Μία από τις σημαίες της προεκλογικής εκστρατείας Μητσοτάκη ήταν η πάταξη της εγκληματικότητας. «Βάλατε την εγκληματικότητα μέσα στην καθημερινότητά μας» κατηγορούσε, όχι αδικαιολόγητα, την τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ από το βήμα της Βουλής, τον Φεβρουάριο του 2017. «Πρόβλημα εγκληματικότητας υπήρχε πάντα. Το τελευταίο διάστημα, όμως, το ποτήρι ξεχείλισε» επαναλάμβανε το 2018.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Σήμερα, 31 μήνες διακυβέρνησης Μητσοτάκη, μόνο… καταπληκτική δεν μπορεί να θεωρηθεί η ποιότητα ζωής των πολιτών. Για την ακρίβεια, είναι εφιαλτική όταν καθημερινά έρχονται αντιμέτωποι με μια σκληρή, αν όχι φρικιαστική, ειδησεογραφία με εγκλήματα που κάποια εξ αυτών θα μπορούσαν να θεωρηθούν πρωτοφανή.
Αγριες δολοφονίες, ομαδικοί βιασμοί, κτηνώδεις βασανισμοί παιδιών, ληστείες, πυροβολισμοί μέρα μεσημέρι στους δρόμους, βάρβαροι ξυλοδαρμοί σε σχολεία και «νέα» είδη εγκληματικότητας, όπως οι εκβιασμοί και η διαπόμπευση μέσω ίντερνετ, συνθέτουν μια εικόνα κοινωνικής αποσύνθεσης και ασυδοσίας. Με τους πολίτες να αισθάνονται αδύναμοι κι εντελώς απροστάτευτοι μπροστά σε ένα ανεξέλεγκτο κύμα ωμής βίας που μπορεί ανά πάσα στιγμή να χτυπήσει και τη δική τους πόρτα.
Ανθρώπινες σχέσεις
Η ένταση της βίας έχει αυξηθεί κατακόρυφα, με ακραία περιστατικά που δεν τα είχαμε την προηγούμενη δεκαετία. Οι σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους εξαγριώνονται και η κοινωνική φόρτιση που σωρεύεται από την πανδημική κρίση, μάλιστα έπειτα από τη δεκαετή οικονομική, έχει εκθρέψει ένα τέρας.
Η ανησυχία του κόσμου για την αδυναμία της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει έστω και στοιχειωδώς αποτελεσματικά το οργανωμένο και το «κοινό» έγκλημα στις γειτονιές ή στα σχολεία αποτυπώνεται πλήρως ακόμα και στις κολακευτικές δημοσκοπήσεις.
- Σε δημοσκόπηση της Alco για το Open, τον Ιούνιο 2021, το 48% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι αισθάνεται λιγότερο ασφαλές στην καθημερινότητά του συγκριτικά με τρία χρόνια πριν. Μόνο το 12% απάντησε θετικά.
- Τον Ιούλιο, σε δημοσκόπηση της Pulse για τον Σκάι, το 42% των ερωτηθέντων εκτίμησε πως η κατάσταση με την ασφάλεια και την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας θα πάει χειρότερα το επόμενο 6μηνο. Μόλις το 17% δήλωσε ότι περίμενε βελτίωση.
- Στην πιο πρόσφατη, αυτή της Marc, για τον ΑΝΤ1, την περασμένη εβδομάδα, οι τρεις πρώτες μεγαλύτερες ανησυχίες των πολιτών είναι η ακρίβεια (47%), η πανδημία (24,2%) και η εγκληματικότητα (18%).
Θα περίμενε κανείς ότι εν μέσω πανδημίας και με σκληρά lockdowns, που περιόρισαν σημαντικά την κινητικότητα για περισσότερους από εννέα μήνες, η εγκληματικότητα θα παρουσίαζε ύφεση. Δυστυχώς, συμβαίνει το αντίθετο. Το φαινόμενο ήδη εκδηλώνεται με όλο και πιο ακραίες τάσεις.
