Όταν οι κοινωνίες κουκουλώνουν τα προβλήματά τους και αρνούνται να τα επιλύσουν, έρχεται μια μέρα που τα προβλήματα επανεμφανίζονται. Και μάλιστα, δριμύτερα.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Η περίπτωσή μας είναι χαρακτηριστική: Η κοινωνία μας ζει μέσα σε υπόρρητο βαθύ διχασμό από το 2015 και μετά. Προσοχή: Δεν γεννήθηκε το πρόβλημα το 2015. Τότε εκδηλώθηκε. Στα Μνημόνια κυοφορήθηκε. Για λόγους που αφορούν τους κοινωνιολόγους και λιγότερο εμάς τους δημοσιογράφους, οι μισοί Έλληνες δεν αντέχουν τους άλλους μισούς. Ούτε για να πιουν ένα ποτήρι κρασί μαζί. Οι μισοί Έλληνες έχουν αξιακούς κώδικες διαφορετικούς από τους άλλους μισούς. Οι μισοί Έλληνες θεωρούν πως οι άλλοι μισοί ζουν παρασιτικά εις βάρος τους, με μοναδική πηγή εισοδήματος το κράτος και τα επιδόματά του. Οι άλλοι μισοί Ελληνες θεωρούν ότι για την υστέρησή τους φταίνε οι ελίτ, που μοιράζονται τον πλούτο και αρνούνται να τους βάλουν στο παιχνίδι.
Όσο οι αποφάσεις λαμβάνονταν από τις κορυφές, η κοινωνία έβραζε, φώναζε, διαμαρτυρόταν, αλλά ποτέ η αντιπαράθεση αυτή δεν έλαβε χαρακτήρα εσωτερικού εμφυλίου πολέμου. Οταν όμως τα δύο μπλοκ απέκτησαν ισχύ να συναποφασίζουν με την Πολιτεία για θέματα όπως το νόμισμα το 2015 ή η δημόσια υγεία σήμερα, η ένταση κατέβηκε στο καφενείο, τον παραδοσιακό τόπο συνάντησης των Ελλήνων. Από εκεί που οι Ελληνες κοιτούσαν ψηλά, στην οθόνη των τηλεοράσεων, τις ειδήσεις και έβριζαν ή επαινούσαν κυβερνήσεις, πρωθυπουργούς ή υπουργούς, με το δημοψήφισμα το κεφάλι χαμήλωσε.
Από την οθόνη… στο τραπέζι. Από τότε κοιτάμε ο ένας στο πρόσωπο τον άλλον. Αυτός θεωρούμε ότι είναι ο αντίπαλός μας, η εξουσία δευτερευόντως. Τα βλέμματα του ενός για τον άλλον πετούσαν φωτιές όταν συναντηθήκαμε θυμωμένοι στα σούπερ μάρκετ, αμέσως μετά την επιβολή των capital controls. Πετούσαν σπίθες όταν πηγαίναμε στις συγκεντρώσεις του «Ναι» και του «Όχι» με το ίδιο μετρό. Αισθανόμασταν ότι η επιλογή του ενός είναι απειλή για τη ζωή του άλλου. Το «Ναι» ερμηνευόταν από το «Όχι» ως διαιώνιση της κρατούσας τάξης πραγμάτων, που αποκλείει τους μη προνομιούχους από τη διανομή του πλούτου. Το «Όχι» ερμηνευόταν από το «Ναι» ως ανεύθυνη στάση επικίνδυνου ρίσκου, που διακύβευε όλα τα βασικά κεκτημένα αγαθά της Μεταπολίτευσης, με πρώτο τη συμμετοχή της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η έκρηξη και ο διχασμός αναβλήθηκαν όχι γιατί μόνο οι Ευρωπαίοι μάς έκαναν, για καλή μας τύχη, τη χάρη να ερμηνεύσουν όπως τους συνέφερε το 62% του «Όχι», αλλά γιατί κατ’ ουσίαν ο διχασμός αυτός πυροδοτήθηκε άνωθεν. Με την ανεύθυνη επιλογή του δημοψηφίσματος από τον ΣΥΡΙΖΑ. Η Ελλάς εν τέλει ηρέμησε. Προσκαίρως, αλλά ηρέμησε. Τα συναισθήματα που προκάλεσαν, όμως, τον διχασμό της 5ης Ιουλίου δεν εξαφανίστηκαν. Ετάφησαν προσωρινώς. Εκδηλώθηκαν εκ νέου, με την ίδια ένταση, όχι και την αυτή διάρκεια, όταν υπεγράφη η Συμφωνία των Πρεσπών. Το μισό τουλάχιστον «Όχι» βρέθηκε στους δρόμους να διαδηλώνει για θέματα ταυτότητας, με αντίπαλο την εξουσία όμως, όχι τον διπλανό του. Πίστεψαν πολλοί τότε πως, αφού πέρασε και αυτό, τη γλιτώσαμε οριστικά.
