Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα διεξήχθη από την άνοιξη του 2021, η οποία δείχνει πώς σκέφτονται οι νέοι στην Ουκρανία για τα πολιτικά, κοινωνικά και διάφορα άλλα σύγχρονα ζητήματα. Η έρευνα μεταξύ Ουκρανών ηλικίας 14 – 18 χρονών1 διενεργήθηκε από ένα ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Οδησσού μαζί με έναν οργανισμό από το Κίεβο, επομένως δεν είναι ρωσική πηγή, αλλά πηγή από την Ουκρανία.
- Γράφει ο Νίκος Γκλεζάκος
Εισαγωγικά
Για όλους τους αναγνώστες που δεν είναι πολύ εξοικειωμένοι με την Ουκρανία, να αναφέρουμε εν συντομία. Καταρχήν υπάρχουν πολύ στενοί δεσμοί μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας αρκετά πριν από τη σοβιετική εποχή. Ακόμα κι αν νωρίτερα υπήρχαν εθνικιστικά και αντιρωσικά ρεύματα, ειδικά στη δυτική Ουκρανία, οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών ήταν κάποτε πολύ καλές. Σε πρόσφατη ομιλία του ο πρόεδρος Πούτιν μίλησε για έναν ενιαίο λαό, το ρωσικό, που ζει σε τρείς διαφορετικές χώρες την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Ρωσική Ομοσπονδία.
Αυτό άλλαξε μετά το Μαϊντάν, γιατί οι κυβερνήσεις του Μαϊντάν ήταν και είναι εθνικιστικές και μετά το Μαϊντάν ξεκίνησε μια μαζική αντιρωσική προπαγάνδα. Με αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι που ζουν στην Ουκρανία να έχουν διακόψει ακόμη και την επαφή με τους συγγενείς τους στη Ρωσία. Είναι τόσο επηρεασμένοι από την προπαγάνδα στη χώρα τους (Ουκρανία) που διέκοψαν ακόμη και την επαφή με βιολογικά τους αδέλφια που ζουν στη Ρωσία.
Αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία από το Μαϊντάν και μετά είναι μια ανθρώπινη τραγωδία όχι μόνο λόγω του πολέμου στα ανατολικά της χώρας, αλλά και επειδή πολλοί οικογενειακοί δεσμοί έχουν διακοπεί. Αυτό είναι σημαντικό για να κατανοήσουμε την τρέχουσα έρευνα, η οποία δείχνει ξεκάθαρα πόσο «κατηχήθηκαν» αν οι νέοι στην Ουκρανία τα τελευταία χρόνια.
Η έρευνα δείχνει επίσης πολύ ξεκάθαρα πόσο διχασμένη είναι πλέον η Ουκρανία. Θα δούμε σαφείς διαφορές μεταξύ των απόψεων των ανθρώπων στη δυτική Ουκρανία, όπου ζει η πλειονότητα των Ουκρανών, και στην ανατολική Ουκρανία, όπου ζουν κυρίως Ρώσοι.
Το ζήτημα της γλώσσας
Δεδομένου ότι δύσκολα γίνεται διάκριση μεταξύ Ουκρανών και οι Ρώσων, η γλώσσα είναι το καλύτερο κριτήριο για να κατανοήσουμε πώς βλέπουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους. Για το σκοπό αυτό, οι ουκρανικές έρευνες θέτουν το ερώτημα σε ποια γλώσσα μιλούν οι άνθρωποι εντός του σπιτιού τους. Το 42% των νέων στην Ουκρανία δηλώνουν ότι μιλούν ουκρανικά στο σπίτι, ενώ το 20% των νέων δηλώνουν ότι μιλούν ρωσικά στο σπίτι.
Αυτή η ερώτηση δείχνει τον ισχυρό διχασμό στο πολυεθνικό κράτος της Ουκρανίας, γιατί ενώ το 94% στα δυτικά της χώρας λέει ότι θα μιλούσε ουκρανικά με τους γονείς του, μόνο 46% δηλώνει κάτι αντίστοιχο στην κεντρική Ουκρανία. Στα νότια και τα ανατολικά, μόνο το 4% και 2%, αντίστοιχα, μιλούν ουκρανικά στο σπίτι.
