Διαβουλεύσεις στα όρια «ανατολίτικου παζαριού», με ασαφείς δηλώσεις προθέσεων και αιφνίδιες αναιρέσεις δεσμεύσεων, διεξάγονται μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, ΗΠΑ και Γερμανίας για την επανάληψη των διερευνητικών συνομιλιών Αθήνας – Αγκυρας, ενώ αποτελούν πια κοινό μυστικό οι εύθραυστες ισορροπίες ανάμεσα στο Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών.
- Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Οι συζητήσεις άρχισαν αρκετές ημέρες πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 10ης-11ης Δεκεμβρίου, για το οποίο ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας ανέφερε ευθέως, στη Βουλή, ότι «η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός είχαν γνώση τού πού πηγαίνουν τα πράγματα», εννοώντας τη μη επιβολή κυρώσεων. Ο κ. Δένδιας, διαψεύδοντας τις διαβεβαιώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, αναφερόταν στη (μη δημοσιοποιημένη) έγκαιρη προειδοποίηση της γερμανικής προεδρίας της Ε.Ε. προς το Μαξίμου ότι δεν υπήρχε η παραμικρή πιθανότητα επιβολής τομεακών κυρώσεων παρά μόνον επιμέρους περιοριστικών μέτρων. Ταυτόχρονα, το Βερολίνο συνέδεε την αποχώρηση του τουρκικού ερευνητικού «Oruc Reis» με ταχεία έναρξη των διερευνητικών επαφών, αποκομίζοντας -αρχικά μόνον- την αρνητική αντίδραση της Αθήνας.
Ωστόσο, προοδευτικά, το Μέγαρο Μαξίμου μετέβαλε στάση, διολισθαίνοντας προς αποδοχή προγραμματισμού των διερευνητικών σε σύντομο χρόνο. Δεν είναι σαφές αν η αλλαγή στάσης του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη αποτελεί λογική συνέχεια της -από το καλοκαίρι- ηπιότερης προσωπικής στρατηγικής του έναντι της Αγκυρας ή επιλογή που υπαγορεύθηκε από την προσπάθεια αποφυγής του «βατερλό» στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Κι αυτό επειδή, πέραν των πιέσεων της γερμανικής διπλωματίας, και άλλα μέλη της Ε.Ε. (ακόμα και η Γαλλία) είχαν πέσει στην παγίδα της Τουρκίας, πιστεύοντας ισχυρισμούς της ότι δήθεν είχε συναινέσει στην επανάληψη των διερευνητικών και πως εκκρεμούσαν απαντήσεις της Αθήνας. Στο πλαίσιο αυτό, τρεις εγκυρότατες πηγές επιβεβαιώνουν ότι, όπως αποκάλυψε η «δημοκρατία» στις 10 Δεκεμβρίου, η διπλωματική σύμβουλος του πρωθυπουργού, πρέσβης Ελ. Σουρανή, όντως επικοινώνησε με τον έμπιστο σύμβουλο του Τούρκου προέδρου Ιμπ. Καλίν για την επανάληψη των διερευνητικών. Ο κ. Καλίν, απρεπώς, δεν τοποθετήθηκε, ενώ υπήρξαν και πρόσθετες επαφές (πάλι άκαρπες) με την τουρκική πλευρά, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής.
Οι συζητήσεις για ταχεία επανάληψη των διερευνητικών συνεχίζονται, σχεδόν καθημερινά, από την επομένη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οπως και το καλοκαίρι που πέρασε, η πρωτοβουλία ανήκει στο Βερολίνο, ενώ η Ουάσινγκτον παραμένει σε υποστηρικτικό ρόλο. Η πρακτική αυτή αποδείχθηκε πολλαπλά αποτυχημένη τον περασμένο Αύγουστο (αφού ούτε συνομιλίες έγιναν ούτε η ένταση εκτονώθηκε ούτε η συνοχή του ΝΑΤΟ επετεύχθη), αλλά είναι τώρα αναπόφευκτη για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ λόγω της μεταβατικής περιόδου μέχρι την ορκωμοσία του νέου προέδρου Τζ. Μπάιντεν. Πάντως, κοινός παρονομαστής των αμερικανικών διακριτικών παροτρύνσεων και των γερμανικών αφόρητων πιέσεων είναι να ανακοινωθεί καταρχήν συμφωνία επανάληψης των διερευνητικών το συντομότερο δυνατόν και η έναρξή τους να γίνει προς τα τέλη Ιανουαρίου. Με τον τρόπο αυτόν ικανοποιείται -φαινομενικά- η ελληνική απαίτηση για μεσολάβηση ικανού χρονικού διαστήματος χωρίς τουρκικές προκλήσεις.
Ο εσωτερικός προβληματισμός στην κυβέρνηση αφορά, εκτός του χρόνου, και το περιεχόμενο των διερευνητικών συνομιλιών. Θεωρητικά, οι αρμόδιοι συνεργάτες του πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών συμφωνούν πως οι επαφές με την Αγκυρα πρέπει να επαναληφθούν από το σημείο που είχαν διακοπεί, με τουρκική ευθύνη, το καλοκαίρι του 2016. Πρακτικά, όμως, αναπτύσσονται δύο γραμμές εντός της κυβέρνησης. Το Μέγαρο Μαξίμου κρίνει πως δεν υπάρχει κίνδυνος αν, βάσει της συμφωνίας Σουρανή -Καλίν στο Βερολίνο τον περασμένο Ιούλιο, υπάρξουν διεύρυνση ατζέντας, παράλληλες συζητήσεις για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στον στρατιωτικό τομέα, καθώς και επανάληψη των πολιτικών διαβουλεύσεων (σε επίπεδο γ.γ. των υπουργείων Εξωτερικών) για σειρά ζητημάτων. Επίσης, ο λεγόμενος «ξένος παράγοντας» επιλέγει αμφίσημες διατυπώσεις, θέτοντας στην ίδια μοίρα το σημείο του 2016 και τη συμφωνία Σουρανή – Καλίν!
Η Γερμανία και οι ΗΠΑ, γνωρίζοντας προφανέστατα τις αμφιταλαντεύσεις της κυβέρνησης, προκρίνουν ριψοκίνδυνο συμβιβασμό, αφενός, με έναρξη διερευνητικών χωρίς να ανακοινωθεί η ατζέντα τους (ακριβώς κατά το τουρκικό σκεπτικό) και, αφετέρου, με αμοιβαία αναστολή ερευνητικών εργασιών στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Μια τέτοια λύση δεν κατοχυρώνει τα ελληνικά συμφέροντα. Γιατί, αν οι συνομιλίες προχωρήσουν, θα θιγούν κυριαρχικά δικαιώματα και, αν διακοπούν, θα έχει δημιουργηθεί διαπραγματευτικό τετελεσμένο και οι μεταγενέστερες εξελίξεις θα είναι ανεξέλεγκτες.
Παράλληλα, οι διευρυμένες συνομιλίες θα σημάνουν και αυτόματη άρση των εμποδίων που επικαλείται η Αθήνα για συνέχιση των επαφών στη Στρατιωτική Επιτροπή του ΝΑΤΟ. Ο γ.γ. της Ατλαντικής Συμμαχίας Γ. Στόλτενμπεργκ και οι επιτελείς επιθυμούν επέκταση του «μηχανισμού απεμπλοκής και πρόληψης ατυχημάτων» της 1ης Οκτωβρίου με πρόσθετα πρωτόκολλα που δεν προσφέρουν εγγυήσεις σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και μη ανάμειξης στα διμερή θέματα Ελλάδας – Τουρκίας.
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
