Τα εμβόλια Covid-19 υπόσχονται επιστροφή σε μια πιο φυσιολογική ζωή, αν και ως τώρα ουδείς γνωρίζει πότε θα ξαναδούμε την κανονικότητα. Για την ώρα η μοναδική βεβαιότητα που υπάρχει είναι ότι το εμβόλιο έχει δημιουργήσει μια παγκόσμια αγορά δισεκατομμυρίων δολαρίων για τις λεγόμενες «Big Pharma» και κάποιες εταιρίες βιοτεχνολογίας που έκαναν το άλμα προς τη «δόξα».
Τουλάχιστον επτά διαφορετικά εμβόλια έχουν διατεθεί σε 100 χώρες σε όλο τον κόσμο. Ταυτόχρονα, συνεχίζονται οι επιστημονικές έρευνες για περισσότερα από 200 υποψήφια εμβόλια, εκ των οποίων περισσότερα από 60 βρίσκονται στη φάση των κλινικών δοκιμών. Αν και η κούρσα είναι σε εξέλιξη, αδιαμφισβήτητα οι μεγάλοι νικητές θα είναι η Moderna και η Pfizer, δύο πολύ διαφορετικές αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρίες που χρεώνουν περισσότερα από 30 δολάρια ανά άτομο για δύο δόσεις εμβολίων.
Ενώ η Moderna ιδρύθηκε πριν από 11 χρόνια, δεν είχε ποτέ κέρδη και απασχολούσε μόλις 830 υπαλλήλους πριν από την πανδημία, η Pfizer είναι κολοσσός με ιστορία από το 1849 και καθαρά κέρδη 9,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων που απασχολεί σχεδόν 80.000 υπαλλήλους.
Άλλες φαρμακοβιομηχανίες, όπως η βρετανοσουηδική AstraZeneca και η αμερικανική Johnson & Johnson, έχουν δεσμευτεί να παράσχουν τα εμβόλια τους σε μη κερδοσκοπική βάση, έως ότου τελειώσει η πανδημία. Το μεγάλο στοίχημα για το μέλλον βρίσκεται στις… δόσεις, αν δηλαδή τα εμβόλια για τον κορωνοϊό θα είναι μονοδοσικά, όπως για την ιλαρά, ή εάν θα απαιτούνται τακτικοί εμβολιασμοί, όπως για τη γρίπη.
«Η κερδοφορία είναι μια άγνωστη παράμετρος», εκτιμά ο Ζαν-Ζακ Λεφίρ, αναλυτής της Bryan, Garnier & Co, εξειδικευμένος στη φαρμακοβιομηχανία. Μερικές φορές πρόκειται για νέες τεχνολογίες, για βιομηχανική επέκταση, για συμπράξεις, υπογραμμίζει. «Ο προσδιορισμός του τελικού κόστους της βιομηχανικής παραγωγής καθίσταται λίγο πιο περίπλοκος», αν και «σε κάθε περίπτωση, η πανδημία έχει αλλάξει το παραδοσιακό οικονομικό μοντέλο», επισημαίνει. «Στη βιομηχανία το εμβόλιο είναι πολύ συχνά λίγο κερδοφόρο οικονομικά στην αρχή, το οικονομικό μοντέλο εγκαθίσταται στη διάρκεια. Όμως εδώ το μοντέλο είναι κερδοφόρο από την αρχή, καθώς η ζήτηση είναι τεράστια», καταλήγει ο Λεφίρ.
Άμεση απόσβεση
Η Pfizer ανέφερε πως περιμένει να έχει περιθώριο κέρδους προ φόρων σε αυτό το προϊόν περίπου 25% ως 30%. «Η Pfizer επένδυσε σχεδόν 2 δισ. δολάρια στην έρευνα, θα τα αποσβέσουν αρκετά γρήγορα», σχολιάζει η Κριστέλ Κοτανκό, διευθύντρια προγράμματος στο γραφείο Alcimed. «Όμως άρχισαν να επενδύουν χωρίς να ξέρουν τι θα βρουν. Πολλά υποψήφια εμβόλια σταματούν αυτή τη στιγμή και οι εταιρίες αυτές δεν θα αποσβέσουν ποτέ την επένδυση που έκαναν γι’ αυτές τις έρευνες», εξηγεί.
