Στο άρθρο μας της Παρασκευής αναφερθήκαμε σε ένα παιχνίδι που καλείται να παίξει η Τουρκία, ένα παιχνίδι που είναι πολύ ελκυστικό για την Αγγλία και το Ισραήλ, αλλά και για τις ΗΠΑ, το οποίο ωθούν τον Ερντογάν να παίξει οι εθνικιστικοί-ρατσιστικοί κύκλοι, που συγκυβερνούν μαζί του.
- Από τον Σάββα Καλεντερίδη
Προτού αναφερθούμε σ’ αυτό, να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες μας το περίφημο σχέδιο του Τουργκούτ Οζάλ για μια «Τουρκία που θα επηρεάζει τον τουρκικό και μουσουλμανικό κόσμο από την Αδριατική ως το Σινικό Τείχος».
Ο Τουργκούτ Οζάλ παρουσίαζε αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο ως μια αποστολή που έπρεπε να υποστηριχθεί από τη Δύση, αφού με την υλοποίησή της μειωνόταν η επιρροή της Ρωσίας σ’ αυτό το τόξο από την Αδριατική ως το Σινικό Τείχος, σε μια περίοδο που η Ρωσία προσπαθούσε να βρει τον γεωπολιτικό της βηματισμό, αμέσως μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και την ανεξαρτησία των λεγόμενων «τουρκικών» κρατών της κεντρικής Ασίας.
Ο Οζάλ, ένας χαρισματικός ηγέτης, με βασικό του σύμβουλο τον Αντνάν Καχβετζή, έναν ελληνόφωνο από την Τραπεζούντα του Πόντου, προσπάθησε να υλοποιήσει το «όραμά» του κινούμενος σε τρεις κεντρικούς άξονες:
Ο πρώτος ήταν η ενίσχυση των πολιτικών και πολιτιστικών δεσμών των «τουρκικών κρατών και κοινοτήτων». Αυτό επιχείρησε να πράξει με τη διοργάνωση των «Συνεδρίων Αδελφοσύνης, Φιλίας και Συνεργασίας των Τουρκικών Κρατών και Κοινοτήτων», με τη συμμετοχή των αρχηγών των κρατών. Το πρώτο έγινε στην Αττάλεια από 21-23 Μαρτίου του 1993 και είχα την ευκαιρία και τιμή να το «καλύψω» με τον τρόπο που έπρεπε, ως διπλωματικός ακόλουθος του προξενείου Σμύρνης, όπου υπηρετούσα.
Για την Ιστορία, τους μουσουλμάνους της Θράκης εκπροσώπησε τότε ο Αχμέτ Σαδίκ, τον οποίο είδα ιδίοις όμμασι να μοιράζει προπαγανδιστικά φυλλάδια στους συμμετέχοντες στο συνέδριο.
Πάντως θυμάμαι ότι τότε διπλωματικοί κύκλοι της Ρωσίας στην Αγκυρα έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για όσα διαμείφθηκαν στο εν λόγω συνέδριο.
Τα συνέδρια αυτά συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια, με το ενδιαφέρον των «τουρκικών κρατών και κοινοτήτων» μειούμενο χρόνο με τον χρόνο, όταν είδαν τα κράτη αυτά ότι η Τουρκία είχε ως στόχο να τα βάλει στη «μέγκενη» μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
Ο δεύτερος άξονας ήταν αυτός της παιδείας. Το τουρκικό κράτος άρχισε να δέχεται στα τουρκικά πανεπιστήμια δεκάδες χιλιάδες φοιτητές από τα κράτη αυτά, χορηγώντας τους γενναίες υποτροφίες. Ο στόχος του μέτρου αυτού ήταν ο εκτουρκισμός των επιστημόνων που θα φοιτούσαν στα τουρκικά πανεπιστήμια, οι οποίοι στη συνέχεια θα λειτουργούσαν ως Δούρειος Ιππος της Τουρκίας στα κράτη καταγωγής τους. Και αυτό το μέτρο με τον χρόνο ατόνησε, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν για τον πρώτο άξονα.
Ο τρίτος άξονας ήταν αυτός της ανάπτυξης των οικονομικών σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και του «τουρκικού κόσμου». Στον τομέα αυτόν έγιναν και συνεχίζονται αρκετά βήματα.
Αν κάνουμε έναν απολογισμό του φιλόδοξου αυτού σχεδίου, θα δούμε ότι η Τουρκία το μόνο που πέτυχε είναι να αυξήσει την επιρροή της στο Αζερμπαϊτζάν, για το οποίο θα επανέλθουμε.
