H βελούδινη φωνή της Μαρίας Αναματερού, μοιάζει να είναι ένα πολλά υποσχόμενο θαύμα για την μουσική σκηνή της εποχής μας. Με σεβασμό και ιδιαίτερη αβρότητα, έχει δώσει «χρώμα» σε πολύτιμα τραγούδια σπουδαίων καλλιτεχνών, με γνώμονα πάντα την αγάπη της για την παραδοσιακή ελληνική μουσική.
- Από την Πωλίνα Χρήστου
Λίγες μέρες προτού «πλημμυρίσει» με συγκινήσεις και συναισθήματα τους ακροατές που θα την απολαύσουν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την Παρασκευή 18 Μαρτίου, η Μαρία Αναματερού μας μίλησε για την επαφή της με την μουσική από την παιδική ηλικία, για τους ανθρώπους-σταθμούς στα πρώτα της επαγγελματικά βήματα, αλλά και για την ευτυχία που την κατακλύζει όταν βρίσκεται επάνω στη σκηνή. Η ερμηνεύτρια σχολιάζει τους ρόλους της γυναίκας του σήμερα, αποκαλύπτει ότι έπεσε και η ίδια θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης, επικροτεί την μεγάλη προσπάθεια που γίνεται μέσα από το κίνημα MeToo που έδωσε δύναμη και φωνή στα θύματα, ενώ με αφορμή το διεθνές μποϊκοτάζ στον ρωσικό πολιτισμό εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, η ίδια τονίζει ότι η τέχνη είναι «σμίξιμο, έκφραση, δύναμη και ουδεμία σχέση πρέπει να έχει με έριδες, πολέμους και αποκλεισμούς».
Αγαπητή Μαρία θα πεις λίγα λόγια για όσα σε ενέπνευσαν και σε ώθησαν να ασχοληθείς με το τραγούδι;
Η μουσική ήταν για μένα πάντα ξάγναντο και γιατρικό. Ένα παράθυρο με θέα. Ήμουν τυχερή καθώς μεγάλωσα μέσα στη μουσική. Ο πατέρας μου είχε μία τεράστια δισκοθήκη βινυλίων που συνόδευαν τις στιγμές μας, έπαιζε κιθάρα και τραγουδούσε…(Από τον Χατζιδάκι έως τους Jethro Tull και τη Lorena Mckennit). Η γιαγιά μου, επίσης, τραγουδούσε με αηδονολαλιά κλέφτικα τραγούδια σε κάθε ευκαιρία και ένα μικρό αρμόνιο στο παιδικό μου δωμάτιο…. με προσκαλούσε να χαϊδέψω τις νότες…. Κάπου στα πέντε άρθρωσα μουσικά το «Καροτσέρι».
Είχες συνεργαστεί από τα πρώτα σου βήματα στο τραγούδι με εμβληματικές προσωπικότητές όπως ο Χρήστος Λεοντής και ο Λουδοβίκος των Ανωγείων. Πως επηρέασαν την μετέπειτα πορεία σου αυτές οι συνεργασίες;
Ο Λουδοβίκος των Ανωγείων ήταν η πρώτη επίσημη συνεργασία μου στην ηλικία των 17 ετών. Μαζί του έκανα τον πρώτο μου δίσκο «Γκρεμό δεν έχουν τα πουλιά» και ταξίδεψα όλο τον κόσμο τα χρόνια που συνεργαζόμασταν. Μου κάρφωσε δύο φτερά στην πλάτη. Εγώ τα άνοιξα και πέταξα κρατώντας πάντα τις πολύτιμες εμπειρίες του παρθενικού μου ταξιδιού. Επίσης, ο Χρήστος Λεοντής, που για μένα ανήκει στους μεγαλύτερους και εμβληματικότερους συνθέτες της χώρας μας, με βρήκε σε μια πιο ώριμη φάση (αν και μικρή) και ξεδίπλωσε όλο το λυρισμό και την ευαισθησία της φωνής μου. Με ενέπνευσε να μελετήσω βαθιά το κομμάτι της ερμηνείας και μου χάρισε στιγμές μουσικές για τις οποίες αισθάνομαι τιμή. Μερικές από αυτές είναι η συναυλία μας στο Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ καθώς και η επανεκτέλεση του τραγουδιού του, «Θαλασσινή αναφορά» σε στίχους Δημήτρη Λέντζου. Ανήκει στους σπάνιους ανθρώπους, που παραδίδουν τη σκυτάλη στη νέα γενιά και παραμένει ένας «έφηβος», όταν γράφει κάποιο καινούριο έργο ή όταν διευθύνει.
