H πολιτική κυριαρχία είναι σημαντικότερη από ένα εκλογικό σύστημα. Το επισημάναμε από αυτήν εδώ τη θέση σε προηγούμενα σημειώματά μας, όταν το ΚΙΝ.ΑΛ. αρνήθηκε τελικώς να συναινέσει στην ψήφιση της ρύθμισης για το πανεπιστημιακό άσυλο.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Η επισήμανσή μας είχε την έννοια πως ο πρώτος και δυνατός δεν πρέπει να καλοπιάνει διαρκώς τον λιγότερο δυνατό εν όψει της συνταγματικής αναθεώρησης και ιδίως της ανάγκης αναθεώρησης της οικείας διάταξης για την άμεση κατάργηση της απλής αναλογικής.
Αναγκαία η συναίνεση των 180, ουδεμία αντίρρηση, αλλά στη βάση των συσχετισμών των εκλογών της 7ης Ιουλίου. Το 8% δεν επιβάλλεται στο 40%. Είναι το 1/5 αυτού! Υπό αυτήν την έννοια οι πρώτες πληροφορίες που είδαν το Σαββατοκύριακο το φως της δημοσιότητας για το περιεχόμενο του εκλογικού νόμου («Πρώτο Θέμα», «Καθημερινή») δείχνουν ότι η κυβέρνηση επιδιώκει μεν τη συναίνεση, αλλά θα πράξει τα πάντα ώστε να διασφαλιστεί μελλοντικώς η πολιτική σταθερότητα και να διευρυνθεί το εκλογικό σώμα. Χωρίς εκπτώσεις. Και ας αναλάβει καθένας τις ευθύνες του. Συμφωνούμε απολύτως.
Ωστόσο, ας μας επιτραπεί να διατυπώσουμε ορισμένες σκέψεις με βάση όσα έγιναν γνωστά.
Τρεις φαίνεται ότι είναι οι κατευθύνσεις που οδηγούν την κυβερνητική σκέψη:
Πρώτον, διεύρυνση του εκλογικού σώματος κατά 2.500.000 ψηφοφόρους μέσω της καθιέρωσης της ψήφου των αποδήμων και της επιστολικής ψήφου.
Δεύτερον, αντικατάσταση του νόμου Παυλόπουλου του 2007 με έναν νέο που κινείται στην ίδια φιλοσοφία. Ο παλαιός έδινε μπόνους 50 εδρών στο πρώτο κόμμα επειδή ήταν χαμηλό το όριο εισόδου για τα μικρά κόμματα (3%) που καταλάμβαναν έδρες. Ο νόμος Θεοδωρικάκου – Λιβάνιου μειώνει το μπόνους για το πρώτο κόμμα στις 30 έδρες, αλλά θα αυξάνει το πλαφόν εισόδου στο 5% για τα μικρά κόμματα ώστε να «αποδεσμεύονται» περισσότερες έδρες για το πρώτο κόμμα στην «πρώτη κατανομή». Κατ’ ουσίαν, «μία ή άλλη». Ως επιχείρημα για τυχόν αύξηση του πλαφόν εισόδου στη Βουλή αναφέρεται (όπως γράφει ο συνάδελφος Γ. Αντύπας) το εξής: Να μη δημιουργούνται κόμματα μιας χρήσης.
Τρίτον, ο νέος νόμος θα προβλέπει τη δυνατότητα παροχής του μπόνους σε συνασπισμούς κομμάτων.
Το σχέδιο αυτό έχει και υπέρ (τα περισσότερα), αλλά και κατά. Πριν και πάνω απ’ όλα όμως περιέχει πολιτικές ειδήσεις. Είναι προφανές καταρχάς ότι η κυβέρνηση συνδέει το 2021 με την ψήφο των αποδήμων, προκαλώντας στρατηγική αμηχανία στην αντιπολίτευση. Και για το 2021 και για την ψήφο των αποδήμων. Είναι επίσης προφανές ότι τυχόν αύξηση του πλαφόν εισόδου στο 4%-5% αποτρέπει τη δημιουργία σχηματισμών αξιώσεων στα δεξιά της Ν.Δ. Αυξάνει τον συντελεστή δυσκολίας, εν πάση περιπτώσει. Είναι επίσης προφανές ότι, επειδή κανείς δεν ξέρει τι φέρνει το μέλλον, καλό είναι να λαμβάνει το μπόνους και ο συνασπισμός κομμάτων. Ισως στο μέλλον η Ν.Δ. απαιτηθεί να συμμαχήσει με δυνάμεις που θα κινούνται στα παλαιά όρια του 3%.