Έως ότου ήρθαν η πανδημία και το εμβόλιο. Αυτή τη φορά, οι επιλογές γίνονται πιο σκληρές, καθώς τα διλήμματα της πανδημίας γεννήθηκαν μέσα από την ίδια τη ζωή και όχι από κάποιον Τσίπρα, που προκήρυξε αστόχαστα μια μέρα ένα δημοψήφισμα. Αυτές τις μέρες που μιλάμε, Ελληνες αδυνατούν να συνεννοηθούν με άλλους Ελληνες. Αυτές τις μέρες που μιλάμε, Ελληνες αποφασίζουν να διακόψουν την επικοινωνία τους με Ελληνες. Ακόμη και μέσα στις ίδιες τις οικογένειες. Αυτές τις μέρες, Ελληνες θεωρούν και πάλι απειλή άλλους Ελληνες – για τη δημόσια υγεία, για την οικονομία, για τις επιχειρήσεις τους και τις εργασίες τους.
Αυτές τις μέρες που μιλάμε, Ελληνες μαλώνουν με άλλους Ελληνες, καθώς παρατηρούν τον μειωμένο αριθμό των διασωληνωμένων στις ΜΕΘ και θεωρούν ότι η πίεση για τον εμβολιασμό γίνεται για τις μπίζνες και όχι από ενδιαφέρον για την υγεία τους. Υπάρχει ένα νέο «εμείς ή αυτοί» σε εξέλιξη, λοιπόν, το οποίο παροξύνεται από τα διοικητικά μέτρα που λαμβάνονται εις βάρος δημοσίων υπαλλήλων – χαρακτηριστικές οι ομαδικές μεταθέσεις ανεμβολίαστων ανδρών της ΕΜΑΚ, που θα αποδειχθούν δίκοπο μαχαίρι σε περίπτωση πρόκλησης πυρκαγιών. Υπάρχει ένα νέο «εμείς ή αυτοί», το οποίο παροξύνεται από τη θεωρία ότι η άρνηση εμβολιασμού αποτελεί «σπουδαίο λόγο» απόλυσης.
Υπάρχει ένα νέο «εμείς ή αυτοί», γιατί από τις αντιδράσεις των ανεμβολίαστων ειδικώς στον δημόσιο τομέα φαίνεται να υπάρχει σε ένα τμήμα της κοινωνίας αποφασιστικότητα να μην κάνει το εμβόλιο, ανεξαρτήτως συνεπειών. Αποφασιστικότητα ανάλογη με αυτή του άλματος στο κενό που σήμαινε το «Όχι» στο δημοψήφισμα.
Και τότε ισχυρά τμήματα αδιαφόρησαν για τις συνέπειες της εξόδου από το ευρώ. Επικρατούσε στους κόλπους αυτούς το «γαία πυρί μιχθήτω», το «αποθανέτω μετά των αλλοφύλων». Το νόμισμα για αυτούς χθες, το εμβόλιο σήμερα είναι η αφορμή για την έκρηξη, όχι η αιτία. Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε Ιούλιο μήνα, δυστυχώς. Και δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τη δυναμική της έντασης που διατρέχει την κοινωνία. Για πρώτη φορά δεν είμαι αισιόδοξος για την έκβαση αυτού του ιδιόρρυθμου εμφυλίου. Υπάρχουν ριζωμένες αντιλήψεις σε κάθε μπλοκ.
Πακτωμένες απόψεις «μπετόν». Ακούμε μόνο τους εαυτούς μας. Η διαφορετική άποψη απορρίπτεται ως ύποπτη, αν δεν συμφωνεί με τη δική μας. Η κριτική εκλαμβάνεται ως προσβολή. Αδυνατώ να σκεφτώ πού θα οδηγήσει όλο αυτό εν όψει του δύσκολου επερχόμενου χειμώνα. Μακάρι να μην το πληρώσουμε. Μας τη χάρισαν οι δανειστές την κρίσιμη ώρα, αλλά δυστυχώς δείχνουμε έτοιμοι να δώσουμε εμείς, μόνοι, τη χαριστική βολή στον εαυτό μας.
