Σε αυτό το Α’ μέρος του οδοιπορικού της «δημοκρατίας» στην μεγαλύτερη φυλακή της χώρας αρχίζουμε την περιγραφή από το Αρχιφυλακείο και τις έρευνες για ναρκωτικά και αυτοσχέδια όπλα μέχρι τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας κρατουμένων, και από τους επίορκους μέχρι τους άγραφους νόμους της φυλακής.
- Από τον Μάνο Μεϊμαράκη
«Ερχόμασταν στο αρχιφυλακείο και το είχαν καταλάβει βαρυποινίτες, δεν χωρούσαμε να καθίσουμε. Κάναμε μεγάλη προσπάθεια να τους βγάλουμε». Ο αρχιφύλακας των φυλακών Κορυδαλλού, Γιώργος Μαρκάκος (κεντρική φωτό), δεν διστάζει να μιλήσει στη «δημοκρατία» για όλα.
«Η προηγούμενη κυβέρνηση, στην προσπάθειά της να δείξει ένα ανθρώπινο πρόσωπο, πέρασε στο άλλο άκρο. Ουσιαστικά παράτησαν την υπηρεσία και τον έλεγχο της φυλακής τον είχαν οι κρατούμενοι. Αυτό είχε αποτέλεσμα να αποδιοργανωθούμε και να δημιουργηθούν σοβαρά ζητήματα ασφαλείας. Αυτά δεν υπάρχουν τώρα, στο υπουργείο πλέον μας ακούνε, υπάρχει σοβαρή συνεργασία και μας στηρίζουν στα θέματα που πρέπει να λύσουμε άμεσα», αναφέρει
Σήμερα οι μάχιμοι σωφρονιστικοί υπάλληλοι των Φυλακών Κορυδαλλού για 1.900 κρατουμένους είναι περίπου 130, ενώ οπωσδήποτε χρειάζονται κι άλλοι. Η μεγαλύτερη φυλακή της Ελλάδας και δεύτερη μεγαλύτερη των Βαλκανίων παραμένει υποστελεχωμένη και μέχρι να λύσει οριστικά το ζήτημα η Πολιτεία, τουλάχιστον οι συνθήκες και για τους φύλακες και για τους κρατουμένους έχουν βελτιωθεί σημαντικά.
Όμως, στη φυλακή όλα αρχίζουν και τελειώνουν από ένα παράδοξο: Η διατήρηση της ισορροπίας των δυνάμεων μέσα στις φυλακές δεν εξαρτάται από την καταστολή ή από το μέγεθος της μιας πλευράς έναντι της άλλης, αλλά από την εντιμότητα μεταξύ κρατουμένων και σωφρονιστικών. Μια σχέση η οποία οικοδομείται από την πρώτη ημέρα ενός κρατουμένου στο περιβάλλον των φυλακών.
Οι επίορκοι
«Στον κρατούμενο δεν πρέπει να λες ψέματα! Μπορεί, π.χ., να θέλει μια μεταγωγή σε άλλη φυλακή. Δεν μπορείς να του πεις: “Εγώ θα σε στείλω και να μην ισχύει”. Δεύτερο πολύ σημαντικό είναι ένας φύλακας να μην τα “παίρνει”. Από τη μια κάνει τη δουλειά που του ζητάνε, άρα συναλλάσσεται, από την άλλη όμως είναι ευάλωτος, τον έχουν στο χέρι. Αν λοιπόν ο κρατούμενος ξέρει ότι ο φύλακας είναι ειλικρινής, δίκαιος, δεν λέει ψέματα στους κρατουμένους και δεν τα παίρνει, έχει τον σεβασμό τους. Γιατί και εμείς τους σεβόμαστε. Όταν μπαίνουμε, π.χ., να σταματήσουμε συμπλοκές, μπαίνουμε και με αυταπάρνηση, αλλά και με τον σεβασμό των κρατουμένων», λέει ο αρχιφύλακας.
