Έχουμε αρχίσει να μπαίνουμε σε έναν άλλο οικονομικό κύκλο, σε μια νέα κοινωνική συνθήκη. Ποιοι, όμως, θα επιβιώσουν μιας πραγματικής γεωπολικής κατάρρευσης του υπάρχοντος κόσμου και από την γεω-οικονομία της μετα-πανδημίας;
- Γράφει: Ζέζα Ζήκου
Όταν αιμορραγείς ανεξέλεγκτα από μια ανοιχτή πληγή, χρειάζεσαι έναν γιατρό που αμέσως θα την επιδέσει – όχι έναν γιατρό που θα σου κάνει κήρυγμα. Και, όταν εκατομμύρια πρόθυμοι και ικανοί εργαζόμενοι παραμένουν άνεργοι, και όλο αυτό το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό πετιέται στα σκουπίδια, έχεις ανάγκη από πολιτικούς ηγέτες που εργάζονται για μια ταχεία ανάκαμψη, όχι από ανθρώπους που κάνουν κηρύγματα.
Δυστυχώς, τα κηρύγματα είναι πολύ της μόδας. Γιατί αυτό που παρακολουθούμε σήμερα είναι αυτό που συμβαίνει όταν οι πολιτικοί που διαθέτουν επιρροή εξουσίας εκμεταλλεύονται μια κρίση, την προσαρμόζουν στα μέτρα τους αντί να προσπαθούν να την επιλύσουν. Όμως, η απόγνωση που προκαλεί η επιβίωση απελευθερώνει τα «ζωώδη ένστικτα» των ανθρώπων. Θα επιβάλλουν το διττό καθήκον για αλήθεια και δικαιοσύνη. Χωρίς φόβο. Χωρίς οργή καν. Και εμείς -εγώ- στην ΕΣΤΙΑ θα βοηθήσουμε με τα γραπτά μας ψυχρά, υπολογισμένα, με βαθιά αίσθηση της οικονομικής Ιστορίας.
Πάνω στον φόβο… των λέξεων, οι πολιτικοί έχτιζαν ανέκαθεν ολόκληρες καριέρες. Οι λέξεις όμως δεν φόβιζαν πάντα όλους το ίδιο. Η λέξη «κατάρρευση» αντηχεί μάλλον τρομερή, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την χρεοκοπία μιας χώρας ή μιας επιχείρησης ή ενός νοικοκυριού έναντι των δανειστών τους. Οι κυβερνήσεις την αποφεύγουν. Την επισείουν μονάχα ως φόβητρο στον λαό, ώστε να υποταχθεί στη λογική της υποταγής στους δανειστές. Προτιμούν πιο κομψές εκφράσεις: επιμηκύνσεις, μετακυλίσεις, επαναγορές, αναδιαρθρώσεις (και άλλα συνώνυμα της στάσης πληρωμών). Οι ίδιες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν το ίδιο διακριτικά τη λέξη «εσωτερική υποτίμηση» -που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της 10ετούς μνημονιακής κατοχής της χώρας από τη φράου Μέρκελ και το ΔΝΤ (δηλαδή μείωση του γενικού επιπέδου των μισθών και των συντάξεων), που όμως στην πραγματικότητα δεν είναι και αυτή παρά μια χρεοκοπία: η χρεοκοπία του λαού. Και προκειμένου να πτωχεύσουν έναντι των δανειστών, προτιμούν να πτωχεύσουν έναντι των πολιτών τους, αθετώντας όλα όσα τους οφείλουν: δημόσιες υπηρεσίες, μισθοί, συντάξεις, ασφάλιση, παιδεία, υγεία, άμυνα και πολλά άλλα που θυσιάζονται για να εξοφληθεί το χρέος. Ωσότου να πεθάνει από τα χρέη η κοινωνία.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει και σήμερα στην υπερχρεωμένη Ελλάδα και στην υπερχρεωμένη Ευρώπη. Αυτό που πριν από την κάθε κρίση μοιάζει με «δημιουργία πλούτου», αποδεικνύεται κατόπιν ότι δεν ήταν παρά δημιουργία χρέους. Κάπως έτσι συνέβη και την ημέρα που τέλειωσε η Μεταπολίτευση. Ανησυχητική, δυσοίωνη η εικόνα φτώχειας. Στις δυσοίωνες εικόνες προστίθενται εξίσου δυσοίωνα μηνύματα που κυοφορούνται από τις συνέπειες της γεω-οικονομίας της μετα-πανδημίας: για νέους απολυμένους, για κλάδους που φθίνουν, για επιχειρήσεις που κλείνουν, για τσουνάμι πλειστηριασμών που έρχεται
Το ξεχασμένο και απωθημένο φάσμα της φτώχειας, αυτό που είχε παρέλθει οριστικά από την αυτοσυνείδηση των μεσαίων στρωμάτων, κατά τις δεκαετίες της Μεταπολίτευσης, επανήλθε. Το κοινωνικό συμβόλαιο της Μεταπολίτευσης, άλλωστε, στηρίχθηκε σε αυτή τη συνομολογία: ποτέ πια φτώχεια, ποτέ πια διχαστικές διακρίσεις, πολιτικές ή ταξικές. Τώρα, η ένταση της φτώχειας συνοδεύεται από υπόδηλες απειλές κοινωνικών αποκλεισμών και νέων ταξικών διαφορισμών. Έχει γκρεμίσει το κοινωνικό συμβόλαιο μιας 40ετίας. Τα απειλούμενα πλήθη το αισθάνονται· ίσως δεν το συνειδητοποιούν, δεν το αναλύουν, αλλά το αισθάνονται σε κάθε πόρο του δέρματός τους: η απειλή είναι υλική, βιοτική, δεν απειλούνται αορίστως πολιτικά οικουμενικά δικαιώματα. Εξ ου και οι αντιδράσεις θα είναι αντιδράσεις υπαρξιακά, πολιτικές.
