Πριν φτάσουμε στην κατάθεση και ψήφιση της αμφιλεγόμενης τροπολογίας του υπουργείου Εσωτερικών για τη ρύθμιση θεμάτων Τύπου, η οποία τροποποιεί νόμο του 1981, συνέβησαν τρία γεγονότα. Θεατά και αθέατα.
- Μανώλης Κοττάκης
Αρχικά, κορυφαίοι υπουργοί παραγωγικών υπουργείων εξέφραζαν σε οικονομικούς συντάκτες τη δυσφορία τους για το γεγονός ότι οι εφημερίδες αναδεικνύουν διαρκώς στις πρώτες τους σελίδες τα φαινόμενα της ακρίβειας, που προκαλούνται στην αγορά εξαιτίας της έκρηξης των τιμών της ενέργειας. Οπως επίσης διαμαρτύρονταν προς τους ίδιους ότι κακώς οι δημοσιογράφοι αναδεικνύουν τα αιτήματα των πολιτών για μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης και για την καταβολή επιδομάτων σε ευάλωτες κατηγορίες πολιτών.
Επικουρικά, επιστρατεύτηκαν διάφοροι «γνωστοί άγνωστοι» πυλώνες του ευρύτερου συστήματος, προκειμένου να μαλώσουν τους ανθρώπους του Τύπου με το επιχείρημα ότι οι Ελληνες έχουν χρήματα, καθώς τα 43 δισεκατομμύρια € που τους δόθηκαν υπό μορφή οριζόντιας ενίσχυσης για την πανδημία φτάνουν και περισσεύουν για να μπορέσουν να αντέξουν τις διαρκείς ανατιμήσεις προϊόντων. Διατυπώθηκε μάλιστα το επιχείρημα ότι πολλές από αυτές τις επιδοτήσεις κατέληξαν στις τράπεζες ως καταθέσεις σε λογαριασμούς επιχειρηματιών. Κορυφαίοι υπουργοί έχουν την άποψη ότι τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να προβάλουν περισσότερο τη μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30%, παρά να λαϊκίζουν -όπως θεωρούν- κάθε μέρα στις πρώτες σελίδες, ζητώντας την προστασία του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών.
Το γεγονός αυτό, ότι υπουργοί διαμαρτύρονται σε δημοσιογράφους για την ανάδειξη των θεμάτων της ακρίβειας, δεν επιδέχεται διάψευση. Είχε και ο υπογράφων την τύχη να ακούσει διά ζώσης τα επιχειρήματα κορυφαίου αξιωματούχου της κυβέρνησης περί αυτών. Επιφυλάσσομαι στο τέλος του σημειώματος να σας αποκαλύψω και τι του απάντησα. Αυτό είναι το πρώτο κρούσμα υποδείξεων του τι να γράφουμε ή να μη γράφουμε. Επειδή είχε χαρακτήρα ευγενικής σύστασης, δεν αξιολογήσαμε τι κρυβόταν πίσω από αυτό. Το δεύτερο γεγονός συνέβη κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου, όπου έγινε αναλυτική αναφορά σε θέματα Τύπου.
Το πρόσχημα για την έναρξη της συζήτησης έδωσε η οργή που νιώθει το πολιτικό σύστημα για συγκεκριμένο δημοσιογράφο-εκδότη, ο οποίος θεωρείται πως με τα γραφόμενά του υπερβαίνει καθημερινά τα εσκαμμένα. Η αδυναμία με βάση τους κανόνες του ισχύοντος έως τώρα Δικαίου να ευρεθεί κάθε φορά ο νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρίας που εκδίδει το έντυπο και να του καταλογιστούν τα χρηματικά ποσά που επιδικάζουν χρηματικές αποζημιώσεις σε θιγόμενους υπουργούς, οικονομικούς παράγοντες, εκκλησιαστικούς παράγοντες κι άλλους αποτέλεσε το ικανό πρόσχημα για να πραγματοποιηθεί εντός του κορυφαίου συλλογικού οργάνου της κυβέρνησης αναλυτική συζήτηση για την ποιότητα των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων. Πόσο επικριτικά ή πόσο φιλικά είναι προς την κυβέρνηση.