Οι ακροατές και οι δημοσιογράφοι κατατάσσουν τους τραγουδιστές παγκόσμια σε mainstream και alternative. Αισθάνεσαι ενοχλημένη ή περιορισμένη από τέτοιου είδους κατηγοριοποιήσεις;
Οι κατηγοριοποιήσεις εξυπηρετούν τις εταιρείες και τα play list και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εμπορευματοποίησης της μουσικής. Γνωρίζω πως οι όροι έχουν αλλάξει πια, εντούτοις, όσο και αν τους αναγνωρίζω ως αναγκαίο κακό, αντιτίθεμαι συστηματικά σε όλον αυτόν τον κομφορμισμό. Στης μουσικής το χάρτη δεν υπάρχουν σύνορα καθώς η μούσα τραγουδά προς τιμήν της οικουμένης.
Που πιστεύεις ότι ανήκει ένα τραγούδι; Στη φωνή που το ερμηνεύει ή στους δημιουργούς του;
Όταν ο λόγος και η μουσική γίνονται ένα, σαν σε μια ιερή συνουσία υπό το φέγγος μιας έμπνευσης…. γεννιέται το τραγούδι… Ο ερμηνευτής το θρέφει και το μεγαλώνει… Το τραγούδι ανήκει τελικά σε αυτόν, που τον λυτρώνει, τον απελευθερώνει και τον τέρπει…
Αρκεί θεωρείς το έμφυτο ταλέντο για να κάνει μια φωνή να ξεχωρίσει και να αφήσει το αποτύπωμα της;
Η έμφυτη κλίση προς το τραγούδι είναι ευλογία. Είναι λαμπρή απόδειξη ότι ακούς και αποδίδεις σωστά μια μελωδία προσθέτοντας στοιχεία από την προσωπικότητά σου αλλά και από τον ψυχισμό σου. Υπάρχουν φωνές απαίδευτες συγκλονιστικές. Σίγουρα, ωστόσο, η σπουδή μπορεί να γίνει πολύτιμο εργαλείο, ώστε το ταλέντο να ανθίσει ακόμα περισσότερο.
Πότε έχεις την αίσθηση ότι όλα πάνε καλά, όταν βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή;
Όλα πάνε καλά όταν βρίσκομαι στη σκηνή γιατί γεννήθηκα για αυτό. Εκεί ξεχνάω τα πάντα και γεννώ τα πάντα. Ακόμα καλύτερα όμως πάνε όταν αγκαλιάζω την τετράχρονη κόρη μου. Εκεί όλα αρχίζουν και όλα τελειώνουν.
Μπορείς να μας πει δυο λόγια για τους δίσκους που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του μουσικού σου αισθητηρίου;
Η αισθητική μου στη μουσική είναι ένα κράμα των ακουσμάτων στο σπίτι, της κοινωνικοποίησης μου στην Απείρανθο της Νάξου αλλά και της ανάγκης μου να αναζητώ τραγούδια και μελωδίες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό…. Μικρή με είχε συγκλονίσει το Mask in the mirror της Lorena Mckennit καθώς και τα τραγούδια του Ara Dinkjian με την Ελευθερία Αρβανιτάκη… Στην εφηβεία οι δίσκοι του Θανάση Παπακωνσταντίνου με ενέπνευσαν να ερευνήσω την παράδοση από μια άλλη οπτική και να εντρυφήσω στο πάντρεμά της με άλλα είδη.
Τι πιστεύεις ότι λείπει από την ελληνική μουσική στις μέρες μας και τι θα ήθελες να αλλάξει;
Αυτό που λείπει από την ελληνική μουσική είναι το ”λαϊκό αίσθημα” . Γίνονται τραγούδια επιτηδευμένα που αυτοπροσδιορίζονται ως έντεχνα , λαϊκά, παραδοσιακά κτλ και δεν βρίσκουν τον πραγματικό στόχο που είναι η ψυχή. Όλα αυτά σε μια εποχή υπερπληροφόρησης, που η εμπορευματοποίηση της τέχνης καθώς και ο σύγχρονος τρόπος ζωής αποτελούν εμπόδιο στην πραγματική ανακάλυψη της έκφρασης. Η αλήθεια είναι πως αυτό που αποτελεί το ”σύστημα” στη μουσική βιομηχανία δε βοηθά, καθώς προωθούνται όσα τραγούδια ναρκώνουν τον κοινό νου και όχι όσα τον αφυπνίζουν. Καλό και χρήσιμο θα ήταν όσοι προωθούν τον πολιτισμό να αρχίσουν να λειτουργούν με γνώμονα την αισθητική και όχι τους αριθμούς.