Η διαίρεση της χώρας είναι επίσης πολύ σαφής όταν ρωτήθηκαν σε ποια γλώσσα ήταν ευκολότερο για τους νέους να απαντήσουν στις ερωτήσεις της έρευνας. Στη δυτική Ουκρανία, το 100% είπε ότι θα ήταν ευκολότερο στα ουκρανικά. Στην κεντρική Ουκρανία, το 91% είπε ότι θα ήταν ευκολότερο στα ουκρανικά και το 9% είπε στα ρωσικά. Αυτό δεν ισχύει για την υπόλοιπη χώρα όμως: στα ανατολικά της χώρας το 68% βρήκε ευκολότερο να απαντήσει στις ερωτήσεις στα ρωσικά και το 32% είπε ότι θα ήταν ευκολότερο στα ουκρανικά. Στο νότο ήταν ακόμη πιο ξεκάθαρο, γιατί το 85% δήλωσε στα ρωσικά, και μόνο το 15% στα ουκρανικά.
Αυτή η κατανομή ήταν διαφορετική πριν από το Μαϊντάν, όταν τέτοιες δημοσκοπήσεις περιλάμβαναν επίσης το Ντονμπάς και την Κριμαία. Εκείνη την εποχή, περίπου το 40% στη χώρα είπε ότι μιλούσε ουκρανικά ή ρωσικά στο σπίτι. Τα ρωσικά μιλούνται σχεδόν αποκλειστικά στο Donbass και την Κριμαία.
Το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Κιέβου ψήφισε νέους νόμους που ποινικοποιούν τη χρήση της ρωσικής γλώσσας στη χώρα παραβιάζει όλους τους διεθνείς κανόνες για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων, αλλά φυσικά δεν επικρίνεται από την Δύση. Αδιευκρίνιστο παραμένει και το καθεστώς της ελληνικής ομιλούσας γλώσσας.
Οι αξίες και οι στόχοι της ουκρανικής νεολαίας
Όταν ρωτήθηκαν τι σημαίνει επιτυχία στη ζωή για τους νέους Ουκρανούς, οι περισσότεροι απάντησαν ότι θέλουν μια δουλειά που να τους επιτρέπει να συνειδητοποιήσουν τον εαυτό τους και τις ικανότητές τους. Το δεύτερο πιο σημαντικό σημείο ήταν να έχουν καλούς φίλους. Υπήρχε διαφορά μεταξύ των κορυφαίων 3 απαντήσεων μεταξύ κοριτσιών και αγοριών, επειδή μεταξύ των κορυφαίων 3 τα αγόρια απάντησαν ότι «θέλουν να γίνουν πλούσιοι», ενώ τα κορίτσια ενδιαφέρονται περισσότερο να «Ξεκινήσουν μια αρμονική οικογένεια και να μεγαλώσουν παιδιά».
Η νεολαία στην Ουκρανία προφανώς συμφώνησε σε αυτήν την ερώτηση επειδή η έρευνα δεν χώρισε τις απαντήσεις σε ανατολή και δύση, όπως και για τις περισσότερες από τις άλλες ερωτήσεις.
Ανθρώπινα δικαιώματα στην Ουκρανία
Το γεγονός ότι η χώρα είναι διχασμένη ήταν ήδη εμφανές από το ερώτημα πώς αξιολογούν οι νέοι τη συμμόρφωση με τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα τους. Σε εθνικό επίπεδο, μόνο το 43% των νέων ήταν της γνώμης ότι «τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονται στο σύνταγμα της Ουκρανίας και τηρούνται». Η διαίρεση της χώρας φαίνεται ξεκάθαρα εδώ, γιατί μόνο το 19% όσων θεωρούν τους εαυτούς τους Ρώσους απάντησαν καταφατικά.
Είναι ενδιαφέρον να δούμε την απάντηση στο ερώτημα εάν η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βελτιώθηκε ή επιδεινώθηκε μετά το Μαϊντάν. Σε εθνικό επίπεδο, το 17% πίστευε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είχαν επιδεινωθεί μετά το Μαϊντάν, ενώ το 21% πίστευε ότι είχε βελτιωθεί.
Και εδώ βλέπουμε τη διαίρεση της χώρας, διότι στη νότια Ουκρανία, που κατοικείται κυρίως από Ρώσους, το 32% ήταν της άποψης ότι η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχε επιδεινωθεί μετά το Μαϊντάν, ενώ μόνο το 11% πίστευε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν βελτιωθεί.
