Την Κυριακή του ορθόδοξου Πάσχα οι Γάλλοι οδηγούνται στις κάλπες για να εκλέξουν έναν πρόεδρο που δεν θέλουν. Αν στον α’ γύρο είχαν καταμετρηθεί μόνο τα ψηφοδέλτια των ψηφοφόρων κάτω των 60 ετών, ο Μακρόν θα είχε έρθει τρίτος. Οι 6 στους 10 πολίτες όλων των ηλικιών επέλεξαν είτε τη ριζοσπαστικοποιημένη Αριστερά είτε τη ριζοσπαστικοποιημένη Δεξιά, ένα σημάδι ότι η Γαλλία είναι βαθιά διχασμένη και απογοητευμένη από τα δύο «κυρίαρχα» κόμματα που παρήγαγαν σχεδόν όλες τις κυβερνήσεις από το 1958.
Η πιθανή νίκη Μακρόν θα είναι πύρρειος, αφού θα έχει αφήσει πίσω της κατεστραμμένα τα παραδοσιακά κόμματα και την πλειοψηφία να συγκεντρώνεται σε Λεπέν, Μελανσόν. Η επόμενη μέρα, από τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου κιόλας, αναμένεται να είναι «γολγοθάς» για τον Μακρόν. Αυτήν τη φορά θα είναι πιο δύσκολο να κυβερνήσει…
Ο,τι κι αν συμβεί στον β’ γύρο των γαλλικών εκλογών, η δομική αλλαγή πολιτικού σκηνικού έχει συντελεστεί. Στα τελευταία γκάλοπ ο Μακρόν παραμένει το φαβορί, όμως οι εκτιμήσεις για το πού θα πάνε οι καθοριστικές ψήφοι από το στρατόπεδο του Μελανσόν ποικίλλουν. Συν τοις άλλοις, μπορεί οι δημοσκοπήσεις για τον α’ γύρο να ήταν κοντά στα ποσοστά Μακρόν και Λεπέν, όμως «έχασαν» τους άλλους υποψήφιους. Στον Ζεμούρ, που βρίσκεται ακόμα πιο δεξιά της Λεπέν, τα γκάλοπ έδιναν από 9%-11%. Ελαβε μόλις 7%. Στη Ρεπουμπλικανή Πεκρές «έβλεπαν» 8%-9%. Πήρε μόλις 4,8%. Στον Μελανσόν καμία εταιρία δεν προέβλεψε το 22%. Εκτιμούσαν ότι το ποσοστό του αριστερού υποψηφίου θα κυμανθεί μεταξύ 17%-18%. Αυτές οι σοβαρές αποκλίσεις δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητες.
Το εκλογικό μοντέλο του «Economist» δίνει στη Λεπέν 1 στις 5 πιθανότητες νίκης για την Κυριακή. «Ομως, περίπου την ίδια πιθανότητα είχε και ο Ντόναλντ Τραμπ στις προεκλογικές εκτιμήσεις για τις εκλογές του 2016 στην Αμερική» επισημαίνει το περιοδικό, διακρίνοντας τη ρευστότητα που υπάρχει μέχρι σήμερα για τον β’ γύρο.
Η τελευταία δημοσκόπηση του περιοδικού υπολογίζει την κούρσα για την Κυριακή του Πάσχα στο σφιχτό 53%-47%. Στο φάσμα από 51%-56% υπέρ του Μακρόν είναι και σχεδόν όλες οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων δύο εβδομάδων. Ολα δείχνουν ότι θα κριθούν από τους ψηφοφόρους του Μελανσόν, που είναι και η μεγάλη δεξαμενή. Η απόσταση που χωρίζει Μακρόν και Λεπέν φαίνεται να κυμαίνεται, σύμφωνα με τα τελευταία μοντέλα προβλέψεων, όπως της Les Echos, περίπου στις 4.000.000 ψήφους, με 19.000.000 ψήφους στον Μακρόν και 15.000.000 στη Λεπέν, εφόσον ψηφίσουν και τα 35.000.000 που πήγαν στην κάλπη στον α’ γύρο, κάτι μάλλον απίθανο.
Πώς διαμορφώνουν το αποτέλεσμα οι ψηφοφόροι Μελανσόν
Το κλειδί είναι οι 7.700.000 ψήφοι που πήρε στον α’ γύρο ο Μελανσόν. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, τα 2.700.000 εξ αυτών (35%) θα απέχουν ή θα ρίξουν λευκό. Τα 3.150.000 (41%) θα επιλέξουν Μακρόν και τα 1.840.000 (24%) θα ψηφίσουν Λεπέν.
