Δίπλα στη φυσική ομορφιά και την αρμονία της φύσης -στην πάντα φιλόξενη θεσσαλική γη- στέκει ακοίμητος φρουρός της πλούσιας λαογραφικής παράδοσης του τόπου μας το Ιστορικό, Νομισματικό και Λαογραφικό Μουσείο του Αγίου Βησσαρίωνα. Το εν λόγω μουσείο με τα εντυπωσιακά εκθέματά του βρίσκεται στον Αγιο Βησσαρίωνα, ένα χωριό που ανήκει στον Δήμο Πύλης της Περιφερειακής Ενότητας του νομού Τρικάλων. Άνοιξε τις πύλες του για να υποδεχτεί τους επισκέπτες τον Μάρτιο του 2020, στεγάζεται στο δημοτικό σχολείο της περιοχής, σε έναν χώρο που καλύπτει 250 τ.μ.
Την ύπαρξη αυτού του μουσείου οφείλουμε στην αγάπη και στο προσωπικό μεράκι ενός ιδιώτη, του Νίκου Μαρδάνη, πυροσβέστη στο επάγγελμα, ο οποίος αφιέρωσε αμέτρητες ώρες -δίχως να λογαριάζει την κούραση αλλά και τα προσωπικά έξοδα– προκειμένου να συλλέξει όλο αυτό το σπάνιο και μεγάλης πολιτισμικής αξίας υλικό. «Άρχισα από την ηλικία των 10 ετών, το 1977. Τότε ήταν της μόδας η συλλογή γραμματοσήμων. Αργότερα συνέχισα ως συλλέκτης ελληνικών νομισμάτων και χαρτονομισμάτων» αναφέρει στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» και τον Σωτήρη Λέτσι, ο κ. Μαρδάνης και προσθέτει:
«Έχω στη συλλογή μου τα πρώτα ελληνικά νομίσματα επί εποχής Ιωάννη Καποδίστρια, έως και τις τελευταίες δραχμές, καθώς επίσης χαρτονομίσματα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται το πρώτο χαρτονόμισμα μιας δραχμής του 1885 -της εποχής του βασιλέως Γεωργίου Α΄-, έως και το τελευταίο δεκαχίλιαρο. Αργότερα, μεγαλώνοντας, το ενδιαφέρον μου στράφηκε στα λαογραφικά αντικείμενα. Ήθελα να διασώσω όσο περισσότερα λαογραφικά στοιχεία του νομού Τρικάλων μπορούσα. Σήμερα έχω στην κατοχή μου 20.000 και πλέον αντικείμενα. Πρόκειται για μια τεράστια συλλογή».
Δύσκολη η συντήρηση
Ο κ. Μαρδάνης συνεχίζει την εξιστόρησή του: «Μόνος μου έτρεχα στα χωριά και τα αγόραζα από παλαιοπωλεία, από ιδιώτες κ.ά. Προσπάθησα να διασώσω όσο περισσότερα μπορούσα. Ξέρετε, δεν είναι μόνο η αγορά των αντικειμένων, εκείνο που κοστίζει πάρα πολύ είναι και η συντήρησή τους. Για να καταλάβετε, θα σας πω το εξής: Εάν αγοράσεις ένα αντικείμενο 20 ευρώ, χρειάζεσαι άλλα 30 ή και 50 ευρώ προκειμένου να το συντηρήσεις. Πέραν της προσωπικής εργασίας που απαιτείται για να αναδειχθεί, να συντηρηθεί, αλλά και για να μπορέσει να διατηρηθεί, απαιτούνται φάρμακα και υλικά, τα οποία κοστίζουν». Μέσα από τα αντικείμενα που εκτίθενται στο μουσείο αυτό αναβιώνουν με έντονα παραστατικό τρόπο η καθημερινή ζωή και οι ασχολίες των ανθρώπων της υπαίθρου κατά το παρελθόν.
Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει οικιακά αντικείμενα, χάλκινα και πήλινα οικιακά σκεύη, παραδοσιακά αγροτικά και κτηνοτροφικά εργαλεία, ενώ συγχρόνως έχει τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με μια σειρά από παραδοσιακά επαγγέλματα, τα αντικείμενα των οποίων βρίσκονται εκεί τοποθετημένα με τάξη και επιμέλεια, ανακαλώντας τις μνήμες από τη ζωή των προγόνων μας.
