Όση επιτήδευση, υποκρισία, παραπλάνηση και προπαγανδιστική δεινότητα κι αν επιστρατεύσει ένα διεφθαρμένο και αυταρχικό καθεστώς, το τέλος του είναι προδιαγεγραμμένο
Από τον Παναγιώτη Λιάκο
«Τα πολιτεύματα που στηρίζονται στο έγκλημα δεν έχουν άλλη επιλογή από το να καταφεύγουν συνέχεια σ’ αυτό, αφού μόνο με τον φόβο εξασφαλίζουν την παραμονή τους. Αν ο λαός αποτινάξει τον φόβο, οι μέρες του τυράννου είναι μετρημένες. Το κακό για τον τύραννο είναι ότι και η βία συνηθίζεται. Από ένα σημείο και μετά δεν προκαλεί τον ίδιο τρόμο που προκαλούσε αρχικά. Ξεφτίζει. Γι’ αυτό πρέπει να κλιμακώνεται. Να αιφνιδιάζει συνεχώς, δείχνοντας ότι τα όριά της είναι άπιαστα». Θανάσης Μπαντές, «Ο Ξενοφώντας, Τα Ελληνικά Και Η Διπλωματία Του Πολέμου», Αθήνα: 2021, Αμμων Εκδοτική, σελ. 98-99.
Το εναρκτήριο απόσπασμα προέρχεται από μια σημαντική έκδοση, η οποία αποτελεί μια κριτική παρουσίαση των «Ελληνικών» του Ξενοφώντα. Ο Ξενοφών στα «Ελληνικά» συνεχίζει την εξιστόρηση των κλασικών χρόνων από το 411 π.Χ. (το σημείο που την άφησε ο Θουκυδίδης) μέχρι τη Μάχη της Μαντινείας το 362 π.Χ..
Ο συγγραφέας Θανάσης Μπαντές παρουσιάζει το έργο του Ξενοφώντα μέσα σε 28 αυτοτελείς ενότητες. Το σημείο αναφοράς του αποσπάσματος στην αρχή του άρθρου είναι τα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση του καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων. Οι Τριάκοντα καταδυναστεύουν τη ζωή των Αθηναίων και έχουν αφαιρέσει τα πολιτικά δικαιώματα απ’ όλους πλην 3.000 ατόμων. Έχουν δημιουργήσει ένα καθεστώς τρόμου, το οποίο μπορεί να διαιωνίζεται μόνο με τη διατήρηση μιας δυναμικής ισορροπίας, που στηρίζεται στο έγκλημα, στην καταπίεση των ελευθεριών των ανθρώπων, στην εξουσιαστική αυθαιρεσία και την ανηθικότητα.
Οι Τριάκοντα, όταν μαθαίνουν ότι ο Θρασύβουλος οχυρώθηκε με μόλις 70 άνδρες στο φρούριο της Φυλής, μανιάζουν και πανικοβάλλονται ταυτόχρονα. Επιπλέον, επιδιώκουν να τιμωρήσουν παραδειγματικά οποιονδήποτε δείξει έστω και ίχνος συμπάθειας ή στήριξης στην επαναστατική, δημοκρατική κίνηση του Θρασυβούλου. Κάθε ημέρα που περνάει δίχως την κατάπνιξη της επανάστασης γεννάει ελπίδες στους καταπιεζομένους και αυτές οι ελπίδες ωθούν πολλούς να ενωθούν με τον αρχικό αντιστασιακό πυρήνα. Γι’ αυτόν τον λόγο και οι Τριάκοντα αλλά και όλα τα διεφθαρμένα, ξενόδουλα και ανελεύθερα καθεστώτα, όταν διαπιστώνουν τη διάνοιξη ρωγμών στο σύστημά τους και εστίες αμφισβήτησης της ισχύος τους, αντί να διορθώσουν πορεία, πολλαπλασιάζουν τις κακουργίες τους. Προσπαθούν με το ένα κακό να κουκουλώσουν το άλλο. Κι ύστερα κάνουν ακόμα ένα για να κρύψουν το προηγούμενο και ο φαύλος κύκλος που ανοίξει τυλίγεται σαν βρόχος γύρω από τον λαιμό των εξουσιαστών.
Όση επιτήδευση, υποκρισία, παραπλάνηση και προπαγανδιστική δεινότητα κι αν επιστρατεύσει ένα διεφθαρμένο και αυταρχικό καθεστώς, το τέλος του είναι προδιαγεγραμμένο – όπως είναι προεξοφλημένο το τέλος όλων των πραγμάτων, οικοδομημάτων και καταστάσεων του κτιστού κόσμου, των συνθέσεων της ύλης. Η ανθρώπινη μοίρα είναι άφευκτος και σε αυτήν υπάγονται οι αξιοκατάκριτες όσο και αξιοθρήνητες απόπειρες ανθρώπων να λάβουν μια μεγαλύτερη θέση στον «ήλιο» της επίγειας εξουσίας, στερώντας το φως της δικαιοσύνης από τους άλλους.
Επιπλέον, τα καθεστώτα και τα πρόσωπα που προέκυψαν, επιβίωσαν για ένα διάστημα και συντήρησαν την κακότητά τους με το καύσιμο του εγκλήματος δεν πέφτουν μια φορά, αλλά το γκρέμισμά τους διαρκεί για μέγα χρονικό διάστημα – για μερικά καθεστώτα και πρόσωπα που χάνουν την αρχή ο ήχος της κατάρρευσής τους μπορεί να συνοδεύσει την ανθρωπότητα μέχρι την έξοδό της από την Ιστορία. Όσων τα ονόματα χαράσσονται στις μνήμες των ανθρώπων με το πυρακτωμένο σίδερο της οδύνης και της στέρησης ελευθεριών και ζωών για πάντα συνοδεύονται από όνειδος, απόρριψη και καταφρόνια.
Η πτώση των πάσης φύσεως τυράννων είναι διαρκής. Κάθε ημέρα που περνά, κάθε σελίδα βιβλίου σχετικού με τον βίο και την πολιτεία άνομων αρχόντων, που ξεφυλλίζει αναγνώστης, κάθε συζήτηση για τα καμώματά τους συνοδεύεται κι από τον πάταγο της κατεδάφισης της υστεροφημίας τους.
Οι ίδιοι οι άρπαγες της εξουσίας και σφετεριστές πόρων και δικαιωμάτων που δεν τους ανήκουν σπέρνουν το ανάθεμα της δυσωνυμίας στις επόμενες γενεές, που θα φέρουν την κληρονομιά του ονόματός τους. Η χλεύη, η απόρριψη κι όλες όσες συμφορές θα βρουν τους σπόρους των τυράννων, που πότισαν την αχορτασιά τους με το αίμα αθώων, θα είναι θεμιτές μορφές απονομής δικαιοσύνης.
