- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Ξαφνιασμένη και αμήχανη η Δύση διαπιστώνει ότι στον πόλεμο με τη Ρωσία οι «φίλοι» της είναι λιγότεροι απ’ όσους υπολόγιζε. Σε κίνδυνο βρίσκεται πλέον μια ολόκληρη κοσμοθεωρία δεκαετιών. Μόλις το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες που επέβαλαν κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Τα υπόλοιπα 2/3 του πλανήτη, περίπου 5,2 δισ. άνθρωποι, είτε στηρίζουν ευθέως τη Ρωσία είτε διατηρούν μια ουδετερότητα που στις περισσότερες περιπτώσεις εκλαμβάνεται ως περισσότερο φιλορωσική παρά φιλοδυτική.
Σε Ασία, Μέση Ανατολή, Αφρική και Λατινική Αμερική, ακόμη και μακρόχρονοι σύμμαχοι και πελάτες της Αμερικής αντιστέκονται όχι μόνο στις πιέσεις για επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, αλλά ακόμα και στο να την επικρίνουν. Διόλου τυχαία η στάση αυτών των χωρών… Στη γεωπολιτική σκακιέρα, ο ρόλος των ΗΠΑ και συνολικά της Δύσης ατονεί τα τελευταία χρόνια – σε αντίθεση με αυτόν Ρωσίας και Κίνας.
Μεταξύ 2006-2018, το εμπόριο της Ρωσίας με την Υποσαχάρια Αφρική αυξήθηκε κατά 336%. Είναι πλέον ο μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στην αφρικανική ήπειρο. Οι σχέσεις της με χώρες της Λατινικής Αμερικής ενισχύθηκαν και διευρύνθηκαν.
Οι κατασκευαστές όπλων της Κίνας έχουν βρει τη Γη της Επαγγελίας στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, κυρίως με «πολεμικά» drones. Τα deals αυτά επέτρεψαν στην Κίνα να χτίζει σχέσεις στην περιοχή. Ο κινέζικος «Δρόμος του Μεταξιού», ένα γιγαντιαίο επενδυτικό πρότζεκτ 8 τρισ. δολ., έχει εξαπλωθεί πολύ πιο πέρα από τον αρχικό του σχεδιασμό της Ευρασίας και της Μ. Ανατολής. Πλέον φτάνει μέχρι την Αρκτική. Η Κίνα δανείζει περισσότερες από 60 χώρες με διακρατικές συμφωνίες.
Στις 2 Μαρτίου, 141 χώρες ψήφισαν στα Ηνωμένα Εθνη για να αποδοκιμάσουν τη ρωσική εισβολή, δίχως να προβλέπονται κυρώσεις. Μόλις 5 καταψήφισαν και 35 απείχαν. Οι υπόλοιπες χώρες ψήφισαν υπέρ της καταδίκης της ρωσικής επιθετικότητας.
Στην πραγματικότητα, όμως, μόνο το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού επέβαλε κυρώσεις, στην πλειονότητά τους δυτικές χώρες. Οι 48 χώρες που εντάχθηκαν στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας είναι οι 27 της Ε.Ε., ακόμα 11 ευρωπαϊκές, οι 5 του αγγλοσαξονικού κόσμου (ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία) και 5 της περιοχής Ασίας – Ειρηνικού (Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Σιγκαπούρη, Μικρονησία, Ταϊβάν).
Δηλαδή, εκτός των παραπάνω 48 χωρών, ο υπόλοιπος πλανήτης δεν δείχνει καμία διάθεση να συμμεριστεί τον αποκλεισμό της Ρωσίας.
Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό;
- Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, όταν η Αμερική απέμεινε η μοναδική υπερδύναμη, πολλές χώρες συντάχθηκαν μαζί της όχι τόσο από ιδεολογική ταύτιση όσο για να κερδίσουν πρόσκαιρα την αμερικανική υποστήριξη. Με τη σταδιακή ενδυνάμωση της Ρωσίας και, κυρίως, της Κίνας, το σκηνικό επιρροής άλλαξε τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Ολόκληρες ήπειροι, όπως π.χ. η Αφρική, κυριαρχούνται πια από τα κινεζικά και τα ρωσικά συμφέροντα.