Οι πρώτοι που παρασκεύασαν εμβόλιο είναι σε προνομιακή θέση, όμως υπάρχει ακόμη χώρος για έναν ορισμένο αριθμό παικτών. Μάλιστα, γι’ αυτούς που έρχονται μετά ο εφοδιασμός είναι πιο εύκολος. Σύμφωνα με μια πρόσφατη εκτίμηση της GlobalData, οι πωλήσεις του εμβολίου των Pfizer/BioNTech μπορεί να μειωθούν σχεδόν κατά 80% την ερχόμενη χρονιά, λόγω του ανταγωνισμού από άλλα εμβόλια.
Η πανδημία Covid-19 θα μπορούσε σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τους ειδικούς, να μοιράσει και πάλι τα χαρτιά στον πολύ κλειστό τομέα του εμβολίου. Διότι αυτή η βιομηχανία είναι παραδοσιακά μοιρασμένη ανάμεσα σε τέσσερις «γίγαντες» που συγκεντρώνουν το 90% της αγοράς σε αξία, σύμφωνα με την EvaluatePharma. Τις αμερικανικές Pfizer και Merck, τη βρετανική GSK και τη γαλλική Sanofi. Όμως η έλευση εμβολίων με αγγελιοφόρο RNA (mRNA), η καινοτόμα τεχνολογία που χρησιμοποιείται από τις Moderna και Pfizer, θα αλλάξει πιθανόν ένα μέρος των δεδομένων.
Το πιθανότερο είναι ο κορωνοϊός να συνεχίσει να κυκλοφορεί για μερικά χρόνια και έτσι η ανθρωπότητα να χρειάζεται επαναληπτικές δόσεις για να περιορίσει την εξάπλωση.
Τα «χρυσά» εμβόλια:
Εμβόλιο Pfizer/BioNTech mRNA
Το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech της Γερμανίας βασίζεται στην τεχνολογία mRNA (αγγελιοφόρου RNA), ώστε να παράξει ο οργανισμός μια πρωτεΐνη του ιού. Τα εμβόλια mRNA δεν μας μεταφέρουν τον κορωνοϊό και δεν επηρεάζουν ούτε αλληλεπιδρούν με το DNA μας. Ήταν το πρώτο που εγκρίθηκε και πρέπει να αποθηκευτεί σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες (-70 βαθμούς Κελσίου).
Οι κυβερνήσεις έχουν παραγγείλει περίπου 780.000.000 δόσεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ (200.000.000 δόσεις) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (300.000.000 δόσεις), ενώ 40.000.000 δόσεις θα δοθούν σε χώρες χαμηλού εισοδήματος μέσω του προγράμματος COVAX. Το κόστος του εμβολίου για τις δύο δόσεις ανέρχεται σε 39 δολάρια στις ΗΠΑ και περίπου 30 δολάρια στην Ε.Ε.
Η Pfizer, η οποία μοιράζεται τα κόστη και τα περιθώρια κέρδους 50-50 με την BioNTech, αναμένει πωλήσεις 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2021. Το τελικό νούμερο θα μπορούσε να είναι ακόμη και διπλάσιο, καθώς η εταιρία δεν αποκλείεται να παραδώσει έως και 2 δισ. δόσεις φέτος. Ο αναλυτής της Barclays, Κάρτερ Γκουλντ, προβλέπει πωλήσεις 21,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2021, 8,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων το επόμενο έτος και 1,95 δισεκατομμυρίων το 2023, με την προϋπόθεση ότι η φαρμακοβιομηχανία θα αναπτύξει μονοδοσικό εμβόλιο.
Οι δύο ιδρυτές της BioNTech, το ζευγάρι γιατρών Ουγκούρ Σαχίν και Οζλέμ Τουρέτσι, έγιναν δισεκατομμυριούχοι πέρυσι, μετά τη συμφωνία με τη Pfizer.
Εμβόλιο Moderna mRNA
Το εμβόλιο που παράγεται από την αμερικανική εταιρία βιοτεχνολογίας με έδρα τη Μασαχουσέτη πρέπει να φυλάσσεται σε θερμοκρασία -20 βαθμούς Κελσίου. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει 17.000.000 δόσεις, η Ε.Ε. αγόρασε 310.000.000 δόσεις με επιλογή για άλλες 150.000.000 το 2022, ενώ οι ΗΠΑ 300.000.000 δόσεις και η Ιαπωνία 50.000.000. Η Moderna χρεώνει 30 δολάρια για τις απαιτούμενες δύο λήψεις στις ΗΠΑ και 36 δολάρια στην Ε.Ε.