Πολιτικό συμφέρον, ελευθερία έκφρασης και ΜΜΕ
Το 29% των νέων στην Ουκρανία δηλώνουν ότι δεν ενδιαφέρονται για τα πολιτικά γεγονότα. Όσοι ενδιαφέρονται λίγο πολύ για αυτό μπορούν να μάθουν περισσότερα από διάφορες πηγές με αυτή τη σειρά: τα ιστολόγια και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίσκονται στην πρώτη θέση, ενώ ακολουθεί πολύ κοντά η τηλεόραση. Ακολουθούν «φίλοι, γνωστοί, συγγενείς» και οι ειδήσεις.
Όταν ρωτήθηκαν εάν τα μέσα ενημέρωσης παρέχουν αντικειμενικές πληροφορίες, το 13% σε ολόκληρη τη χώρα απάντησε ότι τα μέσα ενημέρωσης παρέχουν αντικειμενικές πληροφορίες, ενώ το 15% είπε ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν παρέχουν αντικειμενική πληροφόρηση. Και εδώ, η διαφορά στη χώρα είναι αισθητή, διότι στη νότια και ανατολική Ουκρανία, όπου ζει η πλειοψηφία των ρωσόφωνων, μόνο το 8% και 9% αισθάνονται αντικειμενικά ενημερωμένοι, ενώ το 13% και 20% στη δυτική και κεντρική Ουκρανία αισθάνονται αντικειμενικά ενημερωμένοι.
Η διαίρεση της χώρας φαίνεται και στο ερώτημα εάν οι νέοι πιστεύουν ότι μπορεί κανείς να μιλήσει ελεύθερα στην Ουκρανία. Σε εθνικό επίπεδο, το 46% λέει ότι δεν μπορείς να πεις όλα όσα σκέφτεσαι, ενώ στο νότο το ποσοστό είναι 55%. Προφανώς, οι νέοι στην Ουκρανία έχουν επιφυλάξεις να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους, επειδή σε εθνικό επίπεδο μόνο το 43% των νέων λέει ότι μπορείς να πεις οτιδήποτε ελεύθερα, στο νότο μόνο το 38%.
Το Μαϊντάν
Πρέπει να ξέρετε ότι τα γεγονότα του Μαϊντάν του 2014 στην Ουκρανία διαμορφώνονται προπαγανδιστικά ως ηρωικό έπος. Οι πολιτικοί και τα μέσα ενημέρωσης στη χώρα αναφέρονται στο Μαϊντάν ως «Επανάσταση της Αξιοπρέπειας» και τα 100 θύματα των πυροβολισμών στα τέλη Φεβρουαρίου 2014 αναφέρονται ως «Εκατό Άγγελοι» που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία της χώρας. Το γεγονός εν τω μεταξύ ότι η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες επικρίνει και στις 31 πλέον εκθέσεις2 του για τα ανθρώπινα δικαιώματα την Ουκρανία , ότι οι θανατηφόροι πυροβολισμοί του Μαϊντάν δεν διαλευκάνθηκαν ποτέ από τις κυβερνήσεις του Μαϊντάν, προφανώς λίγη σημασία έχει. Και σαφώς δεν έχει καμία σημασία και για την υπόλοιπη Δύση !!!!!
Παρά την προπαγάνδα αυτή, το 18% των νέων στην Ουκρανία σε ολόκληρη τη χώρα λένε ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για τα γεγονότα του Μαϊντάν. Και εδώ, επίσης, είναι ενδιαφέρον ότι στα νότια της χώρας το 29% δηλώνει ότι δεν γνωρίζει τίποτα για το Μαϊντάν.
Όταν ρωτήθηκαν ποιος ήταν ο λόγος των διαδηλώσεων στο Μαϊντάν, οι διαφορές μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής Ουκρανίας είναι εντυπωσιακές. Το 68% των νέων στη δυτική χώρα λέει ότι το Μαϊντάν ήταν ένας «αγώνας του λαού για τα δικαιώματά του». Στην κεντρική Ουκρανία, το 53% λέει το ίδιο, ενώ μόνο το 27% στα ανατολικά και μόνο το 34% στο νότο.