Οι περισσότεροι εγκληματολόγοι εκτιμούσαν ότι η έξαρση στο έγκλημα θα παρατηρούνταν μετά το τέλος της πανδημίας, λόγω της συσσωρευμένης «ενέργειας» που περιοριζόταν από τα lockdowns και θα «ξεσπούσε» μετά, μέσα από τη βίαιη παραβατικότητα. Ωστόσο, όπως επιβεβαιώνουν και όλα τα σχετικά στοιχεία, το τέρας της «φανερής» και «αφανούς» βίας είναι εδώ. Οχι μόνο στις ειδήσεις των καναλιών, αλλά σε σπίτια, δρόμους, γειτονιές, σχολεία, πλατείες, παντού…
Εκτίναξη 31% στις ανθρωποκτονίες το 2020, νέα αύξηση για το 2021
Το 2020 οι υποθέσεις για ανθρωποκτονίες εκτινάχθηκαν στις 281, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. Αύξηση 31% σε σύγκριση με το 2019. Οι 230 υποθέσεις ήταν κακουργηματικού χαρακτήρα. Από αυτές, δεν εξιχνιάστηκαν οι 158, περισσότερες από τις μισές. Τα τελεσμένα εγκλήματα αφορούσαν 80 θύματα από ανθρωποκτονία με δόλο και δύο από αμέλεια, ενώ υπήρχαν και 148 απόπειρες.
Το 2019 υπήρξαν συνολικά 193 υποθέσεις. Τελέστηκαν 76 ανθρωποκτονίες με δόλο, ενώ υπήρξαν 117 απόπειρες. Σύμφωνα με την ΕΛΑΣ, εξιχνιάστηκε το 91,2% των υποθέσεων.
Οι περιπτώσεις βιασμών το 2020 ανήλθαν σε 242, με τις 224 εξ αυτών να αφορούν κακουργήματα. Τα 154 από τα κακουργήματα παραμένουν ανεξιχνίαστα. Τελέστηκαν 165 βιασμοί. Το γεγονός ότι πολλοί εξ αυτών παραμένουν ανεξιχνίαστοι προκαλεί έντονο προβληματισμό. Το 2019 τα κακουργήματα για βιασμούς ήταν 229, με τελεσμένους τους 167.
Το 2020 σημειώθηκαν 2.754 ληστείες, εκ των οποίων 2.432 κακουργηματικού χαρακτήρα, συμπεριλαμβανομένων και 66 ληστειών με αρπαγή. Δεν εξιχνιάστηκαν οι 2.072 και 56 αντίστοιχα.
Ωστόσο, στις ληστείες υπήρξε μείωση, λόγω και των lockdowns, σε σχέση με το 2019, οπότε και τελέστηκαν 4.287 ληστείες, οι περισσότερες εκ των οποίων αφορούσαν κινητές συσκευές και μικροποσά. Σε οικίες και καταστήματα υπήρξαν 593 και 261 κακουργηματικές υποθέσεις, αντίστοιχα.
Μέσα στη διάρκεια του 2020, τις Αρχές απασχόλησαν συνολικά 8.308 τελεσμένα κακουργήματα πάσης φύσεως, με τα λιγότερα να παρατηρούνται στο lockdown του Μαρτίου (510) και τις περισσότερα τον Ιούλιο (836).
Οι κόκκινες περιοχές
Οι πιο επιβαρυμένες περιοχές ήταν η Αττική (3.277 τελεσμένα κακουργήματα) και ακολουθούν η Θεσσαλονίκη (1.276), η Αν. Μακεδονία – Θράκη (597), η Κεντρική Μακεδονία (531) και η Κρήτη (411). Τα λιγότερα σημειώθηκαν σε Ιόνιο (81) και Δυτ. Μακεδονία (129).
Ωστόσο, μέχρι τον Μάιο του 2021 και σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, παρατηρούνταν αυξητική τάση κατά 10%-15% στην εγκληματικότητα σε σχέση με την τάση του 2020, με νέα άνοδο των ανθρωποκτονιών κατά 5%, των βιασμών κατά 5% και των ληστειών κατά 8%-10%, με τις ληστρικές επιδρομές στα σπίτια να αυξάνονται κατά 15%-17%.
Εγκληματικότητα ανηλίκων: Κάθε γειτονιά και μια συμμορία
Σοκαριστικά είναι τα στοιχεία από την εγκληματικότητα στους ανηλίκους. Το 2000 οι ανθρωποκτονίες από πρόθεση με δράστες ηλικίας 13-17 ετών στη χώρα μας ήταν 7. Το 2020 έφτασαν τις 16. Οι υποθέσεις βιασμών με δράστες ανηλίκους το 2000 ήταν 7, ενώ πρόπερσι εκτινάχθηκαν στις 32. Και οι ληστείες από τις 62 έφτασαν στις 486.
