Το πρώτο σοκ το νιώσαμε προσφάτως, όταν παρουσιαστής ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού διέκοψε «ετσιθελικώς» στον αέρα τη μετάδοση διαγγέλματος εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ, επειδή διαφωνούσε με τα λεγόμενά του!
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ακολούθησαν οι αντιδημοκρατικές αποφάσεις του twitter και του facebook να «κατεβάσουν» τους λογαριασμούς του τέως πλανητάρχη και των εκατομμυρίων οπαδών του, επειδή οι «αξίες» τους δεν συμβάδιζαν με το «Σύνταγμά» τους.
Και έπειτα το όλον πράγμα άρχισε σιγά σιγά να ξεφεύγει. Εστιατόρια, αεροπορικές εταιρίες, χορηγοί, πάσης φύσεως επιχειρήσεις ξεκίνησαν ένα πογκρόμ «μακαρθικών» διώξεων εναντίον μελών του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, των οποίων οι απόψεις εκρίθησαν επικίνδυνες από… λαϊκά δικαστήρια. Τους απαγόρευσαν να δειπνούν στο αγαπημένο τους ρεστοράν, να πετούν με συγκεκριμένη αεροπορική εταιρία, να έχουν συναλλαγές με συγκεκριμένη τράπεζα κ.ο.κ.
Το Σοβιέτ στα καλύτερά του. Θα τους βλέπει ο Στάλιν από εκεί ψηλά που είναι και θα μειδιά. Είτε όμως συμφωνεί κανείς με τις ακραίες απόψεις είτε διαφωνεί, μια δημοκρατία που έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της δίνει χώρο στον διάλογο και στην αντιπαράθεση. Όσο οξεία και αν είναι αυτή. Μόνον οι άρρωστες και οι σάπιες δημοκρατίες φοβούνται την πειθώ των επιχειρημάτων ανερμάτιστων ανθρώπων. Πάει να πει πως δεν στέκονται καλά στα πόδια τους, πως δεν είναι υγιείς, πως δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.
Και ύστερα… ήρθε η σειρά μας! Αν και οι νέες «τάσεις» συνήθως αργούν να φθάσουν στην Ελλάδα -ιστορικό κατάλοιπον της Τουρκοκρατίας η καθυστέρηση-, στο τέλος τα καταφέρνουν. Φθάνουν. Και με αφορμή την υπόθεση Μπεκατώρου, ιδού. Να τες! Προτείνω να «συζητήσουμε», λοιπόν, σήμερα τη συγκλονιστική από κάθε άποψη υπόθεση μεθοδολογικά. Όχι στην ουσία της, που ουτως ή άλλως είναι πλέον αντικείμενο ερεύνης από τη Δικαιοσύνη. Το θέμα μας είναι πώς οργανώνουμε τη δημόσια συζήτηση γύρω από κάθε δύσκολο κοινωνικό πρόβλημα που έχει χίλιες όψεις. Και πώς η νέα μέθοδος περνά και σε άλλους τομείς του δημοσίου βίου.
Όλες αυτές τις μέρες που η καταγγελίες της ολυμπιονίκου μας «τρέχουν» δεν μιλώ. «Στήνω» μόνο αυτί στις παρέες ανδρών και γυναικών. Και ξέρετε τι παρατηρώ; Ότι η μοναδική σκέψη, η μία και μοναδική ανάγνωση των γεγονότων επιχειρείται να επιβληθεί ετσιθελικώς, μέσα σε γενική οχλοκρατία, χωρίς προηγουμένως να δοκιμάσει την αντοχή της στη βάσανο του επιχειρήματος και του διαλόγου. Συμβαίνει κάτι ιδιαίτερα επικίνδυνο εδώ:
Πάρα πολλοί άνθρωποι που υποκλίνονται στην προσφορά της ολυμπιονίκου μας στην πατρίδα και γενικώς τη συμπαθούν δηλώνουν εμπιστευτικώς ότι φοβούνται να πουν ευθέως τη γνώμη τους για το συμβάν προκειμένου να αποφύγουν το δημόσιο λυντσάρισμα. Ιδού μερικά ευρήματα από τις ακροάσεις μου: «Φοβάμαι να διατυπώσω δημοσίως το ερώτημα γιατί άργησε η καταγγελία 22 ολόκληρα χρόνια, γιατί η βιασθείσα δεν έβαλε τις φωνές και γιατί δεν είπε εν τέλει το μεγάλο “όχι”, ούσα ενήλικη» μου εκμυστηρεύτηκε γυναίκα βουλευτής. Θαυμάσια. Έχουμε καταρχάς μια δημοκρατία που φοβάται τις ερωτήσεις! Που απαγορεύει τις ερωτήσεις! Ακόμη και αν αυτές διατυπώνονται από ανθρώπινη περιέργεια και όχι από αμφιβολία για τις καταγγελίες της ολυμπιονίκου.