Η προσαρμογή των κρατουμένων στη φυλακή είναι επίσης μια δύσκολη διαδικασία, διότι περνούν από πολλές ψυχολογικές διακυμάνσεις, αλλά και η διαχείριση αυτών μπορεί να είναι διαφορετική από κρατούμενο σε κρατούμενο. «Όταν θα προφυλακιστεί κάποιος τις περισσότερες φορές είναι αγρίμι. Όταν θα δικαστεί, ενδεχομένως να αγριέψει περισσότερο. Οσο περνάει ο καιρός και αρχίζει να τον “βαραίνει” η φυλακή, θα φτάσει σε ένα σημείο που πρέπει να αποφασίσει “ή θα είμαι κρατούμενος… καριέρας” και θα μπαινοβγαίνει, ή θα ακολουθήσει τους κανονισμούς της φυλακής για να καταφέρει να βγει. Άλλη αντιμετώπιση έχεις σε αυτόν που είναι ιδρυματοποιημένος, μπαίνει, βγαίνει, ξαναμπαίνει. Αυτός δεν πρόκειται να αλλάξει, δεν θα ακολουθήσει τους κανόνες, και άλλη αντιμετώπιση σε κάποιον που βρέθηκε εδώ και ακολουθεί τους κανονισμούς».
Πραγματικοί διάλογοι από τα… ενδότερα
Οι δύο διάλογοι που ακολουθούν είναι πραγματικοί. Στη διάρκεια της συζήτησης με τον αρχιφύλακα μπήκαν αρκετοί κρατούμενοι με αιτήματά τους στο αρχιφυλακείο. Αυτές οι δύο περιπτώσεις αποτυπώνουν ανάγλυφα το πόσο διακριτά είναι τα όρια στις σχέσεις μεταξύ σωφρονιστικών και κρατουμένων.
– Αρχιφύλακα, μου πήρανε στο θυρωρείο κάτι πουράκια που είχα μαζί μου…
– Πόσα πουράκια; Δύο κούτες έφερες;
– Οχι, αρχιφύλακα, πέντε έξι πουράκια είναι μόνο, εγώ δεν καπνίζω τσιγάρο και τα θέλω.
– Περίμενε! Θα τα πάρεις!
Μπροστά στον κρατούμενο ο αρχιφύλακας τηλεφωνεί στους συναδέλφους του στο θυρωρείο.
– Εχετε κρατήσει τα πουράκια του … (όνομα κρατουμένου);
– …
– Πόσα είναι; Τα ελέγξατε;
– …
– Να του τα δώσετε πίσω!
Λίγο νωρίτερα ήρθε στο αρχιφυλακείο άλλος κρατούμενος, ο οποίος εργάζεται σε θέση βαφέα στη φυλακή.
– Τι έγινε … (όνομα κρατουμένου). Τι θέλεις πάλι;
– Δεν θέλω τίποτα, αρχιφύλακα. Ολα εντάξει!
– Ελα, πες τι θέλεις, όταν έρχεσαι εδώ κάτι θέλεις!
– Είμαι στην Α’, θέλω να πάω πάλι στη Γ’.
– Γιατί;
– Θέλεις να σου πω; Επειδή αν το νερό δεν είναι ζεστό πολύ, εγώ δεν μπορώ να κάνω μπάνιο.
– Θα το δούμε αύριο, θα κάνεις υπομονή μία μέρα.
– Δεν σου λέω ψέματα, δεν έχω κανένα πρόβλημα με κανέναν εδώ, αλήθεια, αλλά για το νερό θα ήθελα να αλλάξω πτέρυγα. Μπορείς να ρωτήσεις και τον … (όνομα κρατουμένου) και τον … (όνομα κρατουμένου).
– Θα μιλήσω κι εγώ με δυο τρεις ανθρώπους, να ξέρω ότι δεν έχεις πρόβλημα, και μετά θα πας. Αύριο θα πας, αν είναι όλα εντάξει! Αμα μου πούνε “μην τον φέρεις”, δεν θα πας.
– Τι άλλο θέλεις;
– Είναι μια σόμπα εκεί πέρα, μπορώ να πάρω άδεια από σένα να την πάρω;
– Βλέπεις ότι έχω δίκιο, ότι κάτι θα ζήταγες; (σ.σ.: γελάνε)
– Είναι της υπηρεσίας η σόμπα ή δική σας;
– Της υπηρεσίας.
– Δεν μπορείς να την πάρεις, είναι χρεωμένη στην υπηρεσία. Μπορείς να αγοράσεις. 6,80 έχει μια σόμπα, μπορείς να ζητήσεις να σου φέρουνε απ’ έξω.
