Επαναφέρουμε στη μνήμη μας τα τραγικά γεγονότα της εισβολής στην Κύπρο το 1974 – Οσο και αν φαίνεται παράξενο, κανείς από τους πρωταιτίους του πραξικοπήματος στην Κύπρο δεν δικάστηκε για το συγκεκριμένο έγκλημα
- Από τον
Σάββα Καλεντερίδη
Τις ημέρες αυτές βιώνουμε και επαναφέρουμε στη μνήμη μας τα τραγικά γεγονότα της εισβολής στην Κύπρο το 1974, που αποτελεί την τελευταία εθνική τραγωδία. Ομως, για να φτάσουμε στην 20ή Ιουλίου, τότε που άνοιξαν οι μπουκαπόρτες του «Αττίλα» στις ακτές της Κερύνειας, είχαν προηγηθεί το προδοτικό πραξικόπημα και οι μεθοδεύσεις που οδήγησαν στην εξουδετέρωση μέσω διαταγών της Εθνικής Φρουράς, για να πατήσει σχεδόν ανεμπόδιστος ο «Αττίλας» τα ιερά χώματα της Κύπρου.
Από το βιβλίο «Νικόλαος Κατούντας – Ο Λεωνίδας της Κερύνειας», που περιέχει μαρτυρίες συμμαχητών του για τον ηρωικό θάνατο του Αχαιού λοχαγού, στις 22 Ιουλίου 1974, του οποίου είχα την τιμή να αναλάβω τη συγγραφή, παραθέτω υπό μορφή ημερολογίου ορισμένα γεγονότα που οδήγησαν στο προδοτικό πραξικόπημα:
«Φεβρουάριος 1974
Λαμβάνεται σε πολιτικό επίπεδο η τελική απόφαση ανατροπής του Μακαρίου από τους Φαίδωνα Γκιζίκη, Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο, πρωθυπουργό, Γρηγόριο Μπονάνο, αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων, ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη, ουσιαστικό αρχηγό της χούντας.
26 Ιουνίου 1974
Ο διευθυντής του 2ου Επιτελικού Γραφείου του ΓΕΕΦ Κώστας Μπούρλος επισκέπτεται την Αθήνα και μεταφέρει στην Κύπρο ειδικό κώδικα συνθηματικής επικοινωνίας με την Αθήνα.
30 Ιουνίου 1974
Οι Ιωαννίδης – Μπονάνος αποφασίζουν την ανατροπή του Μακαρίου, ορίζοντας ως ημερομηνία του πραξικοπήματος τη 15η Ιουλίου 1974.
1 Ιουλίου 1974
Την 1η Ιουλίου 1974 με εντολή του ΑΕΔ στρατηγού Γρ. Μπονάνου δίδεται φύλλο πορείας για να παρουσιασθούν στην Αθήνα ο ταξίαρχος Μιχ. Γεωργίτσης και ο ταξίαρχος Παύλος Παπαδάκης, ο οποίος μέχρι και τις αρχές Ιουνίου του 1974 υπηρετούσε στη θέση του επιτελάρχη του ΓΕΕΦ. Η εντολή προς Μιχ. Γεωργίτση δόθηκε απευθείας στον ίδιο με παράκαμψη του ΓΕΕΦ και του αρχηγού του, αντιστράτηγου Γ. Ντενίση.
2 Ιουλίου 1974
Ο διοικητής Καταδρομών Κύπρου, συνταγματάρχης Κομπόκης, και ο ταξίαρχος Μιχαήλ Γεωργίτσης παρουσιάζονται για να συμμετάσχουν σε σύσκεψη στο γραφείο τού τότε αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων Γρ. Μπονάνου. Στη σύσκεψη αυτή ο Μπονάνος ενημέρωσε τους παρευρισκομένους για την απόφαση ανατροπής του Αρχ. Μακαρίου με στρατιωτικό πραξικόπημα, που, όπως τους είπε, πάρθηκε από την κυβέρνηση και τη στρατιωτική ηγεσία. Παράλληλα καθόρισε ως χρόνο εκδήλωσης του πραξικοπήματος τη 15η Ιουλίου 1974, ώρα 19.30, και όρισε τον Μιχ. Γεωργίτση ως αρχηγό και τον Κ. Κομπόκη ως υπαρχηγό.