Η διάσπαση στην Ουκρανία είναι επίσης εμφανής όταν πρόκειται για το ερώτημα εάν φίλοι ή γνωστοί των νέων συμμετείχαν στα γεγονότα του Μαϊντάν. Αυτό λέει το 46% των νέων στη δυτική Ουκρανία και το 42% στην κεντρική Ουκρανία. Στην ανατολική Ουκρανία, από την άλλη πλευρά, μόνο το 15% το λέει αυτό και μόνο το 11% στο νότο.
Η χώρα είναι επίσης διχασμένη όταν πρόκειται για το αν οι νέοι θα υποστήριζαν σήμερα μια εκδήλωση όπως το Μαϊντάν. Στα δυτικά της χώρας, το 43% θα το ξανά υποστήριζε και το 17% όχι. Στην κεντρική Ουκρανία, το 40% θα υποστήριζε ένα νέο Μαϊντάν, αλλά και ένα 27% θα ήταν εναντίον του. Και πάλι, η εικόνα αντιστρέφεται στην υπόλοιπη χώρα, καθώς μόνο το 19% στα ανατολικά της χώρας θα υποστήριζε ένα νέο Μαϊντάν, ενώ 47% θα ήταν εναντίον. Στο νότο είναι ακόμη πιο ξεκάθαρο, γιατί μόνο το 13% θα υποστήριζε ένα Μαϊντάν εκεί, ενώ το 55% θα ήταν εναντίον του.
Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι το Μαϊντάν και οι συνέπειές του αντιμετωπίζονται πολύ διαφορετικά στην Ουκρανία και ότι τα ανατολικά και νότια της χώρας εξακολουθούν να είναι εναντίον του Μαϊντάν. Η ανατολική και νότια χώρα διαμαρτυρήθηκαν για τα γεγονότα στο Κίεβο κατά τη διάρκεια του Μαϊντάν, κάτι που δεν αναφέρθηκε ποτέ στα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι η νεολαία στην ανατολική και νότια Ουκρανία παραμένει σε μεγάλο βαθμό επικριτική για το Μαϊντάν, παρά την προπαγανδιστική μεταμόρφωση των γεγονότων του.
Η τραγωδία της Οδησσού
Στην Οδησσό, οι διαδηλώσεις κατά του Μαϊντάν συνέχισαν να διαμαρτύρονται μετά το πραξικόπημα στα τέλη Φεβρουαρίου. Στις 2 Μαΐου, σταμάτησα βίαια από ένα «εξοργισμένο» και εξαγριωμένο πλήθος, που σκότωσε περισσότερα από 40 άτομα τα οποία προηγουμένως είχαν εισέλθει στο κτίριο – έδρα των τοπικών σωματείων. Στη συνέχεια, το κτήριο πυρπολήθηκε από το πλήθος με βόμβες μολότοφ. Ο ακριβής αριθμός των νεκρών δεν είναι γνωστός, κυμαίνεται από 40 έως 50 άτομα. Στη χώρα μας έχει εκδοθεί σχετικό βιβλίο με τίτλο «2 Μαΐου Οδησσός» γραμμένο από έναν από τους επιζώντες των γεγονότων, Όλεγκ Μουζίκα, ο οποίος έχει πάρει πολιτικό άσυλο στην Γερμανία.
Κανείς δεν θεωρήθηκε υπεύθυνος για αυτήν την τραγωδία και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες διαμαρτύρεται επίσης για αυτό το θέμα ότι οι κυβερνήσεις του Μαϊντάν δεν έχουν ξεκαθαρίσει την τραγωδία της Οδησσού μέχρι σήμερα. Τα διεθνή και τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, μετά βίας ανέφεραν το γεγονός εκείνη την εποχή και έκτοτε σιωπούν, κάτι που ισχύει και για τα ουκρανικά ΜΜΕ.
Το πόσο αποτελεσματικό είναι αυτό φαίνεται από τις απαντήσεις στο ερώτημα τι πιστεύει η νεολαία της Ουκρανίας για αυτό, επειδή στη δυτική Ουκρανία το 42% είπε ότι δεν το είχε ακούσει ποτέ, στην κεντρική Ουκρανία το είπε το 41%. Ακόμη και στη νότια Ουκρανία, το 29% είπε ότι δεν το είχε ακούσει ποτέ, στα ανατολικά της χώρας το 25% είπε το ίδιο.