Ομως, οι ψηφοφόροι του Μελανσόν μπορεί να επιφυλάσσουν εκπλήξεις.
Σε άλλη δημοσκόπηση που έγινε αμέσως μετά το τέλος του α’ γύρου, αυτή του Elabe, τα ποσοστά των ψηφοφόρων του αριστερού ηγέτη έχουν αποκλίσεις: 35% στον Μακρόν, 34% στη Λεπέν και 31% αποχή ή λευκό. Σε αυτό το σενάριο η διαφορά των 4.000.000 ψήφων μειώνεται αυτομάτως σε κάτω από 3.000.000, κάτι που σημαίνει ότι η Λεπέν ψάχνει να γυρίσει την τελευταία στιγμή 1.500.000 ψήφους για να κάνει… ντέρμπι τις εκλογές και να φέρει την αναμέτρηση από το 54%-46% στο 50%-50%.
Ωστόσο, και από τα κουκιά των άλλων υποψηφίων του α’ γύρου μπορεί να υπάρξουν εκπλήξεις. Κυρίως από το κόμμα της Πεκρές, που έλαβε 1.700.000 ψήφους. Σύμφωνα με το Elabe, μόνο το 44% των ψηφοφόρων της θα επιλέξει Μακρόν, με το 40% να ψηφίζει Λεπέν. Σε άλλες δημοσκοπήσεις τα ποσοστά είναι αυξημένα υπέρ του Γάλλου προέδρου.
Μεγαλύτερη η δεξαμενή της Λεπέν, με αφετηρία τις 10.000.000 ψήφους
Σίγουρες για τη Λεπέν, που έλαβε 8.100.000 ψήφους στον α’ γύρο, θεωρούνται οι 2.500.000 ψήφοι του Ζεμούρ και οι 700.000 του Ντιπόντ. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις ξεκινά από μια ελάχιστη βάση 10.000.000 για την προσεχή Κυριακή, με στόχο τα 15.000.000-16.000.000 που δίνουν την προεδρία.
Από την άλλη, ο Μακρόν έχει χάσει τα στηρίγματα του 2017, δηλαδή τη δεξαμενή 20% (7.200.000 ψήφοι) του Ρεπουμπλικάνου Φιγιόν και 6,4% (2.300.000) του Σοσιαλιστή Χαμόν. Από τα 9.500.000 «έτοιμης» στήριξης το 2017, βλέπει τώρα, από Πεκρές και Ινταλγκό αντίστοιχα, μόνο 2.300.000. Ο Μακρόν το 2017 ξεκίνησε από αφετηρία 8.700.000 ψήφων και στον β’ γύρο έλαβε 20.700.000, με ποσοστό 66%, έχοντας χτιστεί γρήγορα το λεγόμενο «δημοκρατικό μέτωπο» από τα άλλα κόμματα.
Τώρα έλαβε 9.700.000, όμως έχει απορροφήσει ήδη ο ίδιος μεγάλο μερίδιο από τους συρρικνωμένους Ρεπουμπλικάνους και Σοσιαλιστές. Περισσότερο και από τους Ρεπουμπλικάνους φαίνεται να ποντάρει στους Πράσινους (4,7% και 1.600.000 ψήφοι). Το γκάλοπ της Harris εκτιμά ότι η Λεπέν θα πάρει το 82% των ψήφων του Ζεμούρ. Ο Μακρόν μπορεί να ελπίζει στο 54% των Πρασίνων, στο 52% των Σοσιαλιστών και στο 46% των Ρεπουμπλικάνων. Ομως, όλοι αυτοί δεν έχουν πολλές ψήφους να προσφέρουν κι ένα σημαντικό ποσοστό θα απέχει από τον β’ γύρο. Ρυθμιστής παραμένει ο Μελανσόν.
Η Λεπέν το 2017 συγκέντρωσε στον α’ γύρο 7.700.000 κουκιά. Δίχως άλλο κόμμα για να αντλήσει ψήφους, περιορίστηκε στον β’ γύρο στα 10.600.000 και το 34%. Τώρα περιμένει σαφώς περισσότερα, έχοντας την αποθήκη ψήφων του Ζεμούρ κι έχοντας υιοθετήσει ένα πιο «φιλικό» προφίλ με παρουσία το τελευταίο εξάμηνο σε γειτονιές για ζητήματα όπως η ακρίβεια. Η Λεπέν επενδύει στις σχέσεις που έχει αναπτύξει τον τελευταίο χρόνο με τα πιο αδύναμα κοινωνικά στρώματα και την εργατική τάξη, ενώ επιλέγει ξεκάθαρα τον προστατευτισμό από τις «ανοιχτές» αγορές και σύνορα.
