταν μία κωμικοτραγική απαγόρευση που ταλαιπώρησε την Τουρκία για πάρα πολλά χρόνια. Εγώ και οι συμμαθητές μου τότε έπρεπε να διαδηλώνουμε για μέρες, για μήνες, για να μπορέσουμε να προστατέψουμε τα βασικά μαθητικά μας δικαιώματα. Σε πολύ νεαρή ηλικία βρέθηκα στο εξαιρετικά δυσάρεστο δίλημμα να πρέπει να επιλέξω ανάμεσα στα θρησκευτικά μου καθήκοντα και σ’ εκείνα ως πολίτη του κόσμου. Το σχολείο μου με ανάγκαζε να επιλέξω. Και δεν δίστασα ποτέ να θέσω ως προτεραιότητα το θρησκευτικό μου καθήκον να φορώ μαντίλα και να αντισταθώ στον σχολικό κανονισμό».
Η μαντίλα μαντίλα, αλλά η σπουδαγμένη στη Δύση 35χρονη κόρη του Ερντογάν δεν μπορεί να βλέπει με καλό μάτι τις πιέσεις που ασκούν οι ισλαμοσυντηρητικοί κύκλοι στο κυβερνών κόμμα για την απόσυρση της Τουρκίας από τη συνθήκη κατά της βίας στις γυναίκες. Οι συνέπειες όμως της αντιφεμινιστικής πολιτικής του AKP είναι τρομακτικές: Ο αριθμός των ανθρωποκτονιών γυναικών -κυρίως λόγω ενδοοικογενειακής βίας- έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 400% στα χρόνια της διακυβέρνησης Ερντογάν. Τουλάχιστον 474 γυναίκες σκοτώθηκαν το 2019 και 36 μόνο τον περασμένο Ιούλιο. Ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών υποστηρίζουν ότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης δεν έχει ενσωματωθεί επαρκώς στο τουρκικό δίκαιο. Για παράδειγμα, επισημαίνουν, δεν έχουν διαμορφωθεί οι απαραίτητοι μηχανισμοί για την προστασία των γυναικών.
Η σύμβαση χαρακτηρίζει τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία εγκλήματα και υποχρεώνει τα υπογράφοντα κράτη να αναπτύξουν βιώσιμα μέτρα προστασίας και πρόληψης. Το κόμμα του Ερντογάν θέλει απλά να ρίξει την υπόθεση στην «ιδιωτική σφαίρα» και να την κάνει αόρατη. Η Τσανάν Γκουλού, εκ των στελεχών της ΚΑDEM, υποστηρίζει ότι όλα αυτά οφείλονται σε σκοπιμότητες του κυβερνώντος κόμματος AKP. Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνει, «αν υλοποιηθεί στην πράξη η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, θα ενταθούν οι αντιστάσεις στους κόλπους του AKP». Υπέρ της κατάργησης της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης τάσσεται και ο ακροδεξιός εταίρος του Ερντογάν, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί. «Πρέπει να εξετάσουμε εάν αυτή η σύμβαση είναι απαραίτητη, τι προσφέρει και τι όχι» είπε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα πάντως με την έρευνα της MetroPOLL, το 63,6% δεν εγκρίνει την απόσυρση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Οι ψηφοφόροι του AKP είναι επίσης κατά της ακύρωσης της σύμβασης, καθώς μόνο το 25,7% θέλει την απόσυρση, ενώ το 49,7% τάσσεται υπέρ της σύμβασης.
Όταν όμως στις 25 Νοεμβρίου του 2019 κατέβηκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης περισσότερες από 2.000 γυναίκες για να διαδηλώσουν κατά της ενδοοικογενειακής βίας, η αστυνομία επενέβη για να καταστείλει την κινητοποίηση με πλαστικές σφαίρες και δακρυγόνα. Μία πρόταση του φιλοκουρδικού κόμματος HDP για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής, η οποία θα διερευνούσε τα κρούσματα βίας κατά των γυναικών, απερρίφθη στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση με τις ψήφους του ΑΚΡ και του ακροδεξιού κόμματος MHP του Μπαχτσελί.
Χιλιάδες γυναίκες διαδήλωσαν πρόσφατα κατά της ενδοοικογενειακής βίας και της ανάκλησης της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης σε αρκετές τουρκικές πόλεις. Στην περιοχή Καντίκιοϊ της Κωνσταντινούπολης οι διαδηλώτριες κρατούσαν πλακάτ με τα ονόματα των νεκρών γυναικών ή φορούσαν μπλουζάκια με τα ονόματα των θυμάτων.