- Η ίδια η Δύση επίσπευσε τη δική της απώλεια επιρροής. Οταν το 2013 ο Ασαντ χρησιμοποίησε χημικά όπλα στη Συρία, σύμφωνα με τη Δύση, οι ΗΠΑ έκαναν πίσω. Το 2021, ο Μπάιντεν ανακοίνωσε την άρον άρον αποχώρηση από το Αφγανιστάν, αφήνοντας την κατασπαραγμένη χώρα στο έλεος των Ταλιμπάν και του ανταρτοπολέμου.
- Πολλές χώρες κατηγορούν τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της ως ιδιοτελείς, που απαιτούν αλληλεγγύη μόνο όταν τους βολεύει. Ακόμα και στην πανδημία, ενώ Ρωσία και Κίνα κυκλοφόρησαν τα εμβόλιά τους στο εξωτερικό, η Δύση συσσώρευσε τεράστια αποθέματα από τα δικά της εμβόλια, αποκλείοντας ολόκληρες ηπείρους, όπως η Αφρική.
- Πολλές χώρες βλέπουν τη Δύση ως υποκριτική. Οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ το 2003 χωρίς την έγκριση του ΟΗΕ. Η Ευρώπη κηρύττει τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά προτού υποδεχθεί εκατομμύρια πρόσφυγες από τον πόλεμο στην Ουκρανία είχε απορρίψει τους πρόσφυγες από τον πόλεμο στη Συρία.
Ολο και περισσότερα κράτη δείχνουν να φοβούνται ότι, αν η Δύση είναι ελεύθερη να ενεργεί ταυτόχρονα ως «αποκλειστικός» δικαστής, ένορκος και εκτελεστής των αποφάσεων, η δικαιοσύνη που θα αποδοθεί θα είναι αυθαίρετη και άδικη.
Με δυο λόγια, ο λόγος που τόσες χώρες δεν συντάσσονται πλέον με τις επιταγές της Δύσης είναι ένα κοκτέιλ απογοητεύσεων από τη στάση των ΗΠΑ και των στενών συμμάχων τους, σε συνδυασμό με πρακτικά συμφέροντα, όπως οι εμπορικές σχέσεις και η οικονομία. Ο κόσμος άλλαξε, όμως η Δύση δεν το έχει συνειδητοποιήσει. Γι’ αυτό και στο Ουκρανικό υπάρχουν κράτη, ακόμα και εντός Ε.Ε., που πλέον την αμφισβητούν και την παρακούν ανοιχτά.
Δίχως επιχειρήματα
Το βασικό πρόβλημα για τη Δύση είναι η ένδεια επιχειρημάτων που διαθέτει για να αντικρούσει όλα τα παραπάνω. Δεν κρύβει ότι το σημερινό της σύστημα είναι ελαττωματικό, αλλά το μόνο που προσφέρει ως απάντηση είναι να επαναλαμβάνει πως ο κόσμος που επιθυμεί η Ρωσία θα είναι ακόμα χειρότερος.
Στις 7 Απριλίου, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ διενήργησε κι άλλο ψήφισμα, για αναστολή της Ρωσίας από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Σε αυτό ψήφισαν 93 χώρες υπέρ, 24 κατά και οι χώρες που απείχαν αυξήθηκαν σε 58. Αναλυτές προειδοποιούν ότι η υποστήριξη για την Ουκρανία σε μεγάλο μέρος του πλανήτη είναι περιορισμένη, όπως και η υπομονή των χωρών που απέχουν. Ειδικά όσο οι τιμές σε τρόφιμα και ενέργεια εκτινάσσονται λόγω των κυρώσεων.