Σε εκείνη τη συνεδρίαση ανετράπη ολόκληρη η αντίληψη που επικρατεί από τον καιρό που η Νέα Δημοκρατία ήταν στην αντιπολίτευση για τον Τύπο. Η πρώτη προτίμηση της φιλελεύθερης παράταξης ήταν τα κανάλια, το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι εφημερίδες δεν θεωρούνταν αξιόμαχος αντίπαλος. Γι’ αυτό άλλωστε και η κατανομή των κονδυλίων που έγινε για τη διαφημιστική καμπάνια της πανδημίας τις απαξίωσε. Τα ποσά τα οποία δόθηκαν για την ενίσχυση του Τύπου ήταν ελάχιστα σε σύγκριση με εκείνα που διατέθηκαν για κανάλια και ιστοσελίδες του διαδικτύου, όπως εκείνη του γνωστού υπόδικου παρουσιαστή με τις τακτικές επισκέψεις στα κελιά του Κορυδαλλού.
Όταν όμως άρχισε η απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματός του και διαπιστώθηκε ότι οι μετρήσεις, παρά την πλήρη κυριαρχία της Ν.Δ. στα μέσα ενημέρωσης, δεν δίνουν αυτοδυναμίες πλέον, τότε το βλέμμα άρχισε να στρέφεται και προς τις εφημερίδες. Τις υποτιμημένες εφημερίδες, οι οποίες μπορεί να έχουν κατρακυλήσει πλέον σε κυκλοφορία, μπορεί να δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα εξαιτίας του διπλασιασμού της τιμής του χαρτιού, ωστόσο είναι από τα λίγα μέσα ενημέρωσης -ειδικώς συγκρινόμενα με το διαδίκτυο- που αποτελούν προϊόν σύνθεσης και ομαδικής εργασίας. Γι’ αυτό και καθημερινά ορίζουν σε μεγάλο βαθμό από νωρίς το πρωί την ατζέντα της θεματολογίας των τηλεοπτικών σταθμών.
Ξαφνικά, λοιπόν, οι εφημερίδες έγιναν επικίνδυνες. Δεν μπορώ να σας περιγράψω τι ειπώθηκε στο υπουργικό συμβούλιο για την ασυδοσία του Τύπου, με αφορμή την περίπτωση του ενός. Εκείνη λοιπόν την ημέρα αποφασίστηκε η τροποποίηση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου από τη φιλελεύθερη κυβέρνηση. Υπάρχει και ένα τρίτο γεγονός: η συνάντηση που είχε πριν από τη νομοθέτηση με το διοικητικό συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου.
Όπως ενημερώθηκα σχετικώς, απέκρυψε από τα μέλη του κορυφαίου οργάνου μας τη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης, η οποία, εφόσον έχει τόσο ισχυρό ηθικό έρεισμα, θα ’πρεπε να είχε συζητηθεί αναλυτικά σε εκείνη τη συνάντηση. Το προεδρείο της ένωσής μας, δυστυχώς, δεν έτυχε της εμπιστοσύνης του κυρίου Οικονόμου.
Και φτάσαμε στη νομοθέτηση! Η οποία, αν κρίνουμε με βάση όσα ακούμε δεξιά και αριστερά, γίνεται με αφορμή το γεγονός ότι μια εφημερίδα δεν διαθέτει ευκρινές ιδιοκτησιακό καθεστώς, ούτε διευθύνεται από μέλος της Ενωσης Συντακτών, με συνέπεια όλοι όσοι θίγονται από τα πρωτοσέλιδά της να αδυνατούν να προστατέψουν με νόμιμα μέσα την τιμή και την υπόληψή τους.
Η γνωστή τροπολογία προβλέπει ότι η αρμοδιότητα του ελέγχου για τις διευθυντικές ομάδες των εφημερίδων εκχωρείται στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, το οποίο, σύμφωνα με το Σύνταγμα, έχει γνωστή αποστολή. Επίσης, δίδει τη δυνατότητα σε θιγόμενους να κατάσχουν τις εισπράξεις ανωνύμου εταιρίας του Τύπου στο πρακτορείο, όταν τους έχει επιδικαστεί ποσό χρηματικής αποζημίωσης από την ελληνική Δικαιοσύνη. Αναφερόμαστε βεβαίως στον οβολό των αναγνωστών εφημερίδων. Αυτός θα κατάσχεται!