Αυτόν τον ρόλο που επιδίωξε να παίξει ο Οζάλ και στη συνέχεια ο Ντεμιρέλ, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, γιατί έγινε ξεδιάντροπα φανερός ο στόχος και τα καθεστώτα στα λεγόμενα «τουρκικά κράτη» επέλεξαν τη Μόσχα και όχι την Αγκυρα, ανέλαβε να τον παίξει με πιο πονηρό τρόπο ο Φετουλάχ Γκιουλέν με τα εκπαιδευτικά του ιδρύματα. Στόχος του ήταν να δημιουργήσει στις χώρες αυτές ελίτ με παιδεία που ήταν μια σύνθεση τουρκισμού, μετριοπαθούς Ισλάμ και καλυμμένου φιλοδυτικισμού, οι οποίες σταδιακά θα αναλάμβαναν τον έλεγχο του κράτους, της παιδείας και της οικονομίας, μειώνοντας έτσι και πάλι την επιρροή της Μόσχας.
Κάναμε αυτήν την αναδρομή για να δείξουμε ότι μια τέτοια εκδούλευση επιχειρεί να «πουλήσει» και πάλι η Τουρκία, με επίκεντρο το Αζερμπαϊτζάν. Υπάρχουν πληροφορίες που θέλουν τον Ερντογάν να παίρνει το «πράσινο φως» από το Λονδίνο, προτού ξεκινήσει τον πόλεμο στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ εναντίον των Αρμενίων, με τον Αχμέτ Αλίγεφ. Φυσικά είναι γνωστό ότι εξ αντικειμένου σύμμαχος της Τουρκίας στον πόλεμο αυτόν ήταν το Ισραήλ.
Όμως ο πόλεμος στην περιοχή δεν τελείωσε με την υπογραφή συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ρωσίας – Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Ενδεικτική των προθέσεων του Ερντογάν είναι η ομιλία του στην παρέλαση την «Ημέρα της Νίκης», στο Μπακού, στις 9 Δεκεμβρίου, και η αναφορά του σε ένα τραγούδι που αναφέρεται στον ποταμό Αράξη, που αποτελεί φυσικό σύνορο μεταξύ Ιράν – Αζερμπαϊτζάν και σύμφωνα με το τραγούδι χώρισε τους Αζέρους, όταν ορίστηκαν τα σύνορα από Ρώσους και Πέρσες τον 19ο αιώνα. Σ’ εκείνη την αναφορά του ο Τούρκος πρόεδρος είπε ότι «το τραγούδι του Αρας θα ακούγεται πλέον πιο δυνατά» και διάβασε τα λόγια του λαϊκού τραγουδιού του Αρας.
Σημειώνεται ότι νοτίως του ρου του Αράξη, στο νότιο Αζερμπαϊτζάν, που βρίσκεται στο έδαφος της ιρανικής επικράτειας, κατοικούν 7.000.000-10.000.000 Ιρανοί πολίτες αζερικής καταγωγής.
Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν και ο συνεταίρος του στην εξουσία, αρχηγός των Γκρίζων Λύκων Ντεβλέτ Μπαχτσελί, από τη μια θέλουν να φανούν χρήσιμοι στη Δύση και στο Ισραήλ, αποσταθεροποιώντας το Ιράν, και από την άλλη να πραγματοποιήσουν το «όραμά» τους για ένωση του λεγόμενου «τουρκικού κόσμου», ενώνοντας πρώτα την Τουρκία με το Αζερμπαϊτζάν.
Ενδεικτική της κατάστασης που φαίνεται ότι προτίθεται να δημιουργήσει ο Ερντογάν και της αντίδρασης της Τεχεράνης είναι η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών του Ιράν Τζαβάντ Ζαρίφ, ο οποίος σχολιάζοντας το ποίημα που ανέγνωσε ο Ερντογάν έγραψε στον προσωπικό του λογαριασμό στο twitter στις 11 Δεκεμβρίου: «Ο πρόεδρος Ερντογάν δεν πληροφορήθηκε ότι αυτό στο οποίο κακώς αναφέρθηκε στο Μπακού αναφέρεται στον βίαιο διαχωρισμό περιοχών βόρεια του Αρας από την ιρανική πατρίδα. Δεν συνειδητοποίησε ότι υπονομεύει την κυριαρχία της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν; Κανένας δεν μπορεί να μιλήσει για το αγαπημένο μας Αζερμπαϊτζάν».
Συνοψίζοντας, με δεδομένο ότι το Ιράν αποτελεί μείζον πρόβλημα για το Ισραήλ, τον σουνιτικό αραβικό κόσμο, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι σχεδόν απίθανο η κίνηση αυτή του Ερντογάν να έγινε χωρίς προηγούμενη συνεννόηση σε κάποιο βαθμό με κύκλους των προαναφερθεισών χωρών.
Ας βάλουν στην εξίσωσή τους όσοι μελετούν το ζήτημα της πολιτικής του εκκρεμούς που ακολουθεί η Τουρκία του Ερντογάν μεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας και το ζήτημα του νότιου Αζερμπαϊτζάν, και ας περιμένουμε όλοι να δούμε πώς θα εξελιχθεί αυτό το τεράστιας γεωπολιτικής σημασίας ζήτημα.
Υπογραμμίζεται ότι αφορά και την Κύπρο και την Ελλάδα.
