Η σεξουαλική παρενόχληση είναι η πλέον διαδεδομένη μορφή βίας κατά των κοριτσιών και των γυναικών στην ΕΕ. Η πλειονότητα των γυναικών στην Ευρώπη αναφέρουν ότι έχουν πέσει θύματα τουλάχιστον μίας μορφής σεξιστικής ή σεξουαλικής βίας κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τους.
Στην Ελλάδα, η εικόνα για τη σεξουαλική παρενόχληση κατά των γυναικών στην εργασία είναι θολή, παρόλο που ανεκδοτολογικά δεδομένα δείχνουν ότι είναι διαδεδομένη.
Η ΜΚΟ ActionAid με μεγάλη πανελλαδική έρευνα εστιάζει σε δύο τομείς:
- στον ευρύτερο πληθυσμό των γυναικών και
- σε γυναίκες εργαζόμενες στους κλάδους του τουρισμού, του επισιτισμού και γενικότερα της βιομηχανίας της φιλοξενίας, που απασχολούν τις περισσότερες εργαζόμενες στην Ελλάδα, ενώ δυστυχώς για πολλές από αυτές , η σεξουαλική παρενόχληση συνιστά «μέρος» της εργασιακής τους καθημερινότητας.
Οι γυναίκες αποτελούν παγκοσμίως την πλειονότητα των εργαζομένων στον χώρο του τουρισμού και ειδικότερα στον τομέα της φιλοξενίας, σε ποσοστό απασχόλησης έως και 70%.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΤΕ, το ποσοστό τους είναι χαμηλότερο, 48% για το 2018, παραμένει όμως σημαντικά υψηλότερο από το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών σε άλλους τομείς της οικονομίας, το οποίο κυμαίνεται περίπου στο 41%.
Πέρα από την εποχικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, που τεκμηριώνεται και ερευνητικά, η επαγγελματική δραστηριότητα των εργαζομένων στον τουρισμό χαρακτηρίζεται επίσης από υψηλά ποσοστά υποαπασχόλησης και άτυπης απασχόλησης, στοιχεία που επιτείνουν την ευαλωτότητα των εργαζομένων, αφήνοντάς τους/τις πιο εκτεθειμένες σε σεξουαλικά παρενοχλητικές συμπεριφορές.
Η Action Aid μέσω της έρευνας αυτής, καλεί επίσης τη χώρα μας να επικυρώσει την πρώτη παγκόσμια Σύμβαση κατά της Βίας και της Παρενόχλησης στην Εργασία, για να ευαισθητοποιηθούν γυναίκες και άνδρες για την κατάσταση και να κινητοποιηθεί ο εταιρικός τομέας να αναλάβει ευθύνη για την προστασία των εργαζομένων.
Γενικές διαπιστώσεις:
- 85% των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση ενώ εργαζόταν
- 1 στις 5 έχει βιώσει απόπειρα σεξουαλικής επίθεσης/βιασμού
- 3 στις 4 εργαζόμενες έχουν νιώσει ανεπιθύμητη σωματική επαφή
- 50% των σερβιτόρων «αναγκάζονται» να υποστούν παρενοχλητικές συμπεριφορές
- 1 στις 3 γυναίκες είπε ότι κλονίστηκε η σωματική και ψυχική της υγεία
- 94% των γυναικών ζητάει πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης
- 30% των εργαζομένων εστίασης/τουρισμού είναι ευχαριστημένες από τη συμπεριφορά των ανδρών
Κάποια βασικά πορίσματα της έρευνας συνοψίζονται στα εξής:
Οι μισές γυναίκες έχουν παρενοχληθεί από συνάδελφο, 1/4 περίπου αναφέρει ότι ο δράστης ήταν πελάτης, ενώ 1 στις 5 φορές εμπλέκεται ο διευθυντής/ ιδιοκτήτης της επιχείρησης. Οι περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης εκδηλώνονται οι περισσότερες στον χώρο του γραφείου, σε ποσοστό 56%.