«Διαφωνώ με την απόφαση της Προέδρου της Δημοκρατίας, η οποία είναι και ανώτατη δικαστικός, να δεχθεί την Μπεκατώρου σε ακρόαση. Πού πήγε το τεκμήριο της αθωωότητας και ο σεβασμός του κράτους δικαίου;» με ρώτησε κορυφαίο μέλος του κυβερνητικού επιτελείου, προσθέτοντας: «Βεβαίως δεν θα το πω δημόσια!»
«Έχω συγκεκριμένη άποψη για το θέμα, η γυναίκα μου είπε ότι έχω δίκιο, αλλά με όρκισε να μην ανοίξω το στόμα μου γι’ αυτό το θέμα δημοσίως, διότι θα με κατασπαράξουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» μου εξομολογήθηκε κορυφαίος υπουργός. «Θεωρώ ότι οι περισσότεροι είναι προβληματισμένοι με όλα όσα κρύβονται πίσω από αυτή την υπόθεση, αλλά, ως φαίνεται, στις μέρες μας η Δημοκρατία δεν έχει ανάγκη την πλειοψηφία!» μου σχολίασε δηκτικά γυναίκα με ισχυρό δημόσιο αποτύπωμα στα κοινά την τελευταία εικοσαετία. «Ο καταγγελθείς σήμερα κάνει βαριές χημειοθεραπείες, περνά δύσκολες προσωπικές στιγμές με την υγεία του και κάποιοι άθελά τους τον στέλνουν μία ώρα αρχύτερα στον άλλο κόσμο. Αλλά γι’ αυτό δεν μιλά κανείς!» μου τόνισε ενοχλημένη άλλη κυρία, που ισχυρίζεται ότι γνωρίζει την υπόθεση.
Βεβαίως, δεν άκουσα μόνον τέτοιες προσεγγίσεις. Καχύποπτες. Οτι πρέπει να καθαρίσει η κόπρος του Αυγείου στον αθλητισμό και να εξαφανιστεί η κατάχρηση εξουσίας από τον δημόσιο βίο γενικώς είναι κοινός τόπος στον δημόσιο διάλογο. Με μια διαφορά: Οι άνθρωποι με τους οποίους συνομίλησα μπορεί να κάνουν λάθος. Σύμφωνοι! Οι απόψεις τους ίσως προορίζονται για τον κάλαθο των αχρήστων. Ουδεμία αντίρρησις. Εδώ άλλωστε μιλούμε για δύο ζωές που αγνοούμε, του θύτη και του θύματος. Να συμφωνήσουμε όμως και σε κάτι ακόμη;
Δεν υπάρχει πιο φρικτό πράγμα στον κόσμο από το να φοβάσαι να πεις την άποψή σου, βέβαιος ότι κάποια αόρατη και ίσως ανύπαρκτη πλειοψηφία θα σπεύσει να σε κατασπαράξει. Και ακόμη χειρότερο -συνέβη στην πατρίδα μας σε εκδοτικό οίκο που ζήλεψε τις αμερικανικές πρακτικές- να απολύεσαι από την εργασία σου, επειδή ανάρτησες στον προσωπικό σου λογαριασμό στο facebook μια άποψη που δεν συμβάδιζε με τη δημόσια ατμόσφαιρα. Που υποστήριζε ότι «σε μια στιγμή της ζωής σου καλείσαι να πεις το μεγάλο “ναι” ή το μεγάλο “όχι”. Και αυτό σε ακολουθεί για το υπόλοιπόν της».