Η Moderna δήλωσε ότι αναμένει το 2021 πωλήσεις ύψους 18,4 δισ. δολαρίων. Η αναλύτρια της Barclays, Τζίνα Γουάνγκ, προβλέπει πωλήσεις 19,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2021, 12,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022 και 11,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2023, με το σενάριο των επαναλαμβανόμενων εμβολιασμών.
Μια ομάδα επενδυτών που υποστήριξε την εταιρία όταν ιδρύθηκε το 2010 θα αποκομίσει τεράστια κέρδη. Ο 48χρονος Γάλλος διευθύνων σύμβουλος Στεφάν Μπανσέλ κατέχει το 9% των μετοχών, αξίας περίπου 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Εμβόλιο Johnson & Johnson αδενοϊού
Το J&J, το πρώτο μονοδοσικό εμβόλιο Covid-19 στον κόσμο, αναπτύχθηκε από το τμήμα Janssen στο Βέλγιο. Χρησιμοποιεί τον αδενοϊό-26, μια σπάνια παραλλαγή του ιού του κοινού κρυολογήματος. Εγκρίθηκε στις ΗΠΑ στα τέλη Φεβρουαρίου και μπορεί να αποθηκευτεί σε κανονικές θερμοκρασίες ψυγείου για τουλάχιστον τρεις μήνες.
Οι μεγάλες παραγγελίες περιλαμβάνουν τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο (30.000.000 δόσεις συν την επιλογή για 22.000.000), την Ε.Ε. (έως 400.000.000 δόσεις) και τις χώρες του προγράμματος COVAX (500.000.000 δόσεις έως το 2022).
Η εταιρία στοχεύει να προσφέρει τουλάχιστον 1 δισ. δόσεις φέτος, γεγονός που θα της αποφέρει 10 δισ. δολάρια. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει παραγγείλει 100.000.000 δόσεις, με την επιλογή να αγοράσει 200.000.000 επιπλέον με κόστος 10 δολάρια έκαστη.
Εμβόλιο AstraZeneca αδενοϊού
Το εμβόλιο της Οξφόρδης/AstraZeneca βασίζεται σε έναν αδενοϊό, σαν αυτούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, που απομονώθηκε από χιμπαντζήδες και τροποποιήθηκε έτσι ώστε να μην αναπαράγεται πλέον στα κύτταρα. Όταν εγχέεται, το εμβόλιο δίνει «πληροφορίες» στα ανθρώπινα κύτταρα ώστε αυτά να φτιάξουν την πρωτεΐνη-ακίδα του SARS-CoV-2 που είναι ο κύριος στόχος του ανοσοποιητικού συστήματος κατά των κορωνοϊών. Μπορεί να διατηρηθεί σε θερμοκρασία ψυγείου.
Οι μεγαλύτερες παραγγελίες έγιναν από το Ηνωμένο Βασίλειο (100.000.000), την Ε.Ε. (έως 400.000.000), τις ΗΠΑ (300.000.000) και την Ιαπωνία (120.000.000).
Οι αναλυτές της SVB Leerink προβλέπουν πωλήσεις 1,9 δισ. δολαρίων φέτος και 3 δισ. δολαρίων το 2022. Οι πωλήσεις το 2021 θα μπορούσαν να είναι πολύ υψηλότερες, εάν η AstraZeneca επιτύχει τον φιλόδοξο στόχο της για 3 δισ. δόσεις. Η εταιρία δεσμεύτηκε να προμηθεύσει το εμβόλιο σε μη κερδοσκοπική βάση κατά τη διάρκεια της πανδημίας και χρεώνει 4,30 έως 10 δολάρια για δύο δόσεις.
Λιγότερο από το 50% των δόσεων που έχει δεσμευτεί να παραδώσει στο β’ τρίμηνο αναμένει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την AstraZeneca.
Sinovac εμβόλιο ανενεργού ιού
Η κινεζική εταιρία έχει έδρα το Πεκίνο και έχει υπογράψει συμφωνίες για πωλήσεις σε Βραζιλία, Χιλή, Σιγκαπούρη, Μαλαισία και Φιλιππίνες. Τον Ιανουάριο η Τουρκία και η Ινδονησία άρχισαν με αυτό το εμβόλιο τις εθνικές εκστρατείες εμβολιασμού. Η Sinovac θα δώσει 10.000.000 δόσεις σε κράτη της COVAX. Έχει δηλώσει ότι μπορεί να παράξει περισσότερες από ένα δισεκατομμύριο δόσεις μέσα στον χρόνο.
