Λιγότερο από δύο μήνες απέμειναν από την έναρξη εφαρμογής του νέου επικουρικού συστήματος και της λειτουργίας του Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) κι ενώ όλο το προηγούμενο διάστημα ο Πρωθυπουργός και τα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη του υπουργείου Εργασίας, οι κύριοι Κωστής Χατζηδάκης και Πάνος Τσακλόγλου, επιχειρούσαν να πείσουν ότι το σύστημα του «ατομικού κουμπαρά» θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των επικουρικών συντάξεων, αποκαλύπτεται ότι, αντιθέτως, οι συντάξεις που θα πάρουν οι νέοι ασφαλισμένοι θα είναι μειωμένες έως και 50%.
Σύμφωνα με τον νόμο 4826/2021 που ψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο από τη Βουλή, ιδρύεται νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) με την επωνυμία «Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης» (ΤΕΚΑ) και εντάσσονται σε αυτό υποχρεωτικά οι ασφαλιζόμενοι για πρώτη φορά μετά την 1.1.2022 και προαιρετικά οι ήδη ασφαλισμένοι ηλικίας κάτω των 35 ετών. Οι εισφορές θα παραμείνουν στα ίδια επίπεδα και για αυτούς (6,5% τον Ιανουάριο του 2022 και 6% από τον Ιούνιο και στο εξής) και θα απεικονίζονται λογιστικά σε ατομικούς λογαριασμούς, όπου οι συντάξεις θα υπολογίζονται βάσει αυτών και θα τις δικαιούνται εφόσον έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης.
Στο εξής θα συνυπάρχουν δύο διαφορετικά ταμεία, το ΕΤΕΑΕΠ και το ΤΕΚΑ. Η συντριπτική πλειοψηφία (3.413.000 ασφαλισμένοι και 1.241.000 συνταξιούχοι) θα παραμείνει στο ΕΤΕΑΕΠ, όπου οι συντάξεις θα καλύπτονται με τις υπάρχουσες εισφορές και η διαφορά, λόγω απομείωσης εσόδων, θα καταβάλλεται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Η δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας μετά το 2022 και οι νέοι κάτω των 35 ετών, που θα εντάσσονται στο ΤΕΚΑ.
Σύμφωνα με τον Κώστα Νικολάου, συνταξιούχο τ. ΙΚΑ ΕΤΑΜ και μέλος Διοικούσας Επιτροπής ΚΕ.Π.Ε.Α./ΓΣΕΕ, «έως το 2070 το κράτος θα πρέπει να καταβάλει στο ΕΤΕΑΕΠ περί τα 70 δισ. ευρώ λόγω απομείωσης εισφορών και στη συνέχεια άλλα 35 δισ. ευρώ για την αποπληρωμή των συντάξεων, σύνολο δηλαδή 105 δισ. ευρώ, ποσά τα οποία θεωρητικά θα πρέπει να αποταμιεύονται στο νέο ταμείο, το ΤΕΚΑ. Οι σκοπιμότητες του εν λόγω ταμείου είναι καταφανείς. Το κράτος αναλαμβάνει το κόστος των συντάξεων (105 δισ. ευρώ), ενώ οι αντίστοιχες εισφορές θα σωρεύονται στο ΤΕΚΑ. Πρόκειται όμως για χρήματα τα οποία, όπως η εμπειρία δείχνει, θα καταλήγουν στο χρηματιστήριο και θα τύχουν το ίδιο με τα αποθεματικά των σημερινών συνταξιούχων! Ετσι, ενώ τυπικά φαίνεται ότι το κράτος χρηματοδοτεί με 105 δισ. ευρώ τις επικουρικές, επί της ουσίας αυτό που χρηματοδοτεί είναι ο τζόγος. Επομένως το ΤΕΚΑ δεν είναι παρά η συγκάλυψη».
Ωστόσο στην προκρούστεια κλίνη μπαίνουν και οι σημερινές συντάξεις και όχι μόνο οι νέες, για τρεις λόγους:
- πρώτον, οι σημερινές συντάξεις βρίσκονται ήδη στην τροχιά της σταδιακής μείωσης, αφού το τμήμα της σύνταξης από 1.1. 2015 και εφεξής είναι χαμηλότερο κατά 23%,
- δεύτερον, λόγω έλλειψης εισφορών καθώς θα βρεθούν στο έλεος των κρατικών ενισχύσεων, αντιμέτωπες με τη δαμόκλειο σπάθη της «ρήτρας μηδενικού ελλείμματος» και
- τρίτον, εξαιτίας του γεγονός ότι στην πορεία αυξάνονται και οι ράντες (21%), οι οποίες έως το 2060 εξισώνονται με τις νέες.