Μη θεωρεί βεβαίως κανείς ότι η δικτατορία της μοναδικής σκέψης -το σύστημα στο οποίο όλοι οι άνθρωποι πρέπει να λένε και να κάνουν μηχανικά τα ίδια, ενώ μέσα τους αισθάνονται άλλα- περιορίζεται στα θέματα της κοινωνικής ατζέντας. Η υπόθεση Μπεκατώρου είναι απλώς αφορμή για να σας μεταφέρω τον προβληματισμό ενός μεγάλου τμήματος της κοινωνίας, πέραν των δημοσίων προσώπων. Προηγήθηκαν τα ζητήματα της δημόσιας υγείας και έπονται τα εθνικά. Στην πανδημία όποιος διατυπώνει άποψη διαφορετική από την κρατούσα όχι μόνο στιγματίζεται ως αρνητής, όχι μόνο αποβάλλεται από τον δημόσιο διάλογο, αλλά ζητείται και η ποινική δίωξή του από τη Δικαιοσύνη. Ομιλούμε για δημοκρατικά άλματα εδώ, όχι παίξε γέλασε.
Στα εθνικά θέματα δόθηκε γραμμή και υποβαθμίστηκε χθες από τα ΜΜΕ συνέντευξη πρώην πρωθυπουργού (του Αντώνη Σαμαρά), γιατί εκφράζονται με αυτήν επιφυλάξεις για την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης! Μαθαίνω επίσης ότι τώρα που εισερχόμαστε στα βαθιά των διερευνητικών επαφών θα αργήσουμε να δούμε ξανά απόστρατους αξιωματικούς και καθηγητές στα τηλεοπτικά παράθυρα. Η αιτία; Δεν τα λένε καλά, «όπως πρέπει». Γραμμή και εδώ η εξαφάνιση της διαφορετικής άποψης. Κανών η δικτατορία της μοναδικής σκέψης. Εκατό φορές λάθος ίσως κάνει ο Σαμαράς όταν αποφασίζει να εκφράσει λογικές ενστάσεις τις παραμονές της έναρξης των διερευνητικών επαφών. Είναι όμως λόγος αυτός για να υποβαθμίζονται οι απόψεις του; Οχι, κατηγορηματικά όχι. Εκατό φορές λάθος μπορεί να κάνουν στην προσέγγισή τους οι απόστρατοι και οι καθηγητές. Και λοιπόν; Θα τους ρίξουμε στο πυρ το εξώτερον;
Το νέο σιδηρούν παραπέτασμα της δυτικής δημοκρατίας, από τις ΗΠΑ έως και τη χώρα μας, έχει τα εξής χαρακτηριστικά λοιπόν: Προκρίνει τον βιασμό της σκέψης! Δεν μιλάς καλά; Εξαφανίζεσαι. Αμα είσαι και λίγο ζόρικος, βάζουμε και πέντε έξι ντόπερμαν του συστήματος να σου ορμήξουν. Δεν μιλάς καλά; Δημιουργούμε τόσο ασφυκτική ατμόσφαιρα εναντίον των απόψεών σου που σε κάνουμε να φοβάσαι να τις εκφράσεις. Δεν το διανοείσαι καν να ανοίξεις το στόμα σου.
Ομιλούμε έτσι πλέον για ένα πολίτευμα και για ένα μοντέλο δυτικής δημοκρατίας με έμβλημα τον φόβο, τη σιωπή και καμιά φορά το ξύλο, την καταστολή. Πολίτευμα με πολίτες ανασφαλείς και ευνουχισμένους. Πολίτευμα με αστυνομία σκέψης. Το ξέρω! Ούτε και εγώ… μιλάω καλά. Γι’ αυτό και οι δημόσιες εμφανίσεις μου είναι πλέον περιορισμένες. Αναμενόμενο το τίμημα, συνηθισμένα τα βουνά στα χιόνια. Αλλά ξέρω άριστα και κάτι άλλο.
Η καταπίεση των κοινωνιών έχει συνήθως στο τέλος τα αντίθετα αποτελέσματα από τα επιδιωκόμενα. Δεν είναι συνταγή για πάντα. Στην ΕΣΣΔ άντεξε μόλις 70 χρόνια. Ολίγα λεπτά δηλαδή μέσα στην αιωνιότητα του χρόνου. Υπάρχουν άραγε αυταπάτες ότι αυτή η παρακμή θα αντέξει πολύ στον καπιταλισμό; Αργά ή γρήγορα το σύστημα θα βρει την ισορροπία του.
