Το «πετράδι του στέμματος» της ελληνικής βιομηχανίας ήταν πάντα ο κλάδος τροφίμων. Ο πιο δυναμικός κλάδος της χώρας, όπου απασχολούνται πάνω από 200.000 εργαζόμενοι, που αντιστοιχούν στο 7% του συνολικού εργατικού δυναμικού της Ελλάδας.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι, από τη δεκαετία του 1960, οι μεγάλες πολυεθνικές έκαναν απόβαση στην Ελλάδα, προχωρώντας στην εξαγορά κορυφαίων ελληνικών επιχειρήσεων.
Ο αφελληνισμός των επιχειρήσεων συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με εύλογες συνέπειες τόσο για τους ίδιους τους καταναλωτές όσο και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι τελευταίες, μη μπορώντας να αντεπεξέλθουν στις συνθήκες του άνισου ανταγωνισμού αλλά και της συνολικότερης αντιλαϊκής πολιτικής της κυβέρνησης σε βάρος τους, αναγκάζονται να βάλουν «λουκέτο» ή να ξεπουληθούν στις πολυεθνικές επιχειρήσεις.
Η φετινή χρονιά, και ενώ απομένουν ακόμη 122 εργάσιμες ημέρες για να εκπνεύσει το 2021, σημαδεύτηκε από το χρυσό deal για την εξαγορά της Chipita από τη Mondelēz International, παρότι η Moody’s χαρακτήρισε τη συναλλαγή ως «credit negative», ενώ είχε προηγηθεί η συμφωνία πώλησης της Vivartia στη CVC Capital Partners, που ξεπέρασε σε αξία τα 630.000.000 ευρώ. Το fund αμέσως μετά προχώρησε στην εξαγορά του πλειοψηφικού ποσοστού της γαλακτοβιομηχανίας Δωδώνη, με άγνωστο τίμημα.
Στην έρευνα της «κυριακάτικης δημοκρατίας» παρουσιάζονται οι εξαγορές που σημάδεψαν τον κλάδο τροφίμων και ποτών, και άλλαξαν τις ισορροπίες.
ΕΛΑΪΣ – Unilever
Το 1962, η Unilever εξαγοράζει το 20% της Ελαΐς που ιδρύθηκε το 1920. Το 1982, η Unilever απέκτησε την πλειοψηφία των μετοχών της εταιρίας Ελαΐς Α.Ε. Με στρατηγική απόφαση του μητρικού ομίλου γίνεται, το 2008, η πρώτη απόπειρα εξόδου της Ελαΐδος από τη δραστηριότητα του ελαιολάδου και των μαργαρινών, η οποία ωστόσο πραγματοποιείται το 2018, όταν το χαρτοφυλάκιο ελαιολάδου και μαργαρινών της Ελαΐς – Unilever Hellas πέρασε στον έλεγχο της KKR, η οποία δραστηριοποιείται στην κατηγορία των spreads μέσω της Upfield, στο πλαίσιο της συμφωνίας του πολυεθνικού ομίλου Unilever με το fund για την εξαγορά της παγκόσμιας επιχείρησης των spreads.
Παυλίδης – Jacobs Suchard
Το 1876 δημιουργείται το εργοστάσιο Παυλίδη στην οδό Πειραιώς, στα Πετράλωνα. Μετά τον θάνατο του Γεωργίου Παυλίδη, το 1986, τελευταίου μέλους της οικογένειας που ανέλαβε την ιστορική εταιρία, η σοκολατοβιομηχανία θα περάσει στον έλεγχο του ομίλου Jacobs Suchard και μετέπειτα της Kraft General Foods. Η ιστορία της «Παυλίδης» συνδέεται με την πρόσφατη εξαγορά της Chipita, αφού η Mondelez International έχει τις ρίζες της στην εξίσου ιστορική Kraft Foods, η οποία ιδρύθηκε το 1923 στο Σικάγο. Η παρούσα πολυεθνική ιδρύθηκε το 2012, όταν η Kraft διαχώρισε τις επιχειρήσεις παντοπωλείων και σνακ από τα υπόλοιπα προϊόντα, με την τελευταία να υιοθετεί το όνομα Mondelez. Το εργοστάσιο της «Παυλίδης», εξάλλου, αποτελεί τη μόνη παραγωγική παρουσία της Mondelez στην Ελλάδα.