Τον περασμένο Νοέμβριο, συμμορία ανηλίκων έστησε ενέδρα σε σχολική εκδρομή στην καρδιά της Αθήνας. Επιτέθηκαν με γροθιές στα κεφάλια μαθητών και τους λήστεψαν με την απειλή κατσαβιδιών. Αλλη παρέα 15χρονων στη Θεσσαλονίκη σκόπευε να αναρτήσει τις ληστρικές επιθέσεις στο ίντερνετ.
Η συμμορία ανηλίκων με το όνομα «Kolonos hoοligans family» είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος σε Αγιο Παντελεήμονα, Σεπόλια και Κολωνό, με δεκάδες αιματηρές επιθέσεις τις οποίες βιντεοσκοπούσαν. Μαχαίρωσαν έναν 16χρονο, που γλίτωσε από θαύμα.
Εκτιμάται ότι περίπου 25 συμμορίες ανηλίκων, από μία σε κάθε μεγάλη περιοχή (Σεπόλια, Κολωνό, Παγκράτι, Καλλιθέα, Βύρωνα, Καισαριανή, Ζωγράφου, Γαλάτσι, Αγιο Δημήτριο, Ηλιούπολη, Αργυρούπολη, Ελληνικό), δρουν βίαια. Μεταξύ Ιανουαρίου – Αυγούστου 2021 ξυλοκοπήθηκαν 218 ανήλικοι, ενώ 211 ληστεύτηκαν από μέλη τέτοιων συμμοριών.
«Μαυρίζει» τα σπίτια η βία
Ραγδαία ήταν η αύξηση των καταγγελιών για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα που καταγράφηκε το διάστημα της καραντίνας του 2020. Η τάση αυτή συνεχίστηκε και το 2021, με το πανελλήνιο να συγκλονίζεται από 17 δολοφονίες γυναικών από συζύγους ή συντρόφους. Η αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, εν καιρώ πανδημίας, υπολογίζεται στο 30%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία από την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας σχεδόν τετραπλασιάστηκαν τον μήνα της καραντίνας, τον Απρίλιο του 2020, με 648 κλήσεις. Επτά στα δέκα περιστατικά βίας καταγγέλθηκαν από τα ίδια τα θύματα, και τρία στα δέκα καταγγέλθηκαν από τρίτα πρόσωπα, όπως γονείς, παιδιά, αδέρφια, γείτονες και φίλοι. Σύζυγοι και σύντροφοι βίωσαν σκληρές εικόνες, που δύσκολα θα ξεχάσουν, ενώ το 10% των περιστατικών αφορούσε παιδιά.
Το 2021, πάνω από 5.800 θύματα κατήγγειλαν ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική παρενόχληση και βιασμό στη γραμμή SOS 15900. Καταγγελίες για άνδρες δράστες έγιναν από 3.963 γυναίκες, αλλά και από 795 ομοφύλους τους. Οσον αφορά γυναίκες δράστιδες, έγιναν συνολικά 301 καταγγελίες από άλλες γυναίκες και 746 καταγγελίες από άνδρες.
Η Δικαιοσύνη τρέχει πίσω από τα δελτία ειδήσεων
Κάθε φορά που γίνεται ένα έγκλημα με πανελλήνια απήχηση, η κυβέρνηση «τρέχει» να αλλάξει τους νόμους. Όπως γίνεται αυτές τις μέρες, μετά τη δολοφονία του Αλκη από συμμορία «οπαδών» στη Θεσσαλονίκη. Όπως συνέβη πριν από έναν χρόνο, μετά τις καταγγελίες της Μπεκατώρου. Όπως έγινε για μία ακόμα φορά από τον υπουργό Δικαιοσύνης Κωνσταντίνο Τσιάρα, με τις αλλαγές προς το αυστηρότερο των νόμων για ειδεχθή εγκλήματα, μετά τις τραγωδίες το καλοκαίρι στα Γλυκά Νερά και στη Φολέγανδρο.
