Οι νέοι στόχοι και τα μεγάλα «αγκάθια» της τουρκικής διπλωματίας το 2021
- Του Μιχάλη Ψύλου
Σε μια μάλλον ασυνήθιστη ανάρτηση, το υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του φωτογραφίες από συνάντηση που πραγματοποίησαν οι υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών, Χουλουσί Ακάρ και Μεβλέτ Τσαβούσογλου, με εκπροσώπους δύο τουρκικών μειονοτήτων – των Γκαγκαούζων, που ζουν κυρίως στη Μολδαβία και την Ουκρανία, και των Τούρκων Μεσκετιάν ή Αϊσκά, που ζουν στη Γεωργία.
Η πραγματοποίηση συναντήσεων με τουρκικές μειονότητες στο εξωτερικό και κυρίως η δημοσιοποίησή τους δεν είναι καθόλου συνηθισμένες και μάλιστα για τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας της Τουρκίας, καθώς με αυτά ασχολείται το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Φαίνεται όμως ότι η Άγκυρα θα επιχειρήσει να εντάξει πολύ περισσότερο τα θέματα κάθε λογής «τουρκικών» ή μουσουλμανικών μειονοτήτων στην ευρύτερη περιοχή στη νεοαποικιακή εξωτερική της πολιτική. Να περιμένουμε, δηλαδή, νέες, συντονισμένες προκλήσεις της Άγκυρας και στη Θράκη;
Αν και δεν σταμάτησε ποτέ το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών να προκαλεί με διάφορες προκατασκευασμένες αφορμές στη Θράκη, πρέπει να θεωρείται δεδομένη η αύξηση της τουρκικής παρεμβατικότητας στην περιοχή. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ ήταν, άλλωστε, ο τελευταίος στη σειρά των αξιωματούχων της Άγκυρας που έθεσε προχθές ζήτημα «επαναδιαπραγμάτευσης της Συνθήκης της Λωζάννης» με αφορμή τη συμπλήρωση το 2023 εκατό ετών από την υπογραφή της.
Ο βασικός αρθρογράφος της «Sabah» Μεχμέτ Μπαρλάς δεν διστάζει, μάλιστα, να απειλήσει την Ελλάδα με πόλεμο μετά την ανακοίνωση για κλείσιμο των κόλπων και το ενδεχόμενο επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια. «Αν συμβεί κάτι τέτοιο στο Αιγαίο, η Τουρκία, διά του αντιπροέδρου Φουάτ Οκτάι, έχει μιλήσει για αιτία πολέμου. Ελάτε, λοιπόν, να το κάνετε. Η τουρκική Εθνοσυνέλευση έχει πει ότι είναι αιτία πολέμου. Είναι μια απόφαση που εξακολουθεί να ισχύει» προειδοποιεί ο σχολιαστής της «Sabah».
«Αν ήθελα να περιγράψω με δύο λέξεις το 2020 για την Τουρκία, θα το χαρακτήριζα “έτος επέκτασης”» γράφει ο πολύ γνωστός Τούρκος σχολιαστής Σάμι Κοέν στη «Milliyet». «Αυτό σημαίνει με λίγο περισσότερα λόγια ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας επέκτεινε τις δραστηριότητές της στις περιφερειακές και παγκόσμιες σφαίρες επιρροής» τονίζει ο Κοέν.
Ειδικά για τις μειονότητες στο εξωτερικό, όπως γράφει ο Μετίν Γκουρτσάν, Τούρκος δημοσιογράφος και ιδρυτικό μέλος του κόμματος του πρώην υπουργού Εξωτερικών Αλί Μπαμπατσάν, το ενδιαφέρον της Άγκυρας έχει αυξηθεί σημαντικά και μετά την ευνοϊκή έκβαση της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, στα τέλη Σεπτεμβρίου. «Η στρατιωτική βοήθεια της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν, χώρα με την οποία η Αγκυρα έχει στενούς πολιτικούς και εθνοτικούς δεσμούς, έστρεψε την προσοχή του κοινού στον νότιο Καύκασο από τη Μέση Ανατολή, όπου οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία και τη Λιβύη είχαν κυριαρχήσει στην εξωτερική ατζέντα της χώρας τα τελευταία χρόνια».
Για τον Σάμι Κοέν, το λεγόμενο «δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας» ήταν το «πιο εντυπωσιακό γεγονός του 2020 όσον αφορά την τουρκική εξωτερική πολιτική. Η Τουρκία έχει καταλήξει πλέον σε μια νέα ιδέα για τη δικαιοδοσία της Ανατολικής Μεσογείου υπό την κυριαρχία της. Στην ημερήσια διάταξη έχουν συμπεριληφθεί η Λιβύη, το καθεστώς του Αιγαίου και επίσης η λύση του κυπριακού προβλήματος».
