Η ορκωμοσία του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν συμβολίζει μια νέα αφετηρία και στις σχέσεις Αθήνας – Ουάσινγκτον, αν και οι ρυθμοί των επαφών, τους επόμενους μήνες, θα είναι σχετικά αργοί, καθώς τα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου δεν εντάσσονται στις πρώτες προτεραιότητες του Λευκού Οίκου.
Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Κορυφαίο θέμα της ελληνοαμερικανικής ατζέντας είναι οι τροποποιήσεις στη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA). Η έναρξη των συνομιλιών θα γίνει, πιθανότατα, εντός του Φεβρουαρίου, με τη συμμετοχή υπηρεσιακών στελεχών που δεν επηρεάζονται από τη χρονοβόρα διαδικασία αλλαγών και επικύρωσης διορισμών νέων αξιωματούχων από τη Γερουσία. Μέχρι τώρα, η αμερικανική πλευρά έχει υποβάλει μια λίστα αιτημάτων που χαρακτηρίζεται «εντυπωσιακή», τόσο ως προς τον αριθμό τους όσο και ως προς το είδος χρήσης των βάσεων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων σχεδόν σε ολόκληρη την επικράτεια τα επόμενα, πολλά, χρόνια. Η ελληνική μικτή διαπραγματευτική ομάδα, με στελέχη των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας και του ΓΕΕΘΑ, προετοιμάζεται για την υποβολή μιας εξίσου μακράς λίστας αιτημάτων, με σκοπό τη χρηματοδοτική και εξοπλιστική ενίσχυση των τριών όπλων.
Αν και ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας ανέφερε στη Βουλή, στα μέσα Δεκεμβρίου, ότι «έχουμε ξεκινήσει συνομιλίες για τη νέα MDCA», το ακριβές είναι ότι έχει πραγματοποιηθεί μόνο μία συνάντηση, η οποία χαρακτηρίστηκε, από αμφότερες τις διαπραγματευτικές ομάδες, ως άτυπη και απλώς επιβεβαιωτική των εκατέρωθεν καλών προθέσεων. Βέβαια, στο πλαίσιο των τρεχουσών επαφών με την αμερικανική πρεσβεία, έχουν γίνει ανταλλαγές απόψεων για τη MDCA, χωρίς καμία πλευρά να εισέλθει στην ουσία της διαπραγμάτευσης. Μεγάλα ερωτηματικά παραμένουν, πρώτον, η μορφή του τελικού κειμένου (νέα MDCA ή αναθεώρηση του παραρτήματος και διατάξεων της υφιστάμενης συμφωνίας του 1990), δεύτερον, η διάρκεια ισχύος όσων συμφωνηθούν και, τρίτον, η εξασφάλιση συνοδευτικής δήλωσης ή επιστολής εγγύησης των ελληνικών συνόρων.
Παράλληλα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρακολουθεί στενά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, υποστηρίζοντας τις διερευνητικές συνομιλίες Αθήνας – Αγκυρας. Οπως χαρακτηριστικά λέγεται στο υπουργείο Εξωτερικών, ο πρεσβευτής Τζ. Πάιατ έσπευσε να προτείνει την επανάληψη των διερευνητικών, πριν καλά καλά ολοκληρωθεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 11ης Δεκεμβρίου 2020. Άλλωστε, ήδη από τις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, η αμερικανική διπλωματία είχε διαμορφώσει την αντίληψη (που επιβεβαιώθηκε) ότι η Τουρκία θα απέσυρε το «Oruc Reis» από τη Μεσόγειο μέχρι τον Ιούνιο, καθώς και την εκτίμηση (που δεν επιβεβαιώθηκε) ότι η τουρκική ηγεσία θα απείχε από προκλητικές δηλώσεις.
Η Ουάσινγκτον θα εξακολουθήσει να ζητεί από την Αγκυρα να απέχει από προκλήσεις (χωρίς, ασφαλώς, να υπάρχει βεβαιότητα ότι θα εισακουστεί από τον πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν) και, ταυτόχρονα, θα ευνοήσει τη διεύρυνση των ελληνοτουρκικών επαφών. Ωστόσο, στο σημείο αυτό, κρούει ανοιχτές θύρες, καθώς, μετά τη συμφωνία των διπλωματικών συμβούλων Ελ. Σουρανή και Ι. Καλίν της 13ης Ιουλίου 2020, προβλεπόταν, ούτως ή άλλως, η επανάληψη των -ανά εξάμηνο- πολιτικών διαβουλεύσεων σε επίπεδο γενικών γραμματέων των υπουργείων Εξωτερικών, όπως και του διαλόγου για -στρατιωτικά- μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Η ίδια συναίνεση επιβεβαιώθηκε τον Δεκέμβριο, παρά τις διαψεύσεις του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου για την πραγματοποίηση μη δημοσιοποιημένων επαφών με την τουρκική πλευρά.
Πάντως, ειδικά ως προς τα ΜΟΕ, δεν είναι σαφές τι πραγματικά μπορεί πλέον να συζητηθεί. Στις διμερείς επαφές, όλα τα ουσιαστικά μέτρα έχουν συμφωνηθεί και εφαρμοστεί (ή έχουν συζητηθεί και απορριφθεί) εδώ και πολλά χρόνια, ενώ οι πιο πρόσφατες προτάσεις περί «κώδικα συμπεριφοράς» των μονάδων επιφανείας του Πολεμικού Ναυτικού παραβιάζουν στοιχειώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και της εθνικής κυριαρχίας. Το ίδιο ισχύει για τις παρόμοιες προτάσεις που επιχειρήθηκε να υποβληθούν κατά τις επαφές των στρατιωτικών αντιπροσώπων Ελλάδας – Τουρκίας στο ΝΑΤΟ υπό τον αντιπρόεδρο της Στρατιωτικής Επιτροπής της Συμμαχίας, Αμερικανό αντιπτέραρχο Σκοτ Κάιντσβαρτεν. Η ελληνική πλευρά τις απέρριψε τον περασμένο Σεπτέμβριο και θα επιμείνει σε αυτή τη γραμμή κατά τον τρέχοντα κύκλο επαφών, αν επανυποβληθούν.
Πέραν των θεμάτων ουσίας, στην κυβέρνηση, όπως παραδοσιακά συμβαίνει στην Αθήνα με την ανάληψη καθηκόντων του εκάστοτε προέδρου των ΗΠΑ, άρχισαν οι συζητήσεις (κυρίως για επικοινωνιακούς λόγους) περί επίσκεψης του πρωθυπουργού στον Λευκό Οίκο. Μεταξύ άλλων, υπάρχουν εισηγήσεις για συμμετοχή του Κυρ. Μητσοτάκη στην ετήσια εκδήλωση για τον εορτασμό της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, ο οποίος φέτος θα έχει πανηγυρικό χαρακτήρα λόγω της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την Επανάσταση. Ωστόσο, είναι ακόμα πολύ νωρίς για σχετικές συζητήσεις με την Ουάσινγκτον και τίποτα δεν θα είναι σίγουρο μέχρι την τελευταία στιγμή.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