Οι παθογένειες, όμως, του θεσμικού και κοινωνικού οικοδομήματος της χώρας μας δεν ξεπερνιούνται μόνο με… σπριντ έπειτα από τα δελτία ειδήσεων. Αποδείχθηκε και στην υπόθεση της καταγγελίας βιασμού από την 24χρονη Γεωργία στη Θεσσαλονίκη, όταν αστυνομικοί, ιατροδικαστές και δικαστικοί λειτουργοί όχι μόνο δεν φώτισαν, αλλά ουσιαστικά συσκότισαν την υπόθεση. Όπως κι από ανεξιχνίαστες δολοφονίες που έγιναν μέρα μεσημέρι και δεν υπάρχει επί μήνες καμία εξέλιξη. Πέρσι τον Απρίλιο δολοφονήθηκε ο δημοσιογράφος Γιώργος Καραϊβάζ, αλλά ουδέν νεώτερον για τους φονιάδες του…
Τον περασμένο Ιούνιο, λίγο πριν αποχωρήσει από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ωρυόταν από το βήμα της Βουλής ότι «αύξηση της εγκληματικότητας δεν υπάρχει, υπάρχει μείωση», ισχυριζόμενος ότι «με Γλυκά Νερά και μπράβους δεν ανεβαίνει η εγκληματικότητα, ανεβαίνει η εγκληματοφοβία».
Και ο νυν υπουργός Προστασίας του Πολίτη Τάκης Θεοδωρικάκος έκανε πρόσφατα λόγο για μείωση κατά 20% της εγκληματικότητας στη χώρα μας το τελευταίο τετράμηνο του 2021.
Με τέτοιον πολιτικό στρουθοκαμηλισμό και αυτοθαυμασμό, όμως, είτε από το υπουργείο Προστασίας είτε από το υπουργείο Δικαιοσύνης, η εγκληματικότητα δεν πρόκειται να χτυπηθεί…
Πώς η Κολομβία χτύπησε το έγκλημα! Τι έκαναν Νέα Υόρκη και Λος Αντζελες
Ο φόνος έχει ξεπεράσει τον πόλεμο ως αιτία θανάτου. Ηδη από το 2016 καταγραφόταν ότι από τους 560.000 βίαιους θανάτους σε ολόκληρο τον κόσμο, το 68% ήταν φόνοι. Οι πόλεμοι είχαν προκαλέσει μόλις το 18%.
Για όποιον συνηθίζει να μετράει ψυχρά και κυνικά μόνο το κόστος στο καθετί, όπως η ελληνική κυβέρνηση, που υπολογίζει ακόμα και τη δαπάνη της παροχής οξυγόνου σε νοσηλευόμενους στις ΜΕΘ, ο «λογαριασμός» του εγκλήματος ξεπερνά το 3,5% του ΑΕΠ, αν συνυπολογιστούν τα έξοδα Αστυνομίας, νοσοκομείων, δικαστηρίων, φυλακίσεων κ.ά. Αλλά το πραγματικά αφόρητο κόστος είναι μόνο το ανθρώπινο. Μητέρες και πατέρες που θάβουν το παιδί τους, παιδιά που χάνουν τον γονιό τους και κοινωνίες που στερούνται δεκάδες πολίτες στην ακμή της ζωής τους. Δεν υπάρχει δικαιολογία για όλον αυτόν τον πόνο.
Τα υψηλά ποσοστά εγκλήματος έχουν διάφορες αιτίες: Εύθραυστες κυβερνήσεις, οικογένειες που μαστίζονται από τη βία και τη φτώχεια, ναρκωτικά, υποβάθμιση και γκετοποίηση ολόκληρων περιοχών, ανεξέλεγκτη δημογραφική διόγκωση, μεγάλο αριθμό ανέργων, οργανωμένο έγκλημα που η Αστυνομία και η Πολιτεία δεν μπορούν ή δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν.
Το μείγμα των αιτιών είναι διαφορετικό για κάθε χώρα, αλλά σε κάθε περίπτωση η εξάπλωση του εγκλήματος καταστρέφει την εμπιστοσύνη ανάμεσα στο κράτος και στους πολίτες που υποτίθεται ότι προστατεύει.