Ποια είναι η σχέση των νέων ανθρώπων σήμερα με την παραδοσιακή μουσική;
Υπάρχει ένα ρεύμα τελευταία προς την παραδοσιακή μουσική πολύ ελπιδοφόρο. Όλο και περισσότεροι νέοι αναζητούν παλιά μονοπάτια σε σύγχρονες ωστόσο φόρμες. Το απογοητευτικό είναι ωστόσο πως αρκετοί νέοι παρασύρονται από εμπορευματοποιημένα δήθεν παραδοσιακά ακούσματα χάριν διασκέδασης… και έτσι δημιουργείται μία σύγχυση γύρω από την ουσία της παραδοσιακής μουσικής και την αξία της.
Πόσο έντονες είναι οι «πληγές» που άφησε στους επαγγελματίες της μουσικής αυτός ο «αποκλεισμός» κατά την διάρκεια των μέτρων της πανδημίας;
Προσωπικά ανήκω στη γενιά της οικονομική κρίσης. Τα πρώτα μου βήματα έγιναν μέσα στην κρίση και έπειτα από δέκα χρόνια προσπάθειας ήρθε η πανδημία.. Οι πληγές είναι μεγάλες αφού ο πολιτισμός «μάτωσε», γονάτισε . Οι χώροι πολιτισμού έκλειναν πρώτοι και άνοιγαν τελευταίοι, πολλοί συνάδελφοί μου βρέθηκαν κάτω από τα όρια της φτώχειας, αρκετοί άλλαξαν επάγγελμα και άλλοι έκαναν κάτι παράλληλα για να ζήσουν. Ταυτόχρονα ενισχύθηκε η εσωστρέφεια και ο φόβος έγινε το κυρίαρχο συναίσθημα σε όλους μας. Η οικονομική ενίσχυση από την κυβέρνηση ήταν πενιχρή. Χιλιάδες συνάδελφοι έμειναν χωρίς δουλειά και παραμένουν εκτός του επαγγέλματος. Το ανησυχητικό είναι πως μερικοί εκτιμούν πως αυτό ήταν μόνο μια «πρόβα» για τον αφανισμό του πολιτισμού, τουλάχιστον όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα..
Ποια είναι η γνώμη σου για το κίνημα του ΜeΤoo και την θέση της γυναίκας στην εποχή μας;
«Έχεις ακόμα να κλάψεις πολύ ώσπου να μάθεις τον κόσμο να γελάει», έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος και με αυτό θα ξεκινήσω να σου απαντώ. Το κίνημα MeToo είναι μία κραυγή βοήθειας και αποδοχής ανθρώπων που κακοποιήθηκαν και φοβισμένοι από τα κοινωνικά στερεότυπα σιώπησαν, μέχρι να βρουν τη μέσα τους φωνή. Είμαι δίπλα σε κάθε κακοποιημένο ον, θύμα είτε της πατριαρχίας, είτε του ρατσισμού, είτε εν γένει της παράνοιας που συνοδεύει μια άρρωστη ψυχή. Η σωστή στιγμή για να μιλήσεις είναι αυτή που μιλάς και κανείς δεν έχει δικαίωμα να σε κρίνει παρά μόνο να σε συντρέξει. Έχω υπάρξει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης και ανήκω στις φωνές που ακούστηκαν «κατόπιν εορτής» από φόβο, από ντροπή… Το κίνημα MeToo ενδυνάμωσε τη θέση μας, ως γυναίκες, η οποία ακόμα αμφισβητείται ως ισότιμη δυστυχώς. Αυτό φυσικά αποδεικνύουν οι γυναικοκτονίες και οι καταγγελίες για βιασμό και σεξισμό που ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Η σημερινή γυναίκα έχει να ανταποκριθεί σε δεκάδες ρόλους καταβάλλοντας προσπάθειες να διατηρήσει ισορροπίες, αφού επί το πλείστον, έχει να διαχειριστεί και τον ύψιστο ρόλο της μητέρας, με μηδαμινή στήριξη από το κράτος. Κουβαλάμε τα στερεότυπα των προηγούμενων γενεών στις πλάτες και μόνο η παιδεία και η ψυχολογική υποστήριξη θα μπορούσαν να γίνουν γιατρικά μιας κοινωνίας που νοσεί βαθιά. Ούτε το ένα ούτε το άλλο προωθείται ουσιαστικά.