Σε ό,τι αφορά την αντίδραση των ίδιων των θυμάτων, το 56% των εργαζομένων στην εστίαση και τον τουρισμό μίλησε για το περιστατικό σε κάποιο άλλο άτομο, ενώ, στις μισές από τις περιπτώσεις που ήταν κάποιο άτομο παρών, δεν αντέδρασε.
Σεξουαλική παρενόχληση κατά των γυναικών σε εστίαση/τουρισμό: η έκταση του προβλήματος
Από εμπειρικά και ερευνητικά δεδομένα είναι γνωστό ότι τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο του τουρισμού, της εστίασης και της φιλοξενίας είναι σημαντικά αυξημένα σε σχέση με εκείνα σε άλλους χώρους της αγοράς εργασίας. Είναι τόσο διαδεδομένο το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης από πελάτες στους χώρους που συνδέονται με την εστίαση και τον τουρισμό, που ορισμένες εργαζόμενες εξηγούν στις έρευνες ότι επέλεξαν να μην αναφέρουν κάποιο περιστατικό, επειδή η απρεπής συμπεριφορά εκ μέρους των πελατών είναι τόσο συχνή και ευρεία που τους φαίνεται πλέον «φυσιολογική» ή έχουν «πάθει ανοσία» σ’ αυτήν.
Αυτή η αποδοχή και η παραίτηση από την πλευρά των γυναικών λειτουργεί συνδυαστικά με τις υπόλοιπες αιτίες του φαινομένου, διαιωνίζοντάς το στους χώρους εργασίας τους.
Μη ασφαλείς χώροι εργασίας
Χαρακτηριστικό της έντασης του προβλήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους του τουρισμού και της εστίασης είναι ότι το 22% των γυναικών αναφέρει ότι έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής επίθεσης/βιασμού και το 27% έχει υποστεί σεξουαλικό εκβιασμό.
Στην ερώτηση «Έχοντας στο νου σας το εργασιακό περιβάλλον στο οποίο συνέβη η παρενόχληση, κάθε πότε θα λέγατε ότι συνέβαιναν τέτοιες παρενοχλητικές συμπεριφορές;», το 77% των συμμετεχουσών απάντησαν «μερικές φορές» ή «συχνά», καταδεικνύοντας και με αυτόν τον τρόπο τη διάχυτη παρουσία του φαινομένου στους εργασιακούς χώρους του τουρισμού και της εστίασης. Μάλιστα, 3 στις 4 γυναίκες θα απέρριπταν μια θέση εργασίας, αν γνώριζαν ότι στον χώρο αυτό συμβαίνουν περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης.
Σε ό,τι αφορά τη σχέση του δράστη με τη γυναίκα θύμα, οι περισσότερες αναφορές εμπλέκουν κάποιον πελάτη, γεγονός που συμφωνεί με τα αντίστοιχα ευρήματα διεθνών ερευνών από τον χώρο του τουρισμού. Όπως αναφέρουν οι συμμετέχουσες, στο 53% των περιπτώσεων σεξουαλικής παρενόχλησης δεν υπήρξε καμία συνέπεια για τον δράστη, γεγονός που καταδεικνύει την αναγκαιότητα άμεσης λήψης σχετικών μέτρων, ενώ χαρακτηριστικό είναι επίσης το γεγονός ότι σε κανένα από τα περιστατικά που ο δράστης ήταν συνάδελφος, δεν απολύθηκε.
Σεξουαλικοποίηση του χώρου εργασίας
Από τις εργαζόμενες «πρώτης γραμμής» στην εστίαση/τουρισμό, οι μισές δήλωσαν ότι έχουν νιώσει πως πρέπει να υποστούν σεξουαλικά παρενοχλητικές συμπεριφορές, προκειμένου να εξασφαλίσουν το φιλοδώρημά τους. Οι περισσότερες αναφέρουν, μάλιστα, ότι έχουν νιώσει πως οι πελάτες αναμένουν από εκείνες να συμπεριφέρονται με τρόπο που χαρακτηρίζεται από σεξουαλικές προεκτάσεις.
