Η εικόνα της Τουρκίας που απομακρύνεται από το ΝΑΤΟ προς τη στρατηγική εταιρική σχέση Ρωσίας-Κίνας παρουσιάστηκε με περισσότερους από έναν τρόπους, από τον Τούρκο Πρόεδρο Τάγιϊπ Ερντογάν που επισκέφθηκε τον Κινέζικο Πρόεδρο Xi Jinping στο Πεκίνο αμέσως μετά τη ύνοδο των G20 στην Οσάκα.
- Γράφει ο Νίκος Γκλεζάκος
Η Τουρκία αποτελεί βασικό κομβικό σημείο του αναδυόμενου Νέου Δρόμου του Μεταξιού, ή αλλιώς της Πρωτοβουλίας Belt and Road. Ο Ερντογάν είναι master στην «πώληση» της Τουρκίας ως το απόλυτο σταυροδρόμι Ανατολής-Δύσης. Εξέφρασε επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για ένταξη στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), με επικεφαλής τη Ρωσία-Κίνα, της οποίας η ετήσια σύνοδος κορυφής πραγματοποιήθηκε στο Μπισκέκ λίγες μέρες πριν από την Οσάκα.
Παράλληλα, παρά τις απειλές κυρώσεων από το αμερικανικό Κογκρέσο στις προειδοποιήσεις του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν δεν υποχώρησε ποτέ από την απόφαση της Άγκυρας να αγοράσει ρωσικά συστήματα πυραύλων S-400, μία σύμβαση 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων σύμφωνα με τον Σεργκέι Τσεμέζοφ της Rostec.
Οι S-400s αποστέλλονται στην Τουρκία ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα. Σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας Hulusi Akar, η τοποθέτησή τους θα ξεκινήσει τον Οκτώβριο. Η Τουρκία είναι το πρώτο κράτος μέλος του ΝΑΤΟ που αγοράζει τος S-400.
Ο Χι, όπως καλωσόρισε τον Ερντογάν στο Πεκίνο, τόνισε το μήνυμα που δημιούργησε μαζί με τον Πούτιν στις προηγούμενες συναντήσεις τους στην Αγία Πετρούπολη, το Μπισκέκ και την Οσάκα: η Κίνα και η Τουρκία θα πρέπει “να υποστηρίξουν μια πολυμερή παγκόσμια τάξη με τα Ηνωμένα Έθνη στον πυρήνα της, για το διεθνές δίκαιο. ”
Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, έδειξε τη γοητεία του από μια δημοσίευση ενός άρθρου του στους “Global Times”, που εξέφραζε ένα κοινό όραμα για το μέλλον, το οποίο το έθεσε λεπτομερώς. Στόχος του είναι να εδραιώσει τις κινεζικές επενδύσεις σε πολλές περιοχές της Τουρκίας, που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την πρωτοβουλία Belt and Road.
Απευθυνόμενος στον εξαιρετικά ευαίσθητο για την Κίνα φάκελο των Ουιγούρων, ο Ερντογάν εκτέλεσε επιδέξια μια πιρουέτα. “Είναι γεγονός ότι οι λαοί της περιοχής του Xinjiang της Κίνας ζουν ευτυχώς στην ανάπτυξη και την ευημερία της Κίνας. Η Τουρκία δεν επιτρέπει σε κανέναν να υποκινήσει μια δυσαρμονία στη σχέση Τουρκίας-Κίνας. “δήλωσε.
Αυτό είναι ακόμη πιο εκπληκτικό, δεδομένου ότι ο ίδιος ο Ερντογάν, κατά την τελευταία δεκαετία, είχε κατηγορήσει το Πεκίνο για γενοκτονία απέναντι στους Ουιγούρους. Και σε μια περίφημη υπόθεση του 2015, εκατοντάδες Ουιγούροι που πρόκειται να απελαθούν από την Ταϊλάνδη πίσω στην Κίνα κατέληξαν, μετά από πολλούς φανταστικούς τρόπους, να εγκατασταθούν στην Τουρκία.
Νέο γεωπολιτικό καραβάνι
Ο Ερντογάν φαίνεται τελικά να συνειδητοποίησε ότι ο Νέος δρόμος του Μεταξιού είναι η δεύτερη ψηφιακή εκδοχή του αρχαίου δρόμου του μεταξιού του οποίου τα καραβάνια συνέδεαν το Μεσαίο Βασίλειο μέσω του εμπορίου με πολλαπλά εδάφη του Ισλάμ – από την Ινδονησία στην Τουρκία και από το Ιράν στο Πακιστάν.