Ο Μπονάνος τόνισε στους συμμετέχοντες στη σύσκεψη ότι δεν πρέπει να ανησυχούν, γιατί υπήρχαν διαβεβαιώσεις ότι δεν πρόκειται να επέμβει κανένας διότι «υπήρχε κάλυψη». Δεν προσδιοριζόταν μεν από ποιον είχε παρασχεθεί η κάλυψη, αλλά φαινόταν ότι ήταν από τις ΗΠΑ.
6 Ιουλίου 1974
Επιστρέφει στην Κύπρο ο Γεωργίτσης.
7 Ιουλίου 1974
Επιστρέφει στην Κύπρο ο Κομπόκης.
9 Ιουλίου 1974
Γεωργίτσης και Κομπόκης καλούν σε σύσκεψη επιτελείς και διοικητές μονάδων για τον καθορισμό των λεπτομερειών αναφορικά με την υλοποίηση του πραξικοπήματος. Στη σύσκεψη αυτή έπειτα από συζήτηση κρίθηκε ομόφωνα ότι το πραξικόπημα δεν θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί για τους παρακάτω λόγους:
Πρώτον, υπήρχε κίνδυνος εσωτερικών ταραχών στην Κύπρο.
Δεύτερον, οι μονάδες ήσαν ουσιαστικά διαλυμένες.
Τρίτον, η προετοιμασία ήταν ελλιπής.
Τέταρτον και το κυριότερο, υπήρχε κίνδυνος στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας.
10 Ιουλίου 1974
Ο ταγματάρχης Κοντώσης, που υπηρετούσε στην Εθνική Φρουρά ως σύνδεσμος με το ΑΕΔ, μεταφέρει στην Αθήνα στους Ιωαννίδη και Μπονάνο τους φόβους και τους ενδοιασμούς που εκφράσθηκαν στη σύσκεψη. Πλην όμως η απάντηση ήταν ότι οι ενδοιασμοί και τα αιτήματά τους για αναβολή του πραξικοπήματος απορρίπτονται. Είναι διαταγή του αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων και της κυβέρνησης να προχωρήσουν στην εκτέλεση της απόφασης για την ανατροπή του Μακαρίου.
11 Ιουλίου 1974
Στις 11 Ιουλίου οι Γεωργίτσης και Κομπόκης, αφού ενημερώθηκαν από τον Κοντώση για την επιμονή των Ιωαννίδη – Μπονάνου να γίνει το πραξικόπημα, έδωσαν εντολές και οδηγίες στους επικεφαλής των μονάδων που προσδιόρισαν ότι θα λάβουν μέρος στις επιχειρήσεις για την κατάληψη των προεπιλεγμένων στόχων.
13 Ιουλίου 1974
Λευκωσία: Συνεργασία των Γεωργίτση, Κομπόκη, Παπαγιάννη (ΕΛΔΥΚ) και Γιαννακοδήμου, με σκοπό τον καθορισμό των τελευταίων λεπτομερειών του πραξικοπήματος.
15 Ιουλίου 1974
Ωρα 05.00
Ο αρχηγός του πραξικοπήματος ταξίαρχος Μ. Γεωργίτσης, ο οποίος αντικαθιστούσε τον αρχηγό του ΓΕΕΦ Γ. Ντενίση που απουσίαζε στην Αθήνα, είχε μεταβεί στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ για να συντονίσει την επιχείρηση. Το αρχηγείο για την εκτέλεση του πραξικοπήματος είχε εγκατασταθεί στο συγκεκριμένο χώρο για λόγους ασφαλείας, δεδομένου ότι το ΓΕΕΦ συστεγάζετο με το Αρχηγείο Αστυνομίας και γειτνίαζε με το στρατόπεδο του Εφεδρικού Σώματος, που ήταν υπό τον έλεγχο του Αρχ. Μακαρίου.