Ωστόσο, προτού νομοθετήσει κανείς –στέκομαι στην αύξηση του πλαφόν και στο μπόνους των συνασπισμών κομμάτων που απαγόρευε ο νόμος Παυλόπουλου- καλό είναι να μελετά και την εκλογική ιστορία της Ελλάδος. Το πλαφόν εισόδου στο 3% νομοθετήθηκε από τον υπουργό Εσωτερικών Σωτήρη Κούβελα το 1990 (για να περιορίσει τα μειονοτικά, εθνικιστικά, αμιγώς φυλετικά κόμματα) και άντεξε 29 ολόκληρα χρόνια. Δεν ήταν το 3% η αιτία δημιουργίας κομμάτων μιας χρήσεως, αλλά οι κατά καιρούς ανάγκες έκφρασης της κοινωνίας.
Ούτε έφτασε το 3% για να ζήσουν κόμματα που εξεμέτρησαν το πολιτικό «ζην», προσκαίρως ή οριστικώς. Τόσο όσο ήταν. Και για την ΠΟΛ.ΑΝ. και για το ΔΗΚΚΙ και για τον ΣΥΝ (έμεινε εκτός Βουλής το 1993) και για την Ενωση Κεντρώων και για τον ανθεκτικότερο ΛΑΟΣ. Υπάρχει, βεβαίως, το επιχείρημα ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με διαφορετικό εκλογικό σύστημα και συνταγματική ιστορία το πλαφόν εισόδου είναι αυξημένο. Και στη Γερμανία και (κατά έναν τρόπο) στη Βρετανία.
Σύμφωνοι. Αλλά καλό είναι να θυμόμαστε δύο πράγματα. Μετά 30 χρόνια (ας αφήσουμε εκτός τις αναμενόμενες αντιδράσεις ΚΙΝ.ΑΛ., ΚΚΕ που έλαβε… 5,5%, Βελόπουλου και λοιπών θιγομένων) έχει διαμορφωθεί στο εκλογικό σώμα η κουλτούρα πως 200.000 και πλέον ψήφοι ισοδυναμούν με εκπροσώπηση στη Βουλή. Δεν νομίζω πως θα αφήσει καλή γεύση στη μεγάλη κοινωνία τυχόν κατάργηση αυτού του «κεκτημένου». Ο δικομματισμός κυριάρχησε μεταπολιτευτικά, αφήνοντας όλα τα λουλούδια να ανθίσουν. Επιπροσθέτως, το ψήλωμα του πήχη δεν διασφαλίζει τίποτε, αν υπάρξει πολιτική διεργασία με αιτία στην κοινωνική βάση.
Ο ΛΑΟΣ έλαβε σχεδόν 4% σε συνθήκες πολιτικής ηγεμονίας της Ν.Δ. το 2007 (λόγω Σμύρνης) και 5,6% σε συνθήκες εκλογικής υποχώρησης της Ν.Δ. το 2009. Όσον αφορά τώρα την πριμοδότηση με μπόνους των εκλογικών συνασπισμών, μια φράση: Είναι καλή σκέψη στο μέτρο που υπάρχει συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο για την περαιτέρω αναδιαμόρφωση του πολιτικού χάρτη. Ωστόσο, ας μη λησμονούμε ότι θα είναι ένα ευεργέτημα του οποίου τη χρήση θα μπορούν να κάνουν… όλοι -όχι μόνο η Ν.Δ.- ανάλογα με τις πολιτικές συνθήκες. Καταληκτική παρατήρηση:
Ο νόμος Παυλόπουλου ψηφίστηκε το 2007, ίσχυσε 12 χρόνια και εφαρμόστηκε σε έξι εκλογικές αναμετρήσεις, οι τέσσερις μέσα στη θύελλα της κρίσης. Και υπήρξε διορατικός για τη χώρα και αποτελεσματικός για το πολιτικό σύστημα. Αν πρέπει να αλλάξει, γιατί τίποτα δεν κρατά αιώνια στη ζωή, ας αντικασταθεί από έναν καλύτερο.
Και κάτι ακόμη: Οι κυριαρχίες δεν οικοδομούνται πάνω στα εκλογικά συστήματα. Τα συστήματα δεν είναι ανίκητα. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κατανίκησε την απλή αναλογική Κουτσόγιωργα με 47%. Η Ν.Δ. έχασε εκλογές και το 2009 και το 2015 με πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα εν ισχύι. Οι κυριαρχίες οικοδομούνται πάνω στην επιρροή. Η επιρροή γκρεμίζει τους κανόνες και τους υπολογισμούς. Καμία σημασία τι λένε τα κομπιούτερ και οι αριθμοί, «συγχωράτε με που δεν καταλαβαίνω», όπως έλεγε και ο Μητροπάνος στη «Ρόζα». Στον νέο κόσμο κανείς ανίκανος δεν μπορεί να εμποδίσει κανέναν ικανό. Μόνο να τον καθυστερήσει μπορεί! Η πολιτική με κοινωνικό όφελος είναι το καλύτερο εκλογικό σύστημα