ΜΙΣΚΟ – Barilla
H ΜΙΣΚΟ ιδρύεται το 1927 από τις οικογένειες Μιχαηλίδη και Κωνσταντίνη. Η ιστορία γράφεται σε ένα εργαστήρι παραγωγής ζυμαρικών στον Πειραιά, ενώ 64 χρόνια μετά, το 1991, η εταιρία εντάσσεται στην οικογένεια της Barilla, της μεγαλύτερης εταιρίας ζυμαρικών στον κόσμο.
ΜΕΤΑΧΑ – Remy Cointreau
Το Μεταξά δημιουργήθηκε από τον Σπύρο Μεταξά, το 1888. Η μοναδικότητα του Μεταξά γρήγορα «κερδίζει» τους καταναλωτές σε όλο τον κόσμο, αναπτύσσοντας παγκόσμια παρουσία, και η ιστορία της εταιρίας γράφεται με χρυσά γράμματα. Η εταιρία άλλαξε χέρια μόλις έκλεισε τα 100 χρόνια λειτουργίας της, ήτοι το 1989, όταν μεταβιβάστηκε στην τότε Grand Metropolitan. Από το 2000 είναι μέλος του ομίλου της Remy Cointreau.
Αθηναϊκή Ζυθοποιία – Ηeineken
Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία ιδρύθηκε το 1963 από μια ομάδα Ελλήνων επιχειρηματιών: Διογένης Χούρσογλου, Γιώργος Χατζηβασιλείου και Λεονάρδος Μερκάτης. Λειτουργεί με έδρα την Αθήνα. Το πρώτο εργοστάσιο της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας λειτούργησε στην Αθήνα, το 1965, και παρήγαγε την μπίρα Amstel. Το 1975 εγκαινιάστηκε το δεύτερο εργοστάσιο, στη Θεσσαλονίκη, και λίγο πριν από τη συμπλήρωση των 20 χρόνων λειτουργίας, το 1982, ο έλεγχος της εταιρίας περνά στα χέρια του ομίλου της Heineken, ενώ τρία χρόνια αργότερα, το 1985, δημιουργείται το τρίτο εργοστάσιο, στη ΒΙ.ΠΕ. Πάτρας.
Λουμίδης – Nestle
H εταιρία Λουμίδης ιδρύθηκε το 1910, όταν τρία αδέλφια από την Κάρυστο, ο Αντώνης, ο Νίκος και ο Ιάσων Λουμίδης, αφήνουν τη γενέτειρά τους αναζητώντας εργασία στον Πειραιά. Καταπιάνονται με τη δύσκολη διαδικασία παρασκευής και καβουρδίσματος του καφέ, χρησιμοποιώντας τα «πρωτόγονα» μέσα της εποχής. Το 1928 ιδρύουν την εταιρία «Α. Λουμίδης και ΣΙΑ» και, σχεδόν 60 χρόνια αργότερα, το 1987, η εταιρία εξαγοράζεται από τη Nestle S.A.
ΗΒΗ – Pepsico
Η ΗΒΗ – Παναγόπουλος ιδρύθηκε το 1926, όταν ο Νίκος Παναγόπουλος δημιούργησε μια μικρή βιομηχανία αναψυκτικών στο Μαρούσι και την ονόμασε HBH, για να θυμίζει τη μικρή θεά που δρόσιζε τους Ολύμπιους θεούς με το νέκταρ. Στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 διαμορφώνεται μια ολοκληρωμένη επιχείρηση, εξαγοράζοντας το εργοστάσιο εμφιαλώσεως του φημισμένου νερού πηγής Καραντάνη στο Λουτράκι και δημιουργώντας τις εγκαταστάσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. To 1973, η εταιρία ΗΒΗ – Παναγόπουλος αποκτά το αποκλειστικό δικαίωμα παραγωγής της Pepsi Cola στην Ελλάδα και το 1989 εξαγοράζεται από την PepsiCo και μετονομάζεται σε PepsiCo-HBH.