Στη σύσκεψη στην αίθουσα επιχειρήσεων της ΕΛΔΥΚ παρευρίσκονταν, μεταξύ άλλων, ο υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ αντισυνταγματάρχης Κων. Παπαγιάννης (ο διοικητής βρισκόταν στην Αθήνα για τη σύσκεψη «συσκότισης» που πραξικοπήματος) και ο συνταγματάρχης Σωτήριος Λιανάς, ο οποίος προοριζόταν να αναλάβει τη διοίκηση της ΙΙΙ ΑΤΔ.
Ωρα 05.30
Ανώτεροι αξιωματικοί της Ε.Φ. έχουν μεταβεί στο ΓΕΕΦ και συμμετέχουν σε σύσκεψη στην αίθουσα επιχειρήσεων. Στο ΓΕΕΦ βρίσκονται επίσης στρατιώτες που υπηρετούν στο 2ο ΕΓ, καθώς και οι οδηγοί των επιτελών.
Ωρα 08.17
Ο Μιχ. Γεωργίτσης με σήμα του προς το Γραφείο του Αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων (ΑΕΔ) και με χαρακτηρισμό Ακρως Απόρρητον (ΕΧ) και Αστραπιαίο ενημερώνει την Αθήνα για την έναρξη του πραξικοπήματος.
Ωρα 08.20
Αρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα και καταδρομείς εφορμούν εναντίον του Προεδρικού Μεγάρου, αρχικά από την είσοδο και στη συνέχεια από την έξοδο που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά επί της λεωφόρου Δημοσθένη Σεβέρη.
Ταυτόχρονα εκδηλώνονται και οι επιθέσεις εναντίον του Αρχηγείου Αστυνομίας, του στρατοπέδου του Εφεδρικού και του ΡΙΚ, καθώς και του διεθνούς αεροδρομίου Λευκωσίας…»
Ολα τα παραπάνω είναι καταγεγραμμένα εκτός από το βιβλίο «Νικόλαος Κατούντας – Ο Λεωνίδας της Κερύνειας» (Εκδόσεις Ινφογνώμων 2019) και στον Φάκελο της Κύπρου, που εξέδωσε σε τόμους η Βουλή των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ως αποτέλεσμα εκείνου του προδοτικού πραξικοπήματος, χάθηκε η μισή Κύπρος, ενώ κατά την εκδήλωσή του σκοτώθηκαν 91 άτομα, ενώ υπήρχαν και 250 τραυματίες.
Οσο κι αν φαίνεται παράξενο, κανείς από τους πρωταιτίους του πραξικοπήματος στην Κύπρο δεν δικάστηκε για το συγκεκριμένο έγκλημα. Και όχι μόνο αυτό, αντί να δικαστούν για την καταφανή προδοσία, οι πρωταγωνιστές αξιωματικοί του πραξικοπήματος επιβραβεύτηκαν μετά το 1974.
Σαν να υπήρχε ένα αόρατο χέρι που τους προστάτεψε και τους επιβράβευσε για τις πράξεις τους, που εξυπηρετούσαν στόχους ξένων δυνάμεων. Τώρα, αν υπάρχει κάποια ομοιότητα με την επιβράβευση Μαυρωτά στη θέση του γ.γ. Αθλητισμού, ο οποίος, παρά τις προειδοποιήσεις, συμμετείχε στην επικύρωση της προδοτικής Συμφωνίας των Πρεσπών, το αφήνω στην κρίση σας.
Κατά τα άλλα, καληνύχτα, Ελλάδα.