Όταν αποχώρησε ο κρατούμενος, ο αρχιφύλακας συνέχισε: «Δεν είναι τιμωρητικός ο ρόλος μας. Είναι φυλακή, αλλά υπάρχει και η ανθρώπινη πλευρά. Θα δικαστεί, θα εκτίσει την ποινή του, θα γυρίσει στο σπίτι του και σε όλη αυτή τη διαδικασία δεν παύει να είναι άνθρωπος, να τον αντιμετωπίζουμε με κατανόηση και να λύνουμε τα προβλήματά του, χωρίς φυσικά να παρεκκλίνουμε και από τα καθήκοντά μας. Είχα κρατούμενο ο οποίος δεν έτρωγε, μάζευε το φαγητό του και μου ζητούσε να το δίνω το μεσημέρι στο παιδί του, που περίμενε έξω από τη φυλακή! Αλλά και από την άλλη η δουλειά μας είναι να μην “τρυπήσει” η φυλακή, να μην υπάρχουν συμπλοκές, να μην υπάρχουν προβλήματα και να είναι ήρεμη η φυλακή για όλους. Ξέρεις πολλοί από τους κρατουμένους μεγαλώνουν μαζί μας. Εγώ μπήκα στην υπηρεσία 26 ετών. Κάποτε ήταν κι αυτοί 26, πολλοί μας γνωρίζουν πολλά χρόνια».
Ενίσχυση των οικογενειακών δεσμών και επανένταξη
Στατιστικά οι περισσότερες οικογένειες των κρατουμένων από τη στιγμή που κάποιος θα προφυλακισθεί και θα δικασθεί διαλύονται. Στις Φυλακές Κορυδαλλού, με πρωτοβουλία της γενικής γραμματέως Αντιεγκληματικής Πολιτικής, Σοφίας Νικολάου, τρέχει μια μελέτη για τη βελτίωση των συνθηκών επικοινωνίας των κρατουμένων με τα αγαπημένα τους πρόσωπα, ώστε να ενισχύονται οι οικογενειακοί δεσμοί.
Ο κ. Μαρκάκος εξηγεί γιατί είναι τόσο σημαντικό αυτό: «Αν ένας κρατούμενος βγαίνοντας από τη φυλακή μπορεί να επιστρέψει στην οικογένειά του, αυτό θα βοηθήσει την επανένταξή του στην κοινωνία, θα είναι πολύ σημαντικό για την ψυχολογία του, μιας και δεν θα αισθάνεται ότι βρίσκεται στο κοινωνικό περιθώριο και θα αποκατασταθεί επαγγελματικά πολύ πιο γρήγορα. Επιπλέον, η βελτίωση της ποιότητας επικοινωνίας και επαφής με τους δικούς τους ανθρώπους όσο αυτός θα βρίσκεται στην φυλακή, όταν γνωρίζει ότι τακτικά θα έχει ποιοτικό χρόνο με τη σύζυγο και τα παιδιά του, αυτό θα τον απομακρύνει από τη διάπραξη πειθαρχικών παραπτωμάτων ή και θα τον αποτρέψει να αναζητήσει διέξοδο στα ναρκωτικά μέσα στη φυλακή. Ενδεχομένως μετά να δούμε τα πειθαρχικά παραπτώματα μόνο από κρατουμένους, οι οποίοι δεν έχουν κανέναν έξω».
Δεύτερη ευκαιρία στη μάθηση για τους τροφίμους
Επικουρικά, για όσους κρατουμένους θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε γυμνάσιο ή λύκειο, το Υπουργείο Παιδείας δέχεται κατ’ εξαίρεσιν ορισμένα άτομα ως κατ’ ιδίαν διδασκόμενους μαθητές. Στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας οι κρατούμενοι μελετούν στα κελιά τους τα κανονικά βιβλία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα οποία προσφέρουν στη φυλακή σχολεία της περιοχής, και μπορούν να προετοιμάζονται για τις πανελλαδικές εξετάσεις στις οποίες σημειώνουν μεγάλη επιτυχία, σύμφωνα και με τους επιβλέποντες καθηγητές τους μέσα στη φυλακή.
Το πρόγραμμα υποστηρίζουν εθελοντές καθηγητές, και μέσα από αυτό οι κρατούμενοι μπορούν να διαγράψουν και μέρος της ποινής τους, στο πλαίσιο του ευεργετικού υπολογισμού των ποινών. Αυτή τη στιγμή στις Φυλακές Κορυδαλλού υπάρχουν 25 ενεργοί φοιτητές πανεπιστημίων (πρώην φοιτητές, οι οποίοι συνεχίζουν τις σπουδές τους εντός φυλακής, φοιτητές του Ανοιχτού Πανεπιστημίου και φοιτητές που εισήχθησαν σε ανώτερες και ανώτατες πανεπιστημιακές σχολές μέσα από τη φυλακή), καθώς και περίπου 25 κρατούμενοι, οι οποίοι σπουδάζουν στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας. Σε όλους παρέχεται πρόσβαση στο διαδίκτυο σε υλικό που αφορά τη μελέτη τους.