ΔΕΛΤΑ Παγωτού – Nestle
Η κατηγορία των παγωτών αποτελεί δέλεαρ πολυεθνικών παικτών τα τελευταία χρόνια. Το 2005 ανακοινώνεται η εξαγορά από τη Nestle Ελλάς της Δέλτα Παγωτού αντί 240.000.000 ευρώ, ενώ το 2017 γνωστοποιείται η διακοπή λειτουργίας του εργοστασίου παγωτού στον Ταύρο (παγωτά ΔΕΛΤΑ) από τη Froneri Hellas, που αποτελεί κοινοπραξία της Nestle και της R&R.
ΕΒΓΑ – Unilever
To 2010, το ιστορικό σήμα παγωτών της ΕΒΓΑ, η πρώτη που παρήγαγε τυποποιημένο παγωτό το 1936, περνά στα χέρια του ομίλου της Unilever. Ο ευρύτερος κλάδος των γαλακτοκομικών εξάλλου φέρεται ότι βρίσκεται πάντα στο προσκήνιο, καθώς οι εξαγορές, οι συνεργασίες και τα κυοφορούμενα νέα deals «ανακατεύουν» συνεχώς την τράπουλα. Ενδεικτική είναι η πρόσφατη επισφράγιση του deal της πώλησης της Vivartia στη CVC Capital Partners, που ξεπερνά σε αξία τα 630.000.000 ευρώ, με το fund να «φλερτάρει» με περαιτέρω κινήσεις εξαγορών στον κλάδο των γαλακτοκομικών. Η CVC Capital Partners από την αρχή έδειξε ιδιαίτερα επιθετική στρατηγική εισόδου στον κλάδο, προχωρώντας, αμέσως μετά την απόκτηση της Δέλτα και του 43% της Μεβγάλ -μέσα από το deal εξαγοράς της Vivartia-, στην εξαγορά του πλειοψηφικού ποσοστού της Δωδώνης.
Vivartia – CVC Capital
Το σήμα της ΔΕΛΤΑ έχει μεγάλη θέση στο θυμικό των εγχώριων καταναλωτών τα τελευταία 70 χρόνια. Η ιστορία της ξεκινά το 1952, όταν ο Αριστείδης Δασκαλόπουλος δημιουργεί μια οικογενειακή επιχείρηση παραγωγής και διάθεσης γαλακτοκομικών προϊόντων. Το 2000, η ΔΕΛΤΑ μετατρέπεται σε εταιρία χαρτοφυλακίου και το 2006 ιδρύεται η Vivartia, έπειτα από συγχώνευση με απορρόφηση των εταιριών Δέλτα Πρότυπος Βιομηχανία Γάλακτος, Chipita International, Goody’s και Γενική Τροφίμων Α.Ε. Τον Ιούλιο του 2007, η Marfin Investment Group αποκτά το 34% της Vivartia, φτάνοντας τον Δεκέμβριο του 2011 το 86%, και μέχρι την πρόσφατη πώλησή της στη CVC κατέχει πάνω από το 92% της Vivartia.
Δωδώνη – Lime Capital Partners
Η Δωδώνη, που ξεκίνησε από μια μικρή μονάδα παστερίωσης φρέσκου γάλακτος, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, εξυπηρετώντας αποκλειστικά τις ανάγκες των κατοίκων της πόλης των Ιωαννίνων, και εξελίχθηκε σε μία από τις κορυφαίες εταιρίες γαλακτοκομικών προϊόντων στην Ελλάδα και σε ηγέτιδα εταιρία στις πωλήσεις φέτας ΠΟΠ στη χώρα μας, ιδιωτικοποιήθηκε το 2012 με την πώληση των μετοχών της στη SI Foods Ltd, τον επιχειρηματικό επενδυτικό όμιλο στον οποίο μετέχει και η Lime Capital Partners Ltd.
Νηρεύς – ΣΕΛΟΝΤΑ – Amerra Capital Management
Οι δύο ιστορικές εταιρίες ιχθυοκαλλιεργειών προσπάθησαν επί μία δεκαετία να εξυγιανθούν, αλλά τελικά, με την εντολή των πιστωτριών τραπεζών, πέρασαν στα χέρια του ομίλου Andromeda Seafoods, τον οποίο διαχειρίζονται το fund AMERRA Capital Management και η Mubadala Investment Company. Το νέο σχήμα με τη νέα επωνυμία AVRAMAR βρίσκεται σήμερα στη φάση ενοποίησης των τριών εταιριών.