Διαφέρει επίσης και η εκτίμηση των γεγονότων στην Οδησσό. Μόνο το 24% στα δυτικά και το 31% στην κεντρική Ουκρανία λένε ότι πρόκειται για τραγωδία. Στα ανατολικά, το 37% το λέει αυτό, στη νότια Ουκρανία, όπου βρίσκεται η Οδησσός, το 52% το θεωρεί τραγωδία.
Ο πόλεμος στο Ντονμπάς
Οι απαντήσεις σε ερωτήσεις σχετικά με το Μαϊντάν και την τραγωδία της Οδησσού μας κάνουν να περιμένουμε ότι οι νέοι Ουκρανοί θα έχουν διαφορετικές απόψεις για τον πόλεμο στο Ντονμπάς. Σε αυτό το ερώτημα, η επίδραση της ουκρανικής προπαγάνδας γίνεται ιδιαίτερα σαφής.
Το 55% της ουκρανικής νεολαίας είναι της γνώμης ότι ο πόλεμος στο Ντονμπάς είναι ένας πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, και ένα άλλο 29% πιστεύει ότι είναι ένας πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και μια ενδοουκρανική σύγκρουση ταυτόχρονα. Μόνο το 8% πιστεύει ότι πρόκειται για εσωτερικό εμφύλιο πόλεμο.
Εθνικισμός και μίσος για τους ξένους
Το ερώτημα για το πώς νιώθουν οι νέοι της Ουκρανίας για τους ανθρώπους από διαφορετικές χώρες δείχνει πόσο το εθνοτικό μίσος ενθαρρύνεται στην Ουκρανία. Όταν ρωτήθηκαν ποιον δεν θα άφηναν καθόλου να μπει στη χώρα, το 27% σε ολόκληρη τη χώρα απάντησε ότι θα προτιμούσε να μην αφήσουν Ρώσους να εισέλθουν στη χώρα τους. Ακολούθησαν οι Άραβες 19%, οι Κινέζοι 12% και οι Εβραίοι 11%.
Φυσικά και εδώ υπήρχαν περιφερειακές διαφορές. Στα σχόλια της έρευνας αναφέρετε:
«Η διαφορά σε αυτή τη γενική τάση υπογραμμίζεται από τη μισαλλοδοξία των κατοίκων στη δυτική περιοχή, ενώ μειώνεται στην κεντρική Ουκρανία και στα ανατολικά. Η χαμηλότερη ξενοφοβία εντοπίζεται στον νότο, κάτι που είναι κατανοητό δεδομένων των καθημερινών διεθνικών επαφών. Θα θέλαμε ιδιαίτερα να επισημάνουμε ότι στη Δύση ο δείκτης αρνητικών στάσεων απέναντι στους Ρώσους δίνεται ως 6 στα 7 (στην κλίμακα του Αμερικανού επιστήμονα Emory Bogardus). Αυτό είναι σχεδόν το υψηλότερο επίπεδο ξενοφοβίας, το οποίο μόνο ο φασισμός ξεπερνά».
Συμπερασματικά
Η Ουκρανία ήταν και είναι μια διχασμένη χώρα. Δυστυχώς, το Μαϊντάν που υποστηρίζεται από τη Δύση και οι κυβερνήσεις του από το 2014 έχουν εμβαθύνει τον διχασμό και μάλιστα έχουν σκορπίσει μίσος. Αν και η Ουκρανία είναι ένα πολυεθνικό κράτος και οι εθνικές μειονότητες πρέπει να προστατεύονται σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο στην Ουκρανία και τα δικαιώματα των μειονοτήτων περιορίζονται ολοένα και περισσότερο. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ, που είναι επίσημα κατά του ρατσισμού, δεν διαμαρτύρονται για αυτές τις τάσεις που προωθούνται από τις κυβερνήσεις του Κιέβου.
Το μίσος που καλλιεργείται στην Ουκρανία και οι ισχυρισμοί από κορυφαίους πολιτικούς και ΜΜΕ στην Ουκρανία ότι η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία βρίσκουν γόνιμο έδαφος ανάπτυξης. Η χώρα απέχει πολύ από ένα περιβάλλον αλληλοκατανόησης και αλληλοσεβασμού, ο διχασμός της χώρας σκόπιμα ενισχύεται και βαθαίνει.
