Μια περιβαλλοντική βόμβα έχει πυροδοτηθεί εδώ και καιρό στο κέντρο της Αθήνας, η οποία είναι έτοιμη να εκραγεί, προκαλώντας ανεπανόρθωτη βλάβη στη φυσιογνωμία της πόλης! Εντούτοις, παρατηρείται μια… εκκωφαντική σιωπή από τους αυτοδιοικητικούς και τους κυβερνητικούς παράγοντες, που δεν φαίνεται να κάνουν το παραμικρό για να αποτρέψουν τη ζημιά.
- Από την Ιωάννα Τσέφλιου
Ο λόγος για το εμβληματικό πάρκο Ριζάρη, τον μοναδικό πνεύμονα πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας, εκτός από τον Εθνικό Κήπο, που επιβίωσε από διάφορα σχέδια οικοδόμησης στο παρελθόν, χάρη στις αντιδράσεις. Όμως πλέον έχει δρομολογηθεί η θυσία του στον βωμό της διευκόλυνσης και της κακώς εννοούμενη ανάπτυξης και από πνεύμονας δροσιάς σχεδιάζεται να μετατραπεί σε υπερσταθμό του Μετρό!
Λες και γνώριζε τη μεταχείριση που θα του επιφύλασσαν οι επόμενες γενεές, ο Γεώργιος Ριζάρης της Φιλικής Εταιρείας έγραφε στη διαθήκη του, όταν κληροδοτούσε στην πρωτεύουσα τα 115 στρέμματα του αρχικού πάρκου: «Τερπνότατον προς διασκέδασιν των μαθητών περιβόλιον, προς διατήρησιν του οποίου διατάττω να ληφθώσιν όλα τα αναγκαία μέτρα»! Η εντολή του εθνικού ευεργέτη αποδείχθηκε προφητική, αφού σήμερα οι κρατούντες τη γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια και αποφάσισαν να γίνει ο σταθμός 4 του Μετρό, με αποτέλεσμα να «παζαρεύουμε» για να σωθούν τα περίπου 7 στρέμματα που έχουν απομείνει.
Τελικά, δεν λειτούργησε ως καμπανάκι το φετινό καλοκαίρι που καταγράφηκαν 428 δασικές πυρκαγιές, οι οποίες έκαναν στάχτη σχεδόν 1.000.000 στρέμματα πρασίνου και δάσους. Αντίθετα, αν και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα βρεθούμε αντιμέτωποι με θερμοκρασίες-ρεκόρ, κάποιοι θεωρούν ότι στην Αθήνα έχουμε την πολυτέλεια να αντικαθιστούμε το πράσινο και τα δέντρα με τσιμεντόπλακες.
Αν υπήρχε περισσότερο πράσινο, θα αποφεύγονταν 1.431 θάνατοι το χρόνο
Κι αυτό ενώ την ίδια ώρα οι ερευνητές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έκαναν γνωστό ότι η Αθήνα θεωρείται μία από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με τη μεγαλύτερη αναλογία θανάτων σχετιζόμενων με την έλλειψη προσβάσιμου πρασίνου. Αυτό δεν είναι ένα θεωρητικό συμπέρασμα, καθώς οι ερευνητές του ΠΟΥ υπολογίζουν ότι, αν υπήρχε περισσότερο πράσινο, θα αποφεύγονταν 1.431 θάνατοι το χρόνο στην πρωτεύουσα και άλλοι 245 στη Θεσσαλονίκη!
Το πάρκο Ριζάρη, ένα χαρακτηριστικό τοπωνύμιο που προσφέρει σε κατοίκους και επισκέπτες του κέντρου μια όαση δροσιάς και ένα μέρος όπου μπορούν τους καλοκαιρινούς μήνες να πάρουν ανάσα από τις ασφυκτικές θερμοκρασίες, προβλέπεται να αποτελέσει μια ρομαντική ανάμνηση, αν δεν υπάρξει αντίδραση. Η επέκταση του Μετρό με τη γραμμή 4 θα σηματοδοτήσει την απώλεια δεκάδων δέντρων και φυτών που «δένουν» αρμονικά με την ιστορικότητα της περιοχής και αποτελούν μια παρακαταθήκη, μια ζωντανή εικόνα για την εξέλιξη της πρωτεύουσας μετά την απελευθέρωση.
Η γραμμή 4 του Μετρό θα περιλαμβάνει 15 νέους σταθμούς, με τα φρέατα αερισμού τους σε Άλσος Βεΐκου, Γαλάτσι, Ελικώνος, Κυψέλη, Δικαστήρια, Αλεξάνδρας, Εξάρχεια, Ακαδημία, Κολωνάκι, Ευαγγελισμό, Καισαριανή, Πανεπιστημιούπολη, Ζωγράφου, Ιλίσια, Γουδή.