Ο Μακρόν κατηγορείται πλέον ως ο «πρόεδρος των πλουσίων», ότι έχει προκλητική στήριξη από τα media, αλλά και ότι διαθέτει κρυφή ατζέντα για την οικονομία και το Ουκρανικό, την οποία θα εμφανίσει μετά τις εκλογές. Εχοντας κάνει άτονη προεκλογική εκστρατεία, προσπαθεί στις δύο εβδομάδες μετά τον α’ γύρο να συνδεθεί ξανά με κοινωνικές ομάδες, όπως όσοι έχουν περιβαλλοντολογικές ευαισθησίες, δίνοντας αρκετές υποσχέσεις που είναι δύσκολο να υλοποιήσει.
Η σπαζοκεφαλιά των «κίτρινων γιλέκων»
Εως την τελευταία στιγμή ένα από τα μεγάλα αινίγματα παραμένουν τα «κίτρινα γιλέκα», που είχαν ξεσηκωθεί το 2018 για τη φορολόγηση στα καύσιμα. Αν και το κίνημά τους, που αποτέλεσε μια χοάνη απελπισμένων και ξεσηκωμένων από ένα ευρύ φάσμα ιδεολογιών, εξελίχθηκε υποτονικά, παραμένει ενεργό. Θεωρείται ότι στις διαδηλώσεις και στη συγκέντρωση υπογραφών αυτά τα χρόνια συμμετείχαν περισσότεροι από 3.000.000 Γάλλοι.
«O Μακρόν δεν σεβόταν τους ανθρώπους τότε, δεν τους σέβεται ούτε τώρα» λέει ο αγρότης Μπερνάρ Μπατρέ στο France 24. Ηταν ένας από τους πρώτους που εντάχθηκαν στα «κίτρινα γιλέκα»: «Εχουμε έναν πρόεδρο που θέλει να εξοργίσει τους πάντες. Και όμως θα κερδίσει ξανά». Και πρόσθεσε: «Γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που δεν ψήφισαν ποτέ πριν, αλλά τώρα ενδιαφέρθηκαν για τους μικρούς υποψηφίους, όπως της Ακροαριστεράς. Ξέρω επίσης ανθρώπους που θα υποστηρίξουν εξτρεμιστές όπως ο Ζεμούρ, αλλά αυτό λέει περισσότερα για την κατάσταση απελπισίας τους παρά για τις αληθινές τους πεποιθήσεις. Στις 24 Απριλίου θα μας πουν να υποστηρίξουμε πάλι τον Μακρόν ως το μικρότερο κακό, αλλά δεν νομίζω ότι είναι. Αν είναι πάλι ο Μακρόν εναντίον της Λεπέν, θα ψηφίσω τη Λεπέν. Και αν είναι ο Ζεμούρ ο άλλος υποψήφιος, θα φύγω από τη χώρα».
Κι άλλες παρόμοιες δηλώσεις μπορεί να βρει κανείς στα γαλλικά ΜΜΕ από «κίτρινα γιλέκα», που αποτέλεσαν ένα κίνημα δυσαρεστημένων από διάφορους πολιτικούς χώρους. Δίχως να υπάρχει κεντρική γραμμή, οι προθέσεις τους για την Κυριακή δεν μπορεί να ανιχνευθούν εύκολα.
Πιστοί στον Μακρόν πλέον μόνο οι 70άρηδες
Στον α’ γύρο οι υποψήφιοι Σοσιαλιστών και Ρεπουμπλικάνων συγκέντρωσαν μαζί λιγότερο από το 7%, όταν το 2017 είχαν εξασφαλίσει μαζί το 26%. Αυτήν τη φορά κανείς τους δεν σκόραρε ούτε το ελάχιστο 5%, ώστε να πληροί τις προϋποθέσεις για μέγιστη αποζημίωση των δαπανών εκλογικής καμπάνιας.
Από την άλλη, το συνδυαστικό ποσοστό για όλους τους ριζοσπάστες υποψηφίους ήταν σχεδόν 58%, κατακόρυφη αύξηση από το 2017, που έφτασαν λίγο κάτω από το 50%. Στον α’ γύρο τόσο ο Μελανσόν όσο και η Λεπέν υποστηρίχτηκαν κυρίως από αντισυστημικές ψήφους, έστω κι από διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες.