Επαγγέλματα
Έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε επαγγέλματα που έσβησαν με το πέρασμα του χρόνου, όπως π.χ. αυτό του μυλωνά, του πεταλωτή, του γανωματή, του καλαθοποιού κ.ά. «Σκοπός μου είναι όλοι, και ειδικά τα νέα παιδιά, να γνωρίσουν τις ρίζες τους, όπως και διάφορα αντικείμενα που έχουν σχέση με την ιστορία της Θεσσαλίας: όπως είναι π.χ. το αγροτόσπιτο το οποίο θεωρείται χαρακτηριστικό κτίσμα του θεσσαλικού κάμπου, αλλά και του ορεινού όγκου. Εξίσου μεγάλη ιστορική και πολιτισμική αξία συγκεντρώνουν και τα επαγγέλματα που συνοδεύονται από τα συναφή εργαλεία τους, ενώ αξίζει να προσθέσουμε ότι η αναβίωση των παραδοσιακών επαγγελμάτων γίνεται ακόμη πιο αληθινή μέσα από την παρουσία ανθρώπινων ομοιωμάτων. Μεταξύ των εκθεμάτων υπάρχουν επίσης γραμμόφωνα, ραδιόφωνα, φωτογραφικές μηχανές, παραδοσιακές φορεσιές της περιοχής μας και πολλά άλλα αντικείμενα. Στο μουσείο υπάρχουν επίσης και αντικείμενα από την Επανάσταση του 1821, νομίσματα, χαρτονομίσματα κ.ά.» συμπληρώνει ο κ. Μαρδάνης.
Το «ματωμένο» αλέτρι και η παμπάλαιη καρέκλα του κουρέα
Καθένα από τα εκθέματα του μουσείου κρύβει τη δική του ξεχωριστή ιστορία. Πλαισιωμένη ασφαλώς και με ποικίλες αναμνήσεις που δύσκολα ξεχνιούνται: «Μια ιστορία που με συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν όταν ο κ. Λάμπρος, ο οποίος καταγόταν από ένα ορεινό χωριό των Τρικάλων και ήταν 92 χρονών τότε, μου είχε διηγηθεί την ιστορία του» αναφέρει ο κ. Μαρδάνης και συνεχίζει: «Όταν ήταν ο κ. Λάμπρος στην ηλικία των 12 ετών, τον είχε βάλει ο πατέρας του να οργώσει το χωράφι με το ξύλινο αλέτρι με τα βόδια. Ήταν μια πολύ δύσκολη εργασία, επειδή από την πολλή δύναμη με την οποία τραβούσε το άτομο το αλέτρι τα χέρια μάτωναν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται πληγές και να μην μπορεί να συνεχίσει κάποιος εύκολα την εργασία αυτή. Το αλέτρι αυτό το έχω διασώσει και βρίσκεται στην κατοχή μου μέχρι σήμερα».
Ο κ. Μαρδάνης αναφέρει ακόμα μία ξεχωριστή ιστορία: «O κ. Δημήτρης, κουρέας στο επάγγελμα, μου έδωσε πριν από καιρό μια καρέκλα του κουρέα, την οποία είχε στην αποθήκη του εδώ και πολλά χρόνια. Άνοιξε κουρείο στον νομό Τρικάλων το 1954 σε ηλικία μόλις 24 χρονών, ενώ σήμερα είναι 90 χρονών. Η καρέκλα είναι φτιαγμένη από Τρικαλινό σιδερά, αλλά έχει δεχτεί αναπαλαίωση λόγω των χρόνιων φθορών. Η εικοσάρα, το νόμισμα δηλαδή που απεικονίζεται στο πίσω μέρος της καρέκλας, έχει τοποθετηθεί από τον πατέρα του κ. Δημήτρη, ενώ η δεκάρα από τον θείο του. Μαζί με την καρέκλα αυτή ο κ. Δημήτρης μού έχει δώσει και μερικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο ίδιος στο κουρείο του. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω πάλι γι’ αυτήν του την κίνηση».
Δεν χωρούν
Σπεύδει ακόμη να σημειώσει ο κ. Μαρδάνης ότι ασφαλώς και υπάρχουν πολλά ακόμη αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται ήδη στην κατοχή του και δεν έχουν έως σήμερα πάρει τη θέση τους εντός του μουσείου λόγω απουσίας του κατάλληλου χώρου. «Παρ’ όλα αυτά όμως υπάρχουν και κάποια ιδιαίτερα κομμάτια – αντικείμενα, τα οποία θα ήθελα να αποκτήσω. Ελπίζω με την πάροδο του χρόνου να γίνουν και αυτά μέρος της συλλογής μου» αναφέρει ο κ. Μαρδάνης. Και συμπληρώνει: «Τρικαλινοί και όχι μόνο με έχουν στηρίξει στην όλη μου προσπάθεια και τους ευχαριστώ πραγματικά. Λαμβάνω καθημερινά πολλά θετικά σχόλια και μηνύματα από όλο τον κόσμο της Ελλάδας, καθώς και από κάποιους στο εξωτερικό. Εχω γράψει και ένα βιβλίο στο οποίο εμπεριέχονται πολλές ιστορίες ανθρώπων της τότε εποχής, οι οποίοι μου τις είχαν διηγηθεί εμένα προσωπικά, καθώς και την ιστορία των επαγγελμάτων. Το βιβλίο αυτό δυστυχώς δεν έχει εκδοθεί, αλλά υπάρχει μέσα στο μουσείο όπου ο επισκέπτης μπορεί να το ξεφυλλίσει».