Σε αυτόν τον σχεδιασμό, όμως, παρά τις αντιδράσεις κατοίκων και ειδικών επί του αστικού πρασίνου, αποτελεί «παράπλευρη απώλεια» το γεγονός ότι ο κεντρικός σταθμός μπροστά από τον Ευαγγελισμό καταργεί στην ουσία το πάρκο Ριζάρη με τα εκατοντάδες πανύψηλα πλατύφυλλα και άλλα δέντρα που φιλοξενεί. Αυτός ο μικρός παράδεισος, όπως και άλλοι, έχει αποφασιστεί από την Αττικό Μετρό να μετατραπεί σε εργοτάξιο! Η παράδοση του χώρου έχει προγραμματιστεί για τις 22 Φεβρουαρίου 2022, με την έναρξη των εργασιών να γίνεται δύο μήνες αργότερα, ενώ η ολοκλήρωσή τους προβλέπεται για τον Μάιο του 2028.
Θα κόψουν 2.500 δέντρα χωρίς πρόβλεψη μεταφύτευσης
Πριν από λίγο καιρό, μιλώντας για το επίμαχο θέμα στο δημοτικό συμβούλιο, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης είχε διαβεβαιώσει πως δεν θα χαθεί «ούτε ένα δέντρο» και ότι «όσα δέντρα βγουν από τη θέση τους, να μεταφυτευτούν τώρα στα σημεία που θα υποδειχθούν από τον δήμο».
Όμως η πρακτική έχει δείξει ότι οι μεταφυτεύσεις και οι «αποκαταστάσεις» που έγιναν σε άλλους σταθμούς άφησαν πίσω τους πολύ τσιμέντο και λιγοστό πράσινο σε ζαρντινιέρες και γλαστρούλες! Έτσι, το πάρκο που κληροδότησε ο αείμνηστος Γεώργιος Ριζάρης δεν φαίνεται να γλιτώνει σε καμία περίπτωση. Αυτό επιβεβαιώνει και το Παρατηρητήριο Αστικού Πρασίνου, το οποίο εκτιμά πως θα κοπούν περίπου 2.500 δέντρα, ενώ από την Αττικό Μετρό δεν υπάρχει πρόβλεψη για μεταφύτευση.
«Το έργο ξεκινά χωρίς τις απαραίτητες ολοκληρωμένες περιβαλλοντικές μελέτες, ενώ έπρεπε ήδη να έχουν καταμετρηθεί τα δέντρα αριθμητικά και ποιοτικά, να έχει οριστεί ποια από αυτά μπορούν να μεταφυτευτούν και πού, να έχει οριστεί ο αριθμός των δέντρων που θα πρέπει να φυτευτεί μετά τις εργασίες για την αποκατάσταση των χώρων των εργοταξίων, όχι αριθμητικά, αλλά με περιβαλλοντικά κριτήρια (ένα δέντρο 10 μέτρων δεν ισοδυναμεί με ένα δενδρύλλιο ενός μέτρου)», αναφέρει το Παρατηρητήριο και συμπληρώνει: «Η Αττικό Μετρό υπολογίζει ότι θα κοπούν 1.200 δέντρα, στην πραγματικότητα όμως είναι γύρω στα 2.500. Δεν αναφέρεται κάτι για μεταφύτευση… Δεν έχει μετρηθεί καν ο αριθμός τους ακόμα, συνεπώς ο σχεδιασμός των έργων έγινε χωρίς να υπολογιστεί η παράμετρος της μείωσης του πρασίνου. Τα περισσότερα δέντρα κόβονται ουσιαστικά λόγω του κόστους. Το έργο μπορεί να γίνει διαφορετικά, αλλά επιλέγεται η οικονομική λύση».
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό Νίκος Ταχιάος είχε δώσει τότε τη δική του απάντηση στο Παρατηρητήριο Αστικού Πρασίνου, επισημαίνοντας πως «όσο αναπόφευκτη κι αν είναι η κοπή των δέντρων, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καταβάλλεται προσπάθεια για την ελαχιστοποίηση των απωλειών». Κατά τον ίδιο, ο αριθμός των δέντρων που υπολογίζεται ότι θα κοπούν είναι μικρότερος αυτού των επηρεαζόμενων, γιατί εξαρχής επιχειρείται η μεταφύτευση όσων είναι εφικτό να επιβιώσουν.