Μένοντας στα θέματα της επικαιρότητας, με αφορμή τις τραγικές στιγμές που ζουν οι πολίτες της Ουκρανίας και το διεθνές μποϊκοτάζ στον ρωσικό πολιτισμό, θα ήθελα να μου πεις την άποψή σου για το κατά πόσο είναι δίκαιο να εμπλέκουμε την τέχνη.
Η βιαιότητα του πολέμου είναι μια θλιβερή πραγματικότητα που απευχόμασταν. Ο Κώστας Βάρναλης στην «Μπαλάντα του Κυρ Μέντιου» γράφει: «…να σκοτώνονται οι λαοί για τ’άφέντη το φαΐ» και ξέρουμε πως αυτή είναι η αλήθεια. Ο,τι μας ενώνει όπως η αγάπη, όπως η τέχνη μας κάνει αήττητους. Και αυτό αντικρούεται με τα συμφέροντα εκείνων που προωθούν τον αλληλοσπαραγμό. Η τέχνη είναι σμίξιμο και έκφραση, ψυχές που ενώνονται με αόρατους «συνδέσμους», η τέχνη είναι δύναμη, είναι διαμαρτυρία, είναι δρόμος και ουδεμία σχέση πρέπει να έχει με έριδες, πολέμους και αποκλεισμούς.
Πως διαχειρίζεσαι την νέα δισκογραφία με τις ψηφιακές κυκλοφορίες στις μουσικές πλατφόρμες;
Η αλήθεια είναι πως το «άυλο» άργησα να το αποδεχθώ. Ήμουν και παραμένω λάτρης του δίσκου… Να τον βλέπω, να τον μυρίζω, να τον διαβάζω και να τον ακούω. Ωστόσο είναι μια νέα πραγματικότητα, που βοηθά τουλάχιστον στην ταχύτατη διάδοση της μουσικής, με την οποία συμβιβάστηκα υπηρετώντας τη δουλειά μου και την τέχνη μου.
Τι άλλο, εκτός από το ό,τι περιγράφει το δελτίο, θα παρουσιάσεις στις 18 Μαρτίου στο Μέγαρο Μουσικής;
Η παράσταση μας είναι πυκνή και το χαρακτηριστικό της είναι η ένωση διαφορετικών ειδών. Ένα στοιχείο που δεν αναφέρεται στο δελτίο είναι ο δραματοποιημένος λόγος που σε καίρια σημεία συνοδεύει τα τραγούδια. Η άλλη μου ιδιότητα, αυτή της φιλολόγου, μου δημιούργησε την ανάγκη να ενώσω τις μουσικές μας με μικρές πρόζες που προσδίδουν ζωντάνια και συναισθηματική φόρτιση στην παράσταση. Τα κείμενα επιμελούμαι η ίδια και αρκετά από αυτά είναι γραμμένα από εμένα.
Ποια είναι τα όνειρα και οι στόχοι σου για το μέλλον;
Να είμαστε καλά και να φτάσουν οι μουσικές μας στα πέρατα του κόσμου. Και θα κλείσω με έναν στίχο του πατέρα μου από την ποιητική του συλλογή «Λόγω στιγμής» που με εκφράζει βαθιά : ”O στεναγμός στη νότα δίνει νάμα. Την κοινωνά από το δισκοπότηρο του ήλιου… και γίνεται το κάτι…. θάμα”».
Η Μαρία Αναματερού παρουσιάζει τα «Τιμαλφή» της στην Αίθουσα Διδασκαλίας Μουσικής Βιβλιοθήκης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε συνεργασία με τον Σύλλογο οι Φίλοι της Μουσικής, την Παρασκευή 18 Μαρτίου, στις 20:30. Εισιτήρια μπορείτε να βρείτε εδώ.