Ο σχολιαστής της «Milliyet» σημειώνει ακόμη ότι «ως αποτέλεσμα των πρωτοβουλιών και των καινοτομιών της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής κατά τη διάρκεια του έτους, η πολιτική και στρατιωτική δραστηριότητα έχει εξαπλωθεί σε μια ευρεία γεωγραφική περιοχή από τη Συρία έως τη Λιβύη και από τη Σομαλία έως τον Καύκασο. Η Τουρκία έχει παγιώσει την παρουσία της στον Βορρά της Συρίας και στο βόρειο Ιράκ, η σφαίρα επιρροής της επεκτάθηκε στη Βόρεια Αφρική μετά τη συμφωνία με τη Λιβύη, ενισχύεται η παρουσία της στην Κύπρο και τη θαλάσσια περιοχή της με τις σεισμογραφικές έρευνες, προωθείται στο Αιγαίο και είναι σταθερά εδραιωμένη σε χώρες όπως το Κατάρ και η Σομαλία, ενώ, χάρη στη νίκη που επιτεύχθηκε με την υποστήριξη που έδωσε η Αγκυρα στο Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, άνοιξε και ο δρόμος προς την κεντρική Ασία» τονίζει ο Σάμι Κοέν.
Ο Τούρκος σχολιαστής παραδέχεται, πάντως, ότι «παρά τα οφέλη της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, είναι σαφές ότι υπήρξαν σοβαρές δυσκολίες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, καθώς η Τουρκία βρέθηκε αντιμέτωπη με διάφορες χώρες, και ιδίως με μερικές συμμαχικές στο ΝΑΤΟ, όπως η Ελλάδα και η Γαλλία. Το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας προκάλεσε επίσης συγκρούσεις με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., καθώς και σοβαρές τριβές με πολλές άλλες χώρες, από την Αίγυπτο έως τα Αραβικά Εμιράτα. Ακόμη και με τη Ρωσία, με την οποία η Τουρκία είναι σε στενή συνεργασία, υπήρξαν προβλήματα στη Λιβύη, στη Συρία και στο ζήτημα του Καυκάσου. Και τα προβλήματα αυτά θα μεταφερθούν και στη νέα χρονιά».
Παντουρκισμός στην εξωτερική πολιτική
Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα, δίνοντας ταυτόχρονα όλο και πιο παντουρκικό άρωμα στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, καθώς προετοιμάζεται εντατικά και εν όψει της αλλαγής φρουράς στον Λευκό Οίκο και της έλευσης Μπάιντεν στην αμερικανική προεδρία. «Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται σχέδια για αναπροσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής με στόχο την απομόνωση του Ιράν και τον περιορισμό της Ρωσίας στις περιοχές του Ευξείνου Πόντου και του Καυκάσου. Τέτοιοι στόχοι, όπως φαίνεται να πιστεύει η Άγκυρα, θα βοηθήσουν τη διοίκηση Μπάιντεν, η οποία αναλαμβάνει τα καθήκοντά της στις 20 Ιανουαρίου» λέει ο Μετίν Γκουρτσάν.
Ωστόσο, προσθέτει, «μια τέτοια στροφή ενέχει τον αυξανόμενο κίνδυνο της γεωπολιτικής αποσύνδεσης της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας προς τον Βορρά και τον Νότο. Για να αντισταθμίσει ενδεχόμενη στροφή στην κατεύθυνση της αναχαίτισης της Ρωσίας και απομόνωσης του Ιράν στα βόρεια, δηλαδή τη Μαύρη Θάλασσα και τον Καύκασο, η Τουρκία θα πρέπει να στηριχθεί στο δυτικό μπλοκ ασφαλείας, στο ΝΑΤΟ, να βελτιώσει τους δεσμούς με την Ουκρανία και το Ισραήλ, και, το σημαντικότερο, να αποκαταστήσει τις σχέσεις με την Ουάσινγκτον υπό την προεδρία Μπάιντεν».
Σύμφωνα με τον Μπουρχανεντίν Ντουράν, επικεφαλής ενός τουρκικού φιλοκυβερνητικού think tank, η Τεχεράνη είναι «πολύ δυσαρεστημένη» με την αυξανόμενη περιφερειακή επιρροή της Άγκυρας και ανησυχεί για την προοπτική αλλαγής στην περιοχή, μετά την άνοδο του Μπάιντεν στην αμερικανική προεδρία. «Σε αυτό το νέο κεφάλαιο, το μεγάλο παιχνίδι μεταξύ περιφερειακών δυνάμεων θα περιλαμβάνει την Τουρκία, το Ιράν και το Ισραήλ, και η Τεχεράνη πρέπει τώρα να αναιρέσει την εθνικιστική υπερηφάνεια και τις υπερβολικές ελπίδες της και να επικεντρωθεί στις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή» έγραψε ο Ντουράν σε άρθρο του στην εφημερίδα «Sabah».
Αλλά και το Ισραήλ δεν φαίνεται να ενδίδει στην κατευθυνόμενη από την Άγκυρα πρόσφατη «επίθεση φιλίας» από μεριάς κάποιων τουρκικών μέσων ενημέρωσης, σχετικά με τη βούληση αποκατάστασης των διμερών σχέσεων. «Όλοι αυτοί είναι λύκοι με προβιά προβάτου» έγραψε χαρακτηριστικά η «Jerusalem Post».