Οπλο για τον Μακρόν αποτελούν πια οι ψηφοφόροι άνω των 60, η μοναδική ηλικιακή κατηγορία που του δίνει σοβαρό πλεονέκτημα. Δεν είναι, όμως, ο μόνος. Σε ολόκληρη την Ευρώπη πάρα πολλοί ηγέτες mainstream κομμάτων οφείλουν την εκλογή τους στο
γκριζομάλλικο, αν όχι ασπρομάλλικο, εκλογικό προπύργιο, που πηγαίνει πιστά στις κάλπες. Οπότε θα πρέπει είτε οι σημερινοί νέοι να ενταχθούν στον μεσαίο χώρο καθώς θα μεγαλώνουν είτε η Ευρώπη να απομακρυνθεί από το προβλέψιμο κέντρο που έχει βολικά ασπαστεί εδώ και δεκαετίες.
Στην Ευρώπη, όπως και αλλού, οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων υποτίθεται ότι ακολουθούν ένα προβλέψιμο μοτίβο καθώς μεγαλώνουν. Οι νεότεροι πολίτες, όντας συνήθως πιο ιδεαλιστές, έτειναν να γέρνουν αριστερά. Μεγαλώνοντας και ανακαλύπτοντας τα βάρη της φορολογίας και των δανείων ελκύονταν περισσότερο από τη Δεξιά. Ομως συχνά αυτή η ιδεολογική μετατόπιση συνέβαινε μέσα στο ίδιο πολιτικό κόμμα. Του Κέντρου, της Κεντροδεξιάς ή της Κεντροαριστεράς.
Τα μεγάλα κόμματα, δηλαδή, λειτουργούσαν παραδοσιακά σαν χωνευτήρια που μπορούσαν να φιλοξενήσουν σχεδόν τους πάντες. Με διάφορες «φατρίες» και τάσεις ώστε να καλύπτουν σχεδόν όλους, από τον πολίτη που τον απασχολούν, για παράδειγμα, κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα μέχρι αυτόν που ενδιαφέρεται για τη δημοσιονομική πειθαρχία.
Οι νέοι αλλάζουν τον πολιτικό χάρτη καθώς αδιαφορούν για τα «παλιά» κόμματα-ομπρέλες
Σήμερα στις ευρωπαϊκές χώρες οι περισσότεροι 70άρηδες ψηφοφόροι παραμένουν πιστοί στα μεγάλα κόμματα-ομπρέλες, που χωρούν πολλές φατρίες. Ομως για τους νέους τα «συστημικά» κόμματα δεν διαφέρουν σε κάτι. Είναι απλώς μια επιλογή ανάμεσα σε άλλες. Δεσμοί που μπορεί να έδεναν τους γονείς τους σε αυτά τα κόμματα συχνά δεν ισχύουν πια. Το αποτέλεσμα αυτής της δυναμικής τάσης είναι το διαρκές λανσάρισμα νέων κομμάτων στην Ευρώπη, άλλοτε επιτυχημένο κι άλλοτε όχι.
Οι πιο επιτυχημένοι από αυτούς τους σχηματισμούς μπορεί να εξελιχθούν σε κόμματα-χωνευτήρια. Παράδειγμα, το En Marche! του Μακρόν, που το 2017 ανέβηκε στην εξουσία χάρη τόσο σε νέους όσο και σε μεγαλύτερους ψηφοφόρους. Ομως, πέντε χρόνια αργότερα και έχοντας γίνει μέρος του συστήματος, οι νεότεροι τού γύρισαν την πλάτη. Το 36% των ψηφοφόρων άνω των 60 στήριξε το κόμμα Μακρόν, αλλά στις ηλικίες κάτω των 25% το ποσοστό αυτό έπεσε στο μισό.
Αυτή η τάση δεν είναι περαστική, κυρίως επειδή οι νεότεροι βλέπουν καθαρά ότι μεγαλώνοντας δεν πρόκειται να έχουν τις ευκαιρίες που είχαν οι προηγούμενες γενιές. Αντιμετωπίζουν την πολιτική διαφορετικά από τους μεγαλύτερους, αφού οι νεότεροι θεωρούν ότι οι παλαιότεροι πρόλαβαν και αγόρασαν σπίτια προτού εκτιναχθούν οι τιμές, απόλαυσαν δεκαετίες οικονομικής ανάπτυξης με «κανονικούς» μισθούς και συντάξεις ανεπηρέαστες από πληθωρισμό.
Ενα νέο μοντέλο κερδίζει έδαφος. Ο χάρτης και των γαλλικών εκλογών επιβεβαιώνει την τάση των τελευταίων ετών. Σ’ αυτό το μοντέλο τα νέα ριζοσπαστικά κόμματα, είτε προς αριστερά είτε προς δεξιά, θα παίζουν μεγαλύτερο ρόλο και θα διεκδικούν όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας.