Βάσει του νομοσχεδίου, οι νέες συντάξεις που θα απονέμονται μετά το 2060 θα είναι μειωμένες έως και 50%! Μπορεί το δίδυμο Χατζηδάκη – Τσακλόγλου να κατακλύζει τα ΜΜΕ με δηλώσεις, τάζοντας συντάξεις αυξημένες έως 35%, ωστόσο στην πραγματικότητα ουδείς εγγυάται τα ποσά αυτά. Αντίθετα, αυτό που αποκαλύπτεται και το οποίο αναδεικνύεται στους πίνακες της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής είναι ότι οι συντάξεις μετά το 2060 βαίνουν μειωμένες… έως και 50%! Και αυτό γιατί καταργούνται οι ελάχιστες εγγυήσεις του προηγουμένου νόμου (νοητό επιτόκιο ύψους 1,3%) και στο εξής, βάσει του άρθρου 61 του νέου νόμου 4826/2021, οι παρεχόμενες εγγυήσεις είναι μόνο έως το ύψος των καταβαλλόμενων εισφορών, χωρίς να υπολογίζονται οι τόκοι.
Βάσει των παραδειγμάτων της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, τα οποία συγκρίνουν τις αυριανές συντάξεις με το ισχύον σύστημα (με πληθωρισμό 2% ανά έτος) προκύπτει ότι:
- το ισχύον σύστημα (με 35 έτη ασφάλισης και τα 67 έτη ηλικία συνταξιοδότησης) το 2060 προβλέπει και εγγυάται ποσό 483 ευρώ, ενώ
- το νέο σύστημα ναι μεν προβλέπει χωρίς εγγυήσεις ποσά από 425 έως 641 ευρώ, ωστόσο με βάση τις εγγυήσεις που παρέχει αυτά μειώνονται κατά 51,5%, στα 235 ευρώ.
Πάλι με βάση τα παραδείγματα της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής παρατίθεται η εξέλιξη των σημερινών συντάξεων: Τα 142 ευρώ που εγγυάται το ισχύον σύστημα του νόμου Κατρούγκαλου, με τον νόμο που θα τεθεί σε εφαρμογή από το νέο έτος μειώνονται στα 70 ευρώ!
Το μεγάλο κόλπο με τις ράντες και η παραβίαση κάθε έννοιας αρχής δικαίου
Το 2012, με τον νόμο 4052 επί υπουργίας Γιάννη Βρούτση, δημιουργήθηκε το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) και εντάχθηκαν σε αυτό τα επικουρικά ταμεία. Με βάση τον νόμο αυτό και εν συνεχεία με τον νόμο Κατρούγκαλου (4387/2016) οι συντάξεις διαχωρίζονται σε δύο περιόδους: Για την περίοδο από 1.1.2015 και εφεξής υπολογίζονται με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και σταθερό επιτόκιο 1,3% (ράντες οι οποίες κάθε τρία έτη ανανεώνονται) και με βάση τους ατομικούς λογαριασμούς όπου κατατίθενται οι εισφορές. Για την περίοδο έως το 2014 καταργείται το ποσοστό αναπλήρωσης (20% με 35 έτη ή 0,57% ανά έτος) του νόμου 2084/92, γνωστού και ως νόμου Σιούφα και αντικαθίσταται με το ποσοστό (15,75% με 35 έτη) 0,45% ανά έτος.
Παρά το γεγονός ότι με τους νόμους αυτούς οι επικουρικές συντάξεις μειώθηκαν κατά 20% και υποτίθεται ότι στο εξής τα δύο τμήματα θα συμβαδίζουν, το τμήμα της περιόδου μετά την 1.1.2015 (και παρά το σταθερό επιτόκιο 1,3%) παράγει χαμηλότερα ποσά και υπολείπεται έως και 23%.
Παράδειγμα 1: Έστω συνταξιούχος με μηνιαίο μισθό (1.000×14) 1.167 ευρώ και 35 έτη ασφάλισης. Αρχικά με τον νόμο Σιούφα θα λάμβανε επικουρική σύνταξη (1.167×20) 233 ευρώ. Με τα ισχύοντα (εφόσον ο χρόνος ασφάλισης είναι πριν από το 2014) λαμβάνει επικουρική σύνταξη (1.167×20) 184 ευρώ.
Παράδειγμα 2: Εάν ο χρόνος ασφάλισης είναι όλος μετά το 2015, άρα ο συνταξιούχος έχει καταβάλει εισφορές 29.400 ευρώ, θα λαμβάνει ποσό σύνταξης 142 ευρώ, δηλαδή μειωμένο κατά 23% ή 42 ευρώ.
Συμπερασματικά, ενώ οι ασφαλισμένοι του ίδιου ταμείου έχουν τον ίδιο χρόνο ασφάλισης, έχουν καταβάλει τις ίδιες εισφορές και έχουν συνταξιοδοτηθεί στην ίδια ηλικία, πάρα ταύτα ο πρώτος λαμβάνει (έστω) 184 ευρώ, ο δεύτερος 142 ευρώ και με τον νέο νόμο θα λαμβάνει 70 ευρώ.