Επιπλέον, 1 στις 4 εργαζόμενες (περισσότερες από τις 1 στις 5 που απάντησαν το ίδιο στον γενικό πληθυσμό) δεν είναι βέβαιη σχετικά με την ασφάλεια του εργασιακού της περιβάλλοντος. Το φαινόμενο είναι πιο έντονο σε όσες δεν εργάζονται πολύ καιρό (1-3 έτη: 34%) και στις απασχολούμενες στην εστίαση (34%).
Οι συνέπειες στις εργαζόμενες-θύματα
Τα θύματα της σεξουαλικής παρενόχλησης εμφανίζουν συχνά πλήθος σωματικών προβλημάτων, ιδιαίτερα όταν η παρενόχληση εκτείνεται στον χρόνο. Στην ερώτηση «Τι συνέπειες είχε για εσάς η παρενόχληση που βιώσατε;», 1 στις 3 γυναίκες (35%) αναφέρει ότι υπέστη αρνητικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική της υγεία. Ορισμένες στρέφονται στο αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τα ηρεμιστικά, αντικαταθλιπτικά ή υπνωτικά χάπια, για να αντιμετωπίσουν το στρες. Το 92% των θυμάτων βίωσε σημαντικές επιπτώσεις σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.
Συχνά, οι γυναίκες που έχουν παραιτηθεί ή απολυθεί από την εργασία τους λόγω σεξουαλικής παρενόχλησης κάνουν αιτήσεις για θέσεις με χαμηλότερο μισθό και περιορισμένες επαγγελματικές προοπτικές.
Ανυπαρξία ειδικών θεσμικών μέτρων
Σε αντιστοιχία με τη διεθνή βιβλιογραφία που επισημαίνει ότι η λογική «ο πελάτης έχει πάντα δίκιο» συντηρείται και διαιωνίζεται από εργοδότες/-τριες και προϊσταμένους/-ες στον χώρο της εστίασης και του τουρισμού, οι συμμετέχουσες της έρευνας δηλώνουν σε ποσοστό 60% ότι η εταιρεία στην οποία εργάζονται δεν διαθέτει συγκεκριμένη πολιτική για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Το 94% των εργαζομένων επισημαίνει την αναγκαιότητα θέσπισης και εφαρμογής πολιτικών από τη διοίκηση της εργασίας τους και το 86% αναφέρει ότι, συχνά, οι γυναίκες δεν μιλάνε γιατί φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους.
Εξετάζοντας τη συμπεριφορά των ανδρών
Στην ερώτηση «Από την επαγγελματική σας εμπειρία στην αγορά εργασίας, πόσο ευχαριστημένη θα λέγατε ότι είστε συνολικά από τη συμπεριφορά που είχατε από τους άνδρες ως διευθυντές/ιδιοκτήτες επιχείρησης, προϊσταμένους, συναδέλφους, υφισταμένους και πελάτες», οι απαντήσεις των γυναικών του κλάδου δείχνουν ότι η συμπεριφορά των ιδιοκτητών, προϊσταμένων, υφισταμένων και πελατών είναι ικανοποιητική για λιγότερο από το 30% των γυναικών, ενώ το 45% των ερωτώμενων απαντά ότι η εργοδοσία δεν παίρνει στα σοβαρά το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης.
Όπως φαίνεται από τις απαντήσεις στην έρευνα, οι γυναίκες πιστεύουν ότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί ένα μέσο επιβολής της ανδρικής εξουσίας.
Τρεις πραγματικές ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον
Τρεις ιστορίες από τις χιλιάδες που συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας και που σπάνια φτάνουν στα αυτιά μας. Στο βίντεο στο οποίο για λόγους εχεμύθειας έχουν αλλαχθεί οι χώροι εργασίας, όσα ακούγονται είναι όσα έχουν πραγματικά βιώσει οι γυναίκες στην εργασίας τους.
Μια συνοπτική εικόνα και το προφίλ της έρευνας με περισσότερες μαρτυρίες γυναικών:
ActionAid_ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ_ΕΡΕΥΝΑ
- Διαβάστε την πλήρη έρευνα της ActionAid ΕΔΩ
- Μύθοι για τη σεξουαλική παρενόχληση