Μερικές επισημάνσεις για όλα αυτά: πρώτον, οι κανόνες δικαίου είναι κανονιστικού χαρακτήρα. Το Κοινοβούλιο νομοθετεί για αόριστο αριθμό προσώπων και όχι για ένα πρόσωπο, όπως διαδίδουν μέλη της κυβέρνησης προκειμένου να δώσουν ηθικό έρεισμα στην πρωτοβουλία τους. Δεύτερον, κανείς δεν μπορεί να διασφαλίσει σε κανέναν ότι στο μέλλον αυτή η διάταξη που νομοθετείται για τον έναν δεν θα χρησιμοποιηθεί προκειμένου το όπλο της παρακράτησης των εισπράξεων του Τύπου στο πρακτορείο να αξιοποιηθεί, για να πιεστούν με λουκέτο εφημερίδες να αλλάξουν πολιτική γραμμή ή ακόμη και ιδιοκτησιακό καθεστώς. Πολύ φιλελεύθερο αυτό! Ομολογουμένως! Τρίτον, η κυβέρνηση, νομοθετώντας για το πώς θα εισπράττονται τα χρήματα από αποζημιώσεις που επιδικάζονται εις βάρος λειτουργών του Τύπου, προσπερνά το πρόβλημα που υπάρχει για την ελευθεροτυπία με το ίδιο καθεστώς των αγωγών και των αποζημιώσεων.
Για όσους κάνουν πως δεν θυμούνται, να φρεσκάρουμε τη μνήμη τους: Ο Άκης Τσοχατζόπουλος και ένας ακόμα υπουργός του ΠΑΣΟΚ που βαρύνεται με κατηγορίες για μίζες κατάφεραν στο παρελθόν να καταδικάσουν το γερμανικό περιοδικό «Σπίγκελ» και τη γαλλική εφημερίδα «Φιγκαρό» σε καταβολή αποζημιώσεων, επειδή δήθεν τους συκοφάντησαν με όλα όσα έγραφαν για τα εξοπλιστικά προγράμματα επί της δικής τους θητείας.
Στην πραγματικότητα, πολλές φορές -όχι πάντα- οι αγωγές χρησιμοποιούνται προκειμένου να απειληθεί ο Τύπος, να φιμωθεί ο Τύπος, να μην ελέγχει την εκάστοτε εξουσία ο Τύπος. Αντί λοιπόν η κυβέρνηση να σκύψει πάνω σε αυτό το ζήτημα, ο νους της είναι στο πώς θα κατάσχονται εισπράξεις από τις πενιχρές κυκλοφορίες των εφημερίδων. Το τελευταίο προπύργιο μέσων ενημέρωσης που μπορεί να αναλύει την επικαιρότητα νηφάλια, αντικειμενικά, ψύχραιμα και πολυδιάστατα. Δεν υπάρχει αμφιβολία -στη δική μου την αντίληψη των πραγμάτων σίγουρα- ότι ο Τύπος πρέπει να διευθύνεται από μέλη της Ενωσης Συντακτών.
Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία -υπάρχει ένα έξοχο νομικό σύγγραμμα του Ιωάννη Καράκωστα- ότι η προσωπικότητα των πολιτών πρέπει να προστατεύεται και να έχουν δικαίωμα άμυνας και αποτελεσματικής υπεράσπισης του εαυτού τους, όταν αυτή προσβάλλεται. Από κει και πέρα, όμως, αυτή η γενική αρχή, που βρίσκει το έρεισμά της στα πρώτα άρθρα του Συντάγματος, δεν πρέπει να αξιοποιείται προκειμένου να φιμωθεί ο Τύπος, ώστε να μην αποκαλύπτει τις πομπές των πρωταγωνιστών του δημόσιου βίου. Ηδη διανύουμε μια περίεργη περίοδο της ιστορίας της ενημέρωσης, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι ότι κανάλια, διαδίκτυο, κυρίαρχα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προβάλλουν φασόν τη μία άποψη και τη μοναδική σκέψη για όλα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα και στον κόσμο.
Οι εφημερίδες, στο μέτρο που ανθίστανται, αποτελούν βασικό πυλώνα της δημοκρατίας και πρέπει να προστατεύονται ως κόρην οφθαλμού αντί να διώκονται. Η ανάθεση της αρμοδιότητας ελέγχου της σύνθεσης των διευθυντικών ομάδων των εφημερίδων στο Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης αντί της ΕΣΗΕΑ αφήνει πολύ πικρή γεύση για την ποιότητα της νομοθετικής πρωτοβουλίας της κυβέρνησης. Μιας κυβέρνησης η οποία διέθεσε 15 αστυνομικούς για τη φύλαξη κάποιου που υποδυόταν τον εκδότη και τον διευθυντή εφημερίδας χωρίς να ζητήσει ταυτότητα του επαγγελματικού σωματείου ή να ελέγξει τη γνησιότητά της και χωρίς να ζητήσει συγγνώμη από τους πολίτες, όταν αυτός συνελήφθη και οδηγήθηκε στις Φυλακές Κορυδαλλού.