Καθώς οι ράντες, οι οποίες εξαρτώνται από την ηλικία συνταξιοδότησης, δηλαδή τον μέσο όρο του χρονικού διαστήματος που θα χορηγείται η σύνταξη, ουσιαστικά είναι ο διαιρέτης των καταβαλλομένων εισφορών, δίνουν το ανάλογο ποσό σύνταξης. Επομένως, για να κριθεί η ορθότητα της κάθε ράντας πρέπει να γίνει η αντίστροφη πράξη: διαίρεση των συνολικών εισφορών συν τους τόκους, με το προσδόκιμο ζωής.
Οπότε, εφόσον οι εισφορές 29.400 ευρώ μαζί με τους τόκους (με επιτόκιο 1,3%) είναι 38.400 ευρώ και το προσδόκιμο ηλικίας 67 ετών (80-67) είναι 13 έτη, η σύνταξη που αναλογεί θα πρέπει να ανέρχεται σε (39.100 ευρώ:13 έτη:12 μήνες) 246 ευρώ. Σημειωτέων, τόσο περίπου θα ήταν (233 ευρώ) και με τον καταργηθέντα νόμο 2084/92 (Σιούφα).
Έτσι, ενώ οι συντάξεις με 35 έτη ασφάλισης και 67 έτη συνταξιοδότησης θα έπρεπε να είναι 246 ευρώ, τα ασφαλιστικά ταμεία χορηγούν: με το ισχύον σύστημα 184 ευρώ για το τμήμα έως το 2014, για μετά το 2015 (μέσω ράντας) 142 ευρώ, ενώ με τον νόμο Χατζηδάκη-Τσακλόγου, που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου του 2022, μόλις 70 ευρώ.
«Με τον νόμο αυτό παραβιάζεται κάθε έννοια αρχής δικαίου και η αντισυνταγματικότητά του είναι καταφανής. Το Δημόσιο, από εγγυητής να παρέχονται συντάξεις ανάλογα με τις εισφορές, το ίδιο έχει μετατραπεί σε νόμιμο ληστή. Παρά την υποχρεωτικότητα της επικουρικής και την διά νόμου καταβολή ασφαλιστικών εισφορών, τα ποσά που επιστρέφονται ως συντάξεις αντιστοιχούν στο 30% των εισφορών» υπογραμμίζει ο κ. Νικολάου.
Υφαρπαγή πόρων που προορίζονταν για χαμηλοσυνταξιούχους
Από τα βασικότερα σημεία κριτικής για το εγχείρημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι το τεράστιο κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα. Καθώς ολοένα και λιγότεροι ασφαλισμένοι θα καταβάλλουν εισφορές που θα κατευθύνονται στο ΕΤΕΑΕΠ, θα απαιτηθεί ένα κονδύλι που, όπως αποκαλύφθηκε στη Βουλή, θα φτάνει τα 78 δισ. ευρώ για τις επόμενες δεκαετίες. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτή η επιεικώς ριψοκίνδυνη απόφαση έφερε και τις αντιδράσεις των δανειστών, οι οποίοι απαίτησαν και πέτυχαν να συμπεριληφθεί διάταξη στον νόμο που ορίζει ότι το θεσπισμένο κονδύλι, ίσο με 0,5% του ΑΕΠ (περίπου 900.000.000 ευρώ), αντί να δίνεται στο τέλος κάθε έτους για τη στήριξη χαμηλοσυνταξιούχων και χαμηλόμισθων, θα καλύπτει στο εξής την «τρύπα» για να καταβάλλονται οι συντάξεις των νυν συνταξιούχων αλλά και των ασφαλισμένων οι οποίοι θα συνταξιοδοτηθούν στο μέλλον από το ΕΤΕΑΕΠ.
Χαρακτηριστικά, στην 11η Έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας που εξέδωσαν οι δανειστές μόλις λίγες εβδομάδες μετά την ψήφιση του νόμου αναφέρουν ότι «η μεταρρύθμιση του συστήματος επικουρικής σύνταξης που υιοθετήθηκε από το Κοινοβούλιο τον Σεπτέμβριο του 2021 και θα τεθεί σε ισχύ το 2022 έχει περιορισμένο φορολογικό κόστος μεσοπρόθεσμα, αλλά σημαντικό δημοσιονομικό αντίκτυπο μακροπρόθεσμα. Το δημοσιονομικό κόστος της μεταρρύθμισης βραχυπρόθεσμα αντικατοπτρίζει την εκτροπή των μελλοντικών εισφορών των νέων εργαζομένων στο νέο Ταμείο για τη συσσώρευση κεφαλαίου. Συνεπώς δημιουργείται ένα κενό εσόδων που θα πρέπει να καλυφθεί από δημόσια κεφάλαια. Αυτό το κόστος αναμένεται να είναι διαχειρίσιμο (0,1-0,2% του ΑΕΠ ετησίως) κατά την επόμενη δεκαετία και μπορεί να καλυφθεί από υπάρχοντα αποθέματα ασφαλείας στον κοινωνικό προϋπολογισμό. Ωστόσο, το κόστος της μεταρρύθμισης αναμένεται να αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου και να κορυφωθεί περίπου στο 1% του ΑΕΠ τη δεκαετία του 2070 σε ετήσιους όρους».