Πριν από τον 16ο αιώνα, η κύρια γραμμή επικοινωνίας σε όλη την Ευρασία δεν ήταν ναυτική, αλλά η αλυσίδα των στεπών και των ερήμων από τη Σαχάρα στη Μογγολία, όπως ο Άρνολντ Τοίνμπι παρατήρησε θαυμάσια. Περπατώντας στη γραμμή ης αλυσίδας θα βρούμε εμπόρους, ιεραπόστολους, ταξιδιώτες, μελετητές, σε όλη τη διαδρομή προς τους Τούρκους-Μογγόλους από την Κεντρική Ασία που μεταναστεύουν στη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Όλοι αποτελούσαν το υλικό της διασύνδεσης και της πολιτιστικής ανταλλαγής μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, πέρα από τη γεωγραφική ασυνέχεια.
Αναμφισβήτητα ο Ερντογάν είναι πλέον σε θέση να διαβάσει τα “νέα φύλλα τσαγιού”. Η στρατηγική εταιρική σχέση Ρωσίας-Κίνας, που ασχολείται άμεσα με τη σύνδεση της ζώνης Belt and Road με την Οικονομική Ευρασιατική Ένωση καθώς και με τον Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά-Νότου, θεωρεί την Τουρκία και το Ιράν ως απολύτως απαραίτητους βασικούς κόμβους για τη συνεχιζόμενη, πολυεπίπεδη διαδικασία ολοκλήρωσης της Ευρασίας.
Καθώς η περιοχή των Ουιγούρων το Xinjiang είναι ο βασικός κόμβος στη Δυτική Κίνα που συνδέεται με πολλούς διαδρόμους του Belt and Road, ο Ερντογάν έπρεπε να βρει ένα κοινό έδαφος με τη διαδικασία, ελαχιστοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τα κύματα παραπληροφόρησης για τη λεγόμενη Sinophobia. Εφαρμόζοντας τη σκέψη του Xi Jinping, θα λέγαμε ότι ο Ερντογάν επέλεξε την προνομιακή πολιτισμική κατανόηση και την ανταλλαγή ανθρώπων σε έναν ιδεολογικό αγώνα.
Αξιοποιώντας τις σκέψεις του προέδρου Xi Jinping για τα Ηνωμένα Έθνη και το διεθνές δίκαιο δεν παράλειψε να τονίσει τις ομοιότητες ανάμεσα στην κατάσταση που προσπαθεί να διαμορφώση η Κίνα στην νότια σινική θάλασσα, στο σύμπλεγμα των νησιών Spartly. Και την κατάσταση που προωθεί η Τουρκία με τις ενέργειές της σε Αιγαίο και νοτιoανατολική Μεσόγειο.
Έτοιμος να μεσολαβήσει
Ο Ερντογάν αισθάνεται τώρα αρκετά ενθουσιασμένος για να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως διαμεσολαβητής μεταξύ της Τεχεράνης και της κυβέρνησης του Trump, μια πρόταση που έκανε στον πρωθυπουργό της Ιαπωνίας Shinzo Abe στη σύσκεψη των G20.
Ο Ερντογάν δεν θα είχε κάνει αυτή την προσφορά αν δεν είχε συζητηθεί προηγουμένως με τη Ρωσία και την Κίνα οι οποίες, κατά κύριο λόγο, είναι υπογράφοντα μέλη της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν ή Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA).
Είναι εύκολο να δούμε πώς η Ρωσία και η Κίνα πρέπει να θεωρούν την Τουρκία τον τέλειο διαμεσολαβητή: γείτονα του Ιράν, την παροιμιώδη γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης και μέλος του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία είναι σίγουρα πολύ πιο αντιπροσωπευτική από την ομάδα ΕΕ-3 (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία)
Το Trump φαίνεται να θέλει ή τουλάχιστον δίνει την εντύπωση ότι επιβάλλει – ένα JCPOA 2.0, χωρίς υπογραφή Ομπάμα. Η εταιρική σχέση Ρωσίας-Κίνας θα μπορούσε εύκολα μετά από συνεννόηση με την Τεχεράνη,να προσφέρουν ένα νέο τραπέζι διαπραγματεύσεων που να περιλαμβάνει την Τουρκία. Ακόμη και αν η αναποτελεσματική, με κάθε έννοια ΕΕ-3 παρέμενε, θα υπήρχε πραγματική αντιστάθμιση με τη μορφή της Ρωσίας, της Κίνας και της Τουρκίας.
Στον αντίποδα όλων αυτών, η Ελλάς χειροτερεύει τις διπλωματικές της σχέσεις με τη Ρωσία, και προσπαθεί να πράξει το ίδιο και με την Κίνα, χαρακτηριστικό παράδειγμα οι πρόσφατες αποφάσεις σχετικά με την αρχαιολογία στο λιμάνι του Πειραιά.