Ναρκωτικά, αυτοσχέδια όπλα, αλισβερίσια και άγραφοι νόμοι
Τα ναρκωτικά και οι προσπάθειες κρατουμένων να «τρυπήσουν» τη φυλακή, οι συμπλοκές και τα αυτοσχέδια όπλα, τα αλισβερίσια και οι άγραφοι νόμοι είναι φαινόμενα τα οποία δεν θα εκλείψουν ποτέ από καμία φυλακή του κόσμου. Μία από τις πιο γνωστές κρύπτες ναρκωτικών εντός των φυλακών έχουν βρεθεί στις κοινόχρηστες ντουζιέρες, όπου κρατούμενοι αφαιρούν τα πλακάκια, σκάβουν τον τοίχο, κρύβουν τα ναρκωτικά και επανατοποθετούν τα πλακάκια στη θέση τους.
Από τις πιο αλλόκοτες ιστορίες διακίνησης ναρκωτικών είναι αυτή ενός κρατουμένου που είχε εκπαιδεύσει τη γάτα του να τον επισκέπτεται στη φυλακή και να του παραδίδει ναρκωτικές ουσίες, τις οποίες νωρίτερα είχαν πολύ προσεκτικά τοποθετήσει επάνω της φίλοι του απ’ έξω. Η γάτα μπαινόβγαινε στις φυλακές φορτωμένη ναρκωτικά, μέχρι που την εντόπισαν οι υπάλληλοι της φυλακής.
Πρόσφατα πάλι σωφρονιστικοί υπάλληλοι άρχισαν να παρατηρούν σε προαύλιο της φυλακής ψόφια περιστέρια. Όταν άρχισαν να τα ψάχνουν, βρήκαν ότι αυτά είχαν ταριχευθεί πρόχειρα και μέσα τους έκρυβαν ηρωίνη. Τα νεκρά πουλιά τα πετούσαν άτομα έξω από τις φυλακές σε προκαθορισμένες ώρες, ώστε να τα παραλαμβάνουν συγκεκριμένοι κρατούμενοι.
Σε έρευνές τους οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι, εκτός από κάθε είδους ναρκωτικές ουσίες, έχουν ανακαλύψει χειροβομβίδες, πιστόλια, μαχαίρια κάθε μήκους, από μέταλλο, ξύλο, πλαστικό, ακόμα και χαρτί, κάθε διάστασης κινητά τηλέφωνα, μέχρι δρομολογητές διαδικτύου και στεγανογραφημένα σχέδια απόδρασης μέσα σε στικάκια USB.
Κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ, ο Αρχιφύλακας εντόπισε μεταλλική ράβδο μήκους περίπου 40 εκατοστών, η οποία είχε επιχειρηθεί να αποσπασθεί από τελάρο μεταλλικού παραθύρου, για να χρησιμοποιηθεί αργότερα ως αυτοσχέδιο μαχαίρι. Το εύρημα κατασχέθηκε και καταγράφηκε στο βιβλίο ερεύνης της φυλακής. Είναι η πρώτη φορά κατά την οποία έρευνα για ναρκωτικά και αυτοσχέδια όπλα μέσα στις φυλακές γίνεται μπροστά στον δημοσιογραφικό φακό.
Οι άγραφοι κώδικες των φυλακών για τους βιαστές παιδιών υπάρχουν, επιβεβαίωσε ερωτηθείς ο αρχιφύλακας των Φυλακών Κορυδαλλού: «Ο βιαστής δεν περνάει καλά. Μπορεί να του συμβεί από προπηλακισμό, στην καλύτερη περίπτωση, μέχρι ξυλοδαρμό. Πάντως δεν περνάει καλά. Μία περίπτωση παλιά που θυμάμαι ήταν ένας που είχε βιάσει ένα κοριτσάκι. Αυτόν τον βάλαμε σε ειδικό χώρο για να τον προστατεύσουμε, αλλά στον ίδιο χώρο βρίσκονταν και άλλοι κρατούμενοι που είχαν ζητήσει την προστασία μας, άλλος επειδή χρωστούσε σε άλλους κρατουμένους και φοβόταν ότι θα τον σφάξουν, άλλοι είχαν πάρει ναρκωτικά και δεν είχαν πληρώσει, άλλοι έκαναν αλισβερίσια τα οποία δεν τήρησαν. Όταν μπήκε στον ειδικό χώρο μαζί τους ο βιαστής, τον τσακίσανε στο ξύλο».