Τα καλά νέα είναι ότι δεν χρειάζεται να λύσεις όλες τις περίπλοκες αιτίες του εγκλήματος για να αρχίσουν να πέφτουν τα ποσοστά. Επειδή η ατιμωρησία ενθαρρύνει το έγκλημα, μεγάλο ρόλο παίζει η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι πολίτες πρέπει να δουν ότι η Αστυνομία πιάνει τους εγκληματίες και ότι το ποινικό σύστημα τιμωρεί τους εγκληματίες με βάση τη δικαιοσύνη και όχι την ασυδοσία.
Άπαξ και αρχίσει ένας «ενάρετος κύκλος» που δίνει την αίσθηση ότι οι πολίτες είναι πιο ασφαλείς, όλο το κοινωνικό οικοσύστημα ισχυροποιείται.
Προγράμματα μείωσης εγκλημάτων και φόνων που ακολούθησαν μεγαλουπόλεις όπως η Νέα Υόρκη και το Λος Αντζελες έδειξαν ότι Αστυνομίες που χρησιμοποιούν αξιόπιστα στοιχεία για να δώσουν προτεραιότητα σε μέρη, άτομα και συμπεριφορές υψηλού κινδύνου είχαν μεγάλα ποσοστά επιτυχίας.
Η Κολομβία είχε τη δεκαετία του ’90 ποσοστό φόνων 124 ανά 100.000 κατοίκους, τέσσερις φορές υψηλότερο από τη Νέα Υόρκη στις πιο φονικές περιόδους της. Οι Αρχές της χώρας έστησαν «παρατηρητήρια βίας», προσπαθώντας να κατανοήσουν ακριβώς τον τρόπο που άτομα, μέρη και συγκεκριμένες συμπεριφορές οδηγούσαν στον φόνο και το βίαιο έγκλημα, ώστε να τροποποιήσουν ανάλογα τα μέτρα και τη μεθοδολογία τους.
Για παράδειγμα, σε πόλεις που διαπίστωσαν ότι οι περισσότεροι φόνοι ήταν αποτέλεσμα καβγάδων μεταξύ μεθυσμένων, οι περιορισμοί στο αλκοόλ βοήθησαν να μειωθούν οι δολοφονίες κατά 35%. Άλλες πόλεις στοχοποίησαν τα καρτέλ ναρκωτικών. Συνολικά το 2017 το ποσοστό φόνων στην Κολομβία είχε πέσει στο 24 ανά 100.000 κατοίκους, το χαμηλότερο για 42 χρόνια.
Το Small Arms Survey (SAS), το ερευνητικό πρότζεκτ από την Ελβετία, που ασχολείται με την ένοπλη βία και το βίαιο έγκλημα διεθνώς, έχει τρία σενάρια για τον κόσμο ως το 2030. Ενα στο οποίο η τάση στους φόνους συνεχίζει ως έχει, ένα που μειώνονται και ένα όπου οι τάσεις σε πολλά κράτη αρχίζουν να προσομοιάζουν με τις τάσεις χωρών με μεγαλύτερη εγκληματικότητα. Η διαφορά μεταξύ του καλύτερου και του χειρότερου σεναρίου είναι 2,6 εκατομμύρια ζωές.
- Το 2008 το ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδας που ανέφερε ότι ήρθε αντιμέτωπο με εγκληματικότητα, βία ή βανδαλισμό στην περιοχή του ήταν 12%. Το 2019 αυξήθηκε σε 16,9% (Eurostat).
- Τον Ιανουάριο 2021 καταγράφονταν έως και 10 βιασμοί γυναικών την ημέρα στα αστυνομικά τμήματα της χώρας.
- Το 2000 τα κακουργήματα ανά 100.000 κατοίκους στη χώρα μας ήταν 41. Το 2019 είχαν υπερδιπλασιαστεί σε 102 (ΕΛ.ΣΤΑΤ.).
- Ετησίως διαπράττονται περί τα 4.000 περιστατικά βιασμών, αλλά καταγγέλλονται μόνο τα 200, σύμφωνα με τις ιατροδικαστικές και αστυνομικές Αρχές.
- Το 2020 συνελήφθησαν 5.760 άτομα για επεισόδια ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα (ΕΛ.ΑΣ.).
- Σε 7.289 ανήλθαν οι συλλήψεις το 2020 για σωματικές βλάβες και άλλου είδους επιθέσεις (ΕΛ.ΑΣ.).