Παρόμοιες συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν στην Άγκυρα, στα Αδανα και στην Αττάλεια. Στη Σμύρνη η οργάνωση για τα δικαιώματα των γυναικών Nar Women’s Solidarity κατήγγειλε ότι οι δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν 10 γυναίκες μέλη της.
Όλα αυτά τα βλέπει, φυσικά, η Σουμεϊγέ και τα υιοθετεί, ενισχύοντας το εκσυγχρονιστικό προφίλ της, φιλοδοξώντας άλλωστε να ενισχύσει την επιρροή της στους νέους ψηφοφόρους, τους οποίους ο πατέρας της έχει χάσει μαζικά.
Όπως γράφει το γερμανικό περιοδικό «Focus» σε ανταπόκριση από την Κωνσταντινούπολη, «ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πρέπει να φοβάται για τη δύναμή του, επειδή η νέα Γενιά Ζ της τουρκικής νεολαίας θα ψηφίσει πρώτη φορά στις επόμενες εκλογές. Είναι οι νέοι και οι νέες που γεννήθηκαν μεταξύ 1995 και 2010, μια γενιά που εκτιμάται ότι περιλαμβάνει περίπου 13.000.000 άτομα. Θα μπορούσαν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στις μελλοντικές εκλογές, καθώς αποτελούν το 12% του συνόλου των ψηφοφόρων και πολύ λίγοι θα ψηφίσουν τον Ερντογάν» γράφει το γερμανικό περιοδικό.
«Αυτή η γενιά θα είναι οι βασικοί παράγοντες στις επερχόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές το 2023» προβλέπει ο Μουράτ Γκεζιτσί, διευθυντής του ινστιτούτου Gezici Arastirma Merkezi, τονίζοντας ότι η έρευνα έδειξε πως τα βασικά θέματα που απασχολούν τους νέους είναι κυρίως η «δικαιοσύνη» και το «εισόδημα». Πώς να είναι άλλωστε ευνοϊκά διακείμενοι οι Τούρκοι νεολαίοι στο κόμμα του Ερντογάν όταν, σύμφωνα με την Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία (TÜIK), η ανεργία ήταν περίπου 25% στην ηλικιακή ομάδα από 15 έως 24 ετών;
Αυτούς τους νέους θέλει να κερδίσει η Σουμεϊγέ, πιθανότατα σε συνεννόηση με τον πατέρα της. Πολύ δύσκολο το έργο της. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο και ακαδημαϊκό Τσαν Ερτουνά, δεν είναι δυνατόν να προσεγγίσουν οι κυβερνώντες αυτούς τους νέους με τον «παλιό τρόπο. Δεδομένου ότι το Generation Z είναι κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα, χρειάζεται μια εντελώς νέα γλώσσα. Μιλάμε για νέους που χρησιμοποιούν το YouΤube ως μηχανή αναζήτησης και ακολουθούν μηνύματα στο Instagram». Επιπλέον, κάποιος πρέπει επειγόντως να προσφέρει περισσότερες λύσεις στα συγκεκριμένα προβλήματα ηλικίας, λέει ο Τούρκος καθηγητής.
Ο Ερντογάν πέρασε όμως πρόσφατα νόμο με τον οποίο ενισχύεται η λογοκρισία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Χωρίς να υπάρξει η παραμικρή αντίδραση από την εκσυγχρονίστρια Σουμεϊγέ. Άλλωστε και η ίδια είχε βρεθεί παλιότερα στο στόχαστρο του twitter, όταν δημοσιεύτηκε ότι είχε έρθει σε συμφωνία με μια εταιρία για τη διαγραφή ειδήσεων στο διαδίκτυο σχετικά με την ιδιωτική ζωή της στο παρελθόν. Το δίκτυο OdaTV ανέφερε αργότερα ότι μια εταιρία, η οποία ισχυρίστηκε ότι ήταν υπεύθυνη για τη φροντίδα της «φήμης της Σουμεϊγέ Ερντογάν στις διαδικτυακές υπηρεσίες», ζήτησε να διαγραφεί ένα άρθρο που είχαν δημοσιεύσει για την κόρη του Ερντογάν πριν από δύο χρόνια.