Henninger Hellas – Calsberg
To 1968 δημιουργείται η Henninger Hellas S.A. και 21 χρόνια αργότερα, το 1989, η ελληνική θυγατρική θα εξαγοραστεί από τη γαλλική πολυεθνική BSN. Ομως, το 1992, ο Ομιλος Μπουτάρη κάνει το ελληνικό comeback και εξαγοράζει την πλειοψηφία των μετοχών της Henninger Hellas S.A. Πέντε χρόνια μετά θα λανσαριστεί το brand Mythos, που το 2000 θα δώσει και το όνομά του στον όμιλο. Δύο χρόνια αργότερα, η πολυεθνική Scottish & Newcastle αποκτά μερίδιο 47% της Μύθος Ζυθοποιία Α.Ε., ενώ το 2006 θα αποκτήσει το σύνολο των μετοχών. Δύο χρόνια αργότερα πραγματοποιείται η εξαγορά της Scottish & Newcastle, αντί 15,4 δισ. δολαρίων (7,8 δισ. στερλίνες), από την κοινοπραξία Carlsberg και Heineken, έπειτα από τρεις μήνες σκληρών διαπραγματεύσεων. Δέκα χρόνια αργότερα, το 2018, o δανέζικος όμιλος Carlsberg προχώρησε και στην εξαγορά του 100% της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας, της οποίας από το 2014 κατείχε το 49%. Η Ολυμπιακή Ζυθοποιία συγχωνεύεται με τη Μύθος Ζυθοποιία και ελέγχεται εξ ολοκλήρου από τον όμιλο της Carlsberg Group.
Μεγάλο ενδιαφέρον για τα ελληνικά success stories
Τα ισχυρά εγχώρια ιστορικά σήματα με τεράστιες αναπτυξιακές προοπτικές, που έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών, επιβεβαιώνουν ότι τα ελληνικά success stories στον κλάδο των τροφίμων και ποτών «απασχολούν» το διεθνές επιχειρείν και θα συνεχίσουν να το κάνουν, παρά το γεγονός ότι τα μεγέθη στην Ελλάδα δεν μπορούν να συγκριθούν πάντα με αυτά άλλων αγορών.
Η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων και ποτών, ανεξάρτητα από τις συγκυρίες, δείχνει ότι καταφέρνει να παραμένει στον «αφρό», και αυτή η εξέλιξη, αν μη τι άλλο, υποδεικνύει ότι τα εγχώρια προϊόντα έχουν σημαντική δυναμική, γεγονός που μάλλον θα πρέπει να αξιοποιηθεί ακόμα περισσότερο από τους Ελληνες παίκτες. Ιδιαίτερη αίσθηση έκαναν το 2019 η εξαγορά της «Στέλιος Κανάκης» από τη νορβηγική ιδιωτική μετοχική εταιρία Orkla Food Ingredients, καθώς και η εξαγορά του 44,73% της Unismack από τη Lime Capital Partners.
Το 2019 σίγουρα αποτέλεσε τη χρονιά της Creta Farms, που σύντομα θα μετονομαστεί σε «Αλλαντοβιομηχανία Ρεθύμνου». Το σίριαλ της πώλησης διήρκεσε πολλούς μήνες και εν τέλει η εταιρία πέρασε στον έλεγχο της Impala Investments.
Οι εξαγορές στον ευρύτερο κλάδο των τροφίμων φαίνεται ότι δεν σταματούν ποτέ, καθώς λίγες ημέρες έχουν περάσει από τη στιγμή που γνωστοποιήθηκε η πρόθεση της τουρκικής εταιρίας Dardanel Onentas να εξαγοράσει την πολύπαθη «Καλλιμάνης», καθώς οι τράπεζες επέτρεψαν με μεγάλο κούρεμα να εξαγοραστεί η ελληνική εταιρία από τον τουρκικό όμιλο, βάσει των άρθρων 106 β και δ του Πτωχευτικού Κώδικα. Η ιστορία της «Καλλιμάνης», η οποία ιδρύθηκε το 1956 στο Αίγιο από τους αδερφούς Γεώργιο και Θεόδωρο Καλλιμάνη, θα συνεχίσει να «γράφεται» στα τουρκικά.