Η μετατροπή της χώρας μας σε άτυπο οικονομικό προτεκτοράτο, έχει γελοιοποιήσει κάθε ιδέα θεσμικής ισοτιμίας στην Ευρωζώνη. Η ταπείνωση… είναι η πιο υποτιμημένη δύναμη στην πολιτική. Οι άνθρωποι θα αφομοιώσουν τις δυσκολίες, την πείνα και τον πόνο. Όμως, τα πιο ανθρώπινα αισθήματα της αναζήτησης αξιοπρέπειας και δικαιοσύνης δεν απορρέουν από τουρλού ιδεολογίες… Η αλλαγή της δημοκρατικής γωνίας αποκαλύπτει έτσι ότι οι εξαγωγείς της δημοκρατίας εξάγουν και τις αδυναμίες –και την κυκλοθυμία– της δικής τους δημοκρατίας. Ποτισμένη στο συναίσθημα της στιγμής, αυτή η εσχατολογία αρνείται να δει το μέλλον.
Δηλαδή μια ανάπτυξη χωρίς ελευθερία που προτείνει η Κίνα, το κράτος KGB του Πούτιν και των πρώτων υλών, η άλλη εκδοχή της ισλαμικής ηγεμονικής απολυταρχίας που προσπαθεί να επιβάλει ο Ερντογάν και καταπίνει στο μεταξύ εμάς ή η αμερικανοκίνητη δημοκρατία που προσπαθεί να εξαλείψει τη διαβόητη Σχολή του Σικάγου και της νεοφιλελεύθερης θεωρίας (που ορισμένα βλαχαδερά της οικονομικής σκέψης συνωθούνται στο Μαξίμου και στις οικονομικές φυλλάδες) και να επαναφέρει τις ορθές Κευνσιανές πολιτικές τόνωσης της οικονομίας και της αγοράς εργασίας.
Το ζούμε: Η πανδημία δεν έχει πλήξει μόνο τη δημόσια υγεία. Έχει τραυματίσει θανάσιμα οικονομίες και κοινωνίες παρασύροντας σε τρομακτικό αδιέξοδο τις κυβερνήσεις, την πολιτική και τους θεσμούς γενικότερα. Η κατεστημένη γεωπολιτική τάξη πραγμάτων, είναι υπό διάλυση. «O κόσμος δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος μετά τον κορωνοϊό», προφήτεψε στη Wall Street Journal ο βετεράνος της διπλωματίας και πρώην Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ. Ο Αμερικανός “γκουρού” της γεωπολιτικής, ο οποίος κοντεύει να κλείσει έναν αιώνα ζωής, γνωρίζει καλά και εκ των έσω πόσο ευαίσθητο και εύθραυστο, ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες, είναι το παγκόσμιο γεωπολιτικό οικοδόμημα. Ακόμη και η αμερικανική τάξη πραγμάτων, η οποία έγινε κυρίαρχο εργαλείο πλανητικής ηγεμονίας των ΗΠΑ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έως τις μέρες μας, τραντάζεται. Η πανδημία δε θα αφήσει απλώς το αποτύπωμά της στο παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό, ούτε και θα το αναταράξει ως περαστικό κύμα. Πιθανώς να το συγκλονίσει και να το αναδιατάξει, όπως έγινε και κατά την περίοδο 1989-1992 με την κατάρρευση του λεγόμενου “Ανατολικού Μπλοκ”.