Κανείς δεν αναζητά εναλλακτική λύση για το πάρκο
Η «δημοκρατία» απηύθυνε γραπτώς μέσω e-mail στον διευθύνοντα σύμβουλο της Αττικό Μετρό Νίκο Κουρέτα το ερώτημα τι προτίθεται να κάνει η εταιρία και αν υπάρχει εναλλακτική λύση σχετικά με το πάρκο Ριζάρη. Ωστόσο, παρόλο που παρήλθε εύλογο χρονικό διάστημα, απάντηση δεν πήραμε. Καμία απάντηση για το ζήτημα δεν έχει πάρει η εφημερίδα ούτε από το γραφείο του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Κώστα Καραμανλή, ο οποίος βέβαια είχε την περιπέτεια με τον κορωνοϊό, άρα υπάρχει μια ανθρώπινη εξήγηση.
Σε κάθε περίπτωση, πριν από περίπου έναν μήνα μεγάλο τμήμα του πάρκου Ριζάρη άρχισε να κλείνει με εργοταξιακή περίφραξη, προτού υπάρξει έγκριση προς παραχώρηση από το δημοτικό συμβούλιο! Κάτοικοι και επισκέπτες της πόλης έβλεπαν να σηκώνονται με γοργούς ρυθμούς λαμαρίνες που έκλειναν το πάρκο και οριοθετούσαν την περιοχή των έργων, χωρίς να τους δοθεί εξήγηση. Οι αντιδράσεις που ξέσπασαν, βέβαια, οδήγησαν έπειτα από λίγες μέρες στην ως διά μαγείας… εξαφάνιση των τσίγκινων περιφράξεων!
Κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής του Ευαγγελισμού επικοινώνησαν με τη «δημοκρατία» για να εκφράσουν την αγανάκτηση και την οργή τους για το αποκρουστικό θέαμα που αντικατέστησε το πράσινο του πάρκου. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, το επόμενο διάστημα να αρχίσουν να κατατίθενται οι πρώτες προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Ενδεικτικά, ένας κάτοικος της περιοχής εξήγησε στη «δημοκρατία» πως δεν υπάρχει άδεια παραχώρησης παρά μόνον άδεια κατάληψης τμήματος του πάρκου Ριζάρη για τρεις μήνες. «Δεν πέρασε το θέμα από το Δ.Σ. γιατί θα ξεσήκωνε αντιδράσεις από τα μέλη του και είναι λογικό», είπε χαρακτηριστικά.
Η εφημερίδα επικοινώνησε με τον αντιδήμαρχο Κλιματικής Αλλαγής και Πρασίνου του Δήμου Αθηναίων Χρήστο Τεντόμα, ο οποίος αναρωτήθηκε αν το ζήτημα του πάρκου και της αποκατάστασής του μετά την ολοκλήρωση των έργων ανήκει στην δικαιοδοσία του δήμου ή της περιφέρειας… Όπως είπε, ο ίδιος έχει ενημερωθεί από τον δήμαρχο σχετικά με τον κεντρικό σχεδιασμό για την γραμμή 4 του Μετρό, ωστόσο δεν γνώριζε λεπτομέρειες αναφορικά με το πάρκο Ριζάρη που καταλαμβάνει συνολική έκταση 10.850 τ.μ. επί της λεωφόρου Κωνσταντίνου και δεν είχε γνώση ούτε για το ζήτημα της άδειας παραχάραξης από τον δήμο.
«Η οδηγία που έχουμε είναι να γίνουν προσπάθειες για μεταφυτεύσεις στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Αφού παραδοθεί ο χώρος, στο τέλος του έργου, θα γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες και τελικά ο αριθμός των δέντρων που θα τοποθετηθούν στην περιοχή μπορεί να είναι ίσος ή και μεγαλύτερος αυτού που υπήρχε πριν από το μετρό. Δεν μπορούμε να το ξέρουμε από τώρα αυτό…», δήλωσε.
Στον αντίποδα, η επικεφαλής Αντιμετώπισης Αστικής Υπερθέρμανσης του Δήμου Αθηναίων ή, αλλιώς, «η φωνή των μεγάλων δέντρων» -όπως δηλώνει- Ελένη Μυριβήλη, εξήγησε στη «δημοκρατία» πως σε κανέναν σταθμό του Μετρό δεν μπορεί να γίνει αποκατάσταση στον ίδιο βαθμό. «Είμαστε σε διαρκή αγώνα δρόμου προκειμένου να αυξήσουμε το πράσινο στην πόλη. Τάσσομαι υπέρ του Μετρό στην πόλη, γιατί βοηθά σαφώς στην αποσυμφόρηση των ρύπων στην πρωτεύουσα, αλλά υπάρχουν κι άλλες εναλλακτικές», δήλωσε η κυρία Μυριβήλη.