- Τιμή πώλησης: 60 δολάρια οι δύο δόσεις σε μερικές κινεζικές πόλεις. Στην Ινδονησία, το κόστος μειώνεται στα 27,2 δολάρια. Οι εκτιμώμενες πωλήσεις για το 2021 μιλούν για μερικά δισ. δολάρια, αλλά δεν υπάρχει ακριβής πρόβλεψη.
- Τιμή μετοχής τους τελευταίους 12 μήνες: Sinovac -21,6%
Ινστιτούτο Gamaleya/Russian Direct Investment Fund αδενοϊού
Γνωστό ως Sputnik V, εκτός από τη Ρωσία, χρησιμοποιείται ήδη σε Ουγγαρία και Σλοβακία στην Ε.Ε., ενώ 50 χώρες το έχουν παραγγείλει, ανάμεσά τους οι Ιράν, Αλγερία και Μεξικό. Η AstraZeneca κάνει δοκιμές συνδυάζοντας το εμβόλιό της με το ρωσικό.
- Εκτιμώμενες πωλήσεις το 2021: Πιθανώς δισ. δολάρια. Το ινστιτούτο δυσκολεύεται να το παράγει μαζικά στη Ρωσία, αλλά πρόσφατα υπέγραψε συμφωνίες με 15 κατασκευαστές σε 10 χώρες για 1,4 δισ. δόσεις.
- Τιμή πώλησης: Δωρεάν στη Ρωσία, 20 δολάρια οι δύο δόσεις στις υπόλοιπες χώρες.
Novavax εμβόλιο ανασυνδυασμένης πρωτεΐνης
Η αμερικανική εταιρία ελπίζει πως θα λάβει άδεια χρήσης στη Βρετανία, στις ΗΠΑ και άλλες χώρες έως τον Ιούνιο. Το εμβόλιό της θα παράγεται στην Αγγλία και θα φυλάσσεται σε θερμοκρασίες απλής ψύξης. Παρά τα 30 χρόνια ενασχόλησής της με την έρευνα εμβολίων, δεν της έχει εγκριθεί κανένα μέχρι σήμερα!
Έχει συμφωνήσει να πουλήσει 300.000.000 δόσεις σε Βρετανία, Ε.Ε., Καναδά και Αυστραλία. Ελπίζει να παράγει 150.000.000 δόσεις τον μήνα σε τιμή χαμηλότερη από τους ανταγωνιστές της. Χάρη στη συμφωνία της με το Ινστιτούτο Serum της Ινδίας, αναμένεται να φτάσει τα δύο δισ. δόσεις τον χρόνο άμεσα. Οι Vangard και BlackRock είναι οι μεγαλύτεροι μέτοχοι.
- Τιμή πώλησης: Έχει συμφωνήσει να πουλήσει στην τιμή των τριών δολαρίων τη δόση στην Αφρική. Εκτιμάται ότι οι πωλήσεις για το 2021 αγγίζουν αρκετά δισ. δολάρια, αλλά δεν υπάρχει ακριβής πρόβλεψη.
- Τιμή μετοχής τους τελευταίους 12 μήνες: +1,128%
CureVac εμβόλιο mRNA
Η γερμανική εταιρία ελπίζει να λάβει έγκριση στην Ε.Ε. έως τον Ιούνιο. Οι Βρυξέλλες έχουν ήδη παραγγείλει 225.000.000 δόσεις με δικαίωμα άλλων 180.000.000. Σε αντίθεση με τα άλλα εμβόλια mRNA, το δικό της φυλάσσεται σε θερμοκρασίες απλής ψύξης. Εργάζεται ήδη για την παραγωγή ενός εμβολίου που θα καλύπτει όλες τις παραλλαγές του κορωνοϊού.
Η εταιρία έχει στόχο την παραγωγή 300.000.000 δόσεων το 2021 και 600.000.000 με ένα δισ. δόσεις το 2022. Έχει δηλώσει ότι δεν μπορεί να το δώσει σε τιμή κόστους, καθώς οι μέτοχοι περιμένουν κέρδη. Ο μεγαλύτερος μέτοχος είναι ο Γερμανός δισεκατομμυριούχος Ντίτμαρ Χοπ, συνιδρυτής της εταιρίας λογισμικού SAP. Του ανήκει το 80% της CureVac, αξίας 12 δισ. δολαρίων.
- Τιμή πώλησης: Άγνωστη. Εκτιμώμενες πωλήσεις το 2021: Απροσδιόριστες
- Τιμή μετοχής τους τελευταίους 12 μήνες: CureVac + 45,5%