Λυπάμαι πολύ αν γίνομαι σκληρός, τη στιγμή που οι φιλελεύθερες πεποιθήσεις μου είναι γνωστές από τα μαθητικά μου χρόνια, αυτή είναι η αλήθεια όμως! Πέραν όμως των νομικών επιφυλάξεων για την πρωτοβουλία αυτή του υπουργείου Εσωτερικών, την οποία υπερασπίστηκε στο Κοινοβούλιο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, υπάρχει και η πολιτική διάσταση. Έχει τώρα νόημα, λοιπόν, στην κατάληξη του σημειώματος, να σας αποκαλύψω τι απάντησα στον κορυφαίο αξιωματούχο της κυβέρνησης ο οποίος διαμαρτυρόταν για την προβολή και ανάδειξη των ζητημάτων της ακρίβειας από τον Τύπο.
Όπως του εξήγησα με πλήθος επιχειρημάτων, όταν συμπιέζεις επί τρία σχεδόν χρόνια το καπάκι της διαμαρτυρίας, δεν του επιτρέπεις να εκτονωθεί, προβάλλεις διαρκώς τη μία και μοναδική σκέψη και δεν ανέχεσαι τη διαφορετική άποψη για τα πράγματα -ακόμη κι αν αυτή είναι λάθος-, τότε έρχεται μια μέρα που το καπάκι πετάγεται, η κοινωνική διαμαρτυρία εκρήγνυται και δεν μπορεί να αγνοηθεί από τα μέσα, και τελικά αυτά επικεντρώνονται -ενδεχομένως υπέρμετρα- σε ένα θέμα. Οπως η ακρίβεια και οι τιμές των καυσίμων, καλή ώρα!
Αυτό, όμως, είναι το τίμημα της μονοκρατορίας. Εάν η κυβέρνηση έχει πρόβλημα που τα ποσοστά της σήμερα κινούνται μακριά από την αυτοδυναμία και την επακόλουθη πολιτική σταθερότητα που σημαίνει αυτή για τον τόπο μας, δεν ευθύνονται τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Τα οποία κηρύσσονται συλλήβδην ένοχα. Ενα φιλελεύθερο κόμμα, όπως η Νέα Δημοκρατία, οφείλει να αναζητά την κριτική, την ελευθερία έκφρασης, τη σάτιρα, τη γελοιογραφία. Και τούτο, διότι κανένα πρωτοσέλιδο, καμία επιθεώρηση, καμία γελοιογραφία, καμία ανάρτηση στο twitter δεν μπορούν να νικήσουν μια πολιτική μιας κυβέρνησης, όταν αυτή επικροτείται από τον ελληνικό λαό.
Η νομοθέτηση, λοιπόν, για ζητήματα Τύπου ούτε λύσεις θα δώσει, όπως πολλοί υποστηρίζουν, ούτε βεβαίως δημιουργεί τις καλύτερες εντυπώσεις στο φιλελεύθερο ακροατήριο. Ειδικά στο σκέλος όπου η νέα νομοθεσία ταυτίζει τα περιουσιακά στοιχεία της ανωνύμου εταιρίας με τα περιουσιακά στοιχεία φυσικού προσώπου. Ανοίγοντας έτσι τεράστια «κερκόπορτα» για χιλιάδες επιχειρήσεις που κινούνται στον χώρο της πραγματικής οικονομίας. Καταληκτικά: Η στρατηγική της μοναδικής σκέψης τόσο στην Ελλάδα όσο και στον κόσμο είναι καταδικασμένη να αποτύχει, είτε αυτή προωθείται με νομοθετικά μέτρα είτε με την ομογενοποίηση των απόψεων που διακινούνται από τα μέσα ενημέρωσης. Η ελευθερία και πάλι θα νικήσει. Μπορεί να αργήσει λίγο αυτή τη φορά μέχρι να ωριμάσουν τα πράγματα, αλλά αμφιβολία ας μην υπάρχει!