Αποτελεί κοινή παραδοχή πως το Μετρό είναι απαραίτητο για την Αθήνα και το περιβαλλοντικό όφελος από τους νέους σταθμούς είναι τεράστιο. Επομένως, είναι αυτονόητο πως το ερώτημα που τίθεται δεν αφορά την κατασκευή νέων σταθμών, αλλά αν πριν από τις αποφάσεις για αποψίλωση εκατοντάδων δέντρων εξετάστηκε η τεράστια σημασία τους για τη σκιά, το οξυγόνο και την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Μπορούσαν τα πράγματα να γίνουν αλλιώς εξαρχής; Υπάρχουν εναλλακτικές τις οποίες δεν μελέτησε κανείς από τους αρμόδιους φορείς; Επιλέχθηκαν οι «εύκολες λύσεις» και, τελικά, έχουν δίκιο όσοι αντιδρούν;
Εύλογο είναι και το ερώτημα ποια σκοπιμότητα στη διευκόλυνση της μετακίνησης εξυπηρετεί η κατασκευή ενός υπερσταθμού απέναντι από τον ήδη υπάρχοντα του Ευαγγελισμού. Επιπλέον, εάν αυτός κρίνεται απαραίτητος, γιατί δεν επιλέχθηκε να γίνει βορειότερα του πάρκου, όπου η φύτευση είναι εμφανώς πιο αραιή;
Μάχη του Νικόλα Πατέρα για τη διάσωση του πάρκου
Ένας διαχρονικά αφανής προστάτης του πάρκου Ριζάρη είναι ο εφοπλιστής Νικόλας Πατέρας. Με γενναίες χορηγίες και προσωπικό ενδιαφέρον, ο κ. Πατέρας έχει αναλάβει την τελευταία δεκαετία την ανάπλαση και συντήρηση του πάρκου Ριζάρη, ενώ με σεβασμό και στη θρησκευτική παράδοση που εμπεριέχει το πάρκο είχε αναλάβει τη συντήρηση του ιστορικού Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου, όπου ιερουργούσε επί σειρά ετών ο Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης.
Με κίνητρο την αγωνία του για τη διάσωση του πάρκου, ο κ. Πατέρας αναζήτησε απαντήσεις ως πολίτης για το θέμα. Όπως δήλωσε στη «δημοκρατία», εισέπραξε τη διάθεση να επανεξεταστεί το θέμα: «Με έχει ικανοποιήσει ιδιαιτέρως η έγκαιρη παρέμβαση του αρμόδιου υπουργού Υποδομών και Μεταφορών κ. Κώστα Καραμανλή και η ευαισθησία που επέδειξε. Σε συνεργασία με τον υφυπουργό Γιώργο Καραγιάννη, έχουν απευθυνθεί στον διευθύνοντα σύμβουλο της Αττικό Μετρό Νικόλαο Κουρέτα, ώστε να επανεξετάσει τη χωροθέτηση του σταθμού, προκειμένου να βρεθεί μία λύση, η οποία θα εξυπηρετεί τις ανάγκες του Μετρό χωρίς να καταστρέφει το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον του πάρκου Ριζάρη και την ποιότητα ζωής των πολιτών της Αθήνας. Σημαντική είναι επίσης και η απόφαση του δημάρχου της Αθήνας Κώστα Μπακογιάννη «να μη χαθεί ούτε ένα δέντρο χωρίς την έγκριση του Δήμου».
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ο κ. Πατέρας έχει επαναπαυθεί στις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων. «Με ενθαρρύνει το γεγονός ότι το συγκεκριμένο θέμα έχει αναδειχθεί στα μέσα ενημέρωσης, τα οποία αντιλαμβάνονται τη σπουδαιότητα των πάρκων και των ελεύθερων χώρων για το μικροκλίμα, καθώς και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων της Αθήνας. Ως πολίτης της Αθήνας, τόσο εγώ όσο και οι κάτοικοι οφείλουμε να προβούμε σε κάθε απαραίτητη νομική ενέργεια, προκειμένου να διαφυλάξουμε τον κοινόχρηστο και δασικό χαρακτήρα του πάρκου Ριζάρη. Δεν θα επιτρέψουμε να καταστραφεί ένα από τα πιο όμορφα πάρκα της Αθήνας και το κλίμα της περιοχής να γίνει ακόμα πιο ασφυκτικό για τους κατοίκους που καλούνται να στερηθούν για τουλάχιστον επτά έτη έναν μοναδικό πνεύμονα πρασίνου», τόνισε χαρακτηριστικά στη «δημοκρατία», προαναγγέλλοντας ότι το πάρκο δεν θα παραδοθεί αμαχητί.