Βασική ένσταση όσων δεν συμμερίζονται τα «θέλω» των ΗΠΑ είναι ότι η Δύση συμπεριφέρεται εμμονικά για μια διαμάχη που δεν είναι παγκόσμιο πρόβλημα, ενώ την ίδια στιγμή υποβαθμίζει ή αγνοεί δεκάδες συγκρούσεις και προβλήματα αλλού.
«Πόρτα» από Μέση Ανατολή
Απ’ όλη τη Μ. Ανατολή, μόνο το Ισραήλ και η Λιβύη ψήφισαν να εκτοπιστεί η Ρωσία από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:
Τα κράτη του Κόλπου απείχαν.
Η Σαουδική Αραβία όχι μόνο δεν συμμετέχει σε κυρώσεις, αλλά δεν συμφώνησε καν σε επιπλέον αποστολές πετρελαίου προς τη Δύση.
Ο πρέσβης του Ιράκ στα Ηνωμένα Εθνη απείχε από το να καταδικάσει την εισβολή λόγω «του ιστορικού υποβάθρου» της χώρας του. Αν και το Ιράκ εξαρτάται ακόμη από την Αμερική, οι συγκρούσεις στη χώρα συνεχίζονται.
Μετά το σοκ από τη στάση των συμμάχων των ΗΠΑ στη Μ. Ανατολή, ο Αμερικανός καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Γουόλτερ Μιντ έγραψε στη «Wall Street Journal» άρθρο με τίτλο «Η Αμερική πληρώνει το τίμημα για την παραμέληση της Μ. Ανατολής», καυτηριάζοντας τις πολιτικές της Αμερικής.
Ψυχορραγεί το ενιαίο μέτωπο στη Ε.Ε.
Οι συζητήσεις για την αποκοπή της Ε.Ε. από το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο φαίνεται ότι ναυαγούν, μαζί με το όνειρο ενός ενιαίου μετώπου. Υπάρχουν χώρες που ήδη διαχωρίζουν τη θέση τους, ενώ ολοένα περισσότερες εταιρίες ανοίγουν λογαριασμούς και σε ρούβλι, όπως απαίτησε ο Πούτιν.
Η Αυστρία διατηρεί τις επιφυλάξεις της, η Ουγγαρία είναι ανένδοτη, η Τσεχία και η Σλοβακία αντιδρούν, ενώ, μετά το κλείσιμο της ρωσικής στρόφιγγας και τον ξεσηκωμό της βιομηχανίας της, αναδιπλώνεται και η Βουλγαρία.
Πάνω απ’ όλα, όμως, η Γερμανία είναι αυτή που «τρέμει» ενδεχόμενο εμπάργκο στο φυσικό αέριο. Ακόμα και ο Σολτς έχει προειδοποιήσει ότι μια ξαφνική αποκοπή θα βυθίσει όλη την Ευρώπη σε ύφεση. Είναι δεδομένο ότι σε μια τέτοια περίπτωση η γερμανική βιομηχανία, που καθιστά τη χώρα παγκόσμια εξαγωγική υπερδύναμη, θα υποστεί καθίζηση.
Ασία: Στο πλευρό της Μόσχας Κίνα και Ινδία
Η Κίνα και η Ινδία ανήκουν στις χώρες που τάχθηκαν ευμενώς υπέρ της Ρωσίας. Μαζί με τη Ρωσία αποτελούν μέρος του SCO (Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης) και των BRICS. Μέλος του SCO είναι και το Πακιστάν, του οποίου ο πρωθυπουργός Ιμραν Χαν δεν δέχτηκε να καταδικάσει τη Ρωσία.
Ο Χαν είχε δηλώσει σχετικά: «Είμαστε μήπως οι σκλάβοι σας για να κάνουμε ό,τι λέτε; Οταν η Ινδία παραβίασε τον νόμο στο κατεχόμενο Κασμίρ, μήπως κάποιος από εσάς διέκοψε το εμπόριο ή τις σχέσεις μαζί της; Δεν θα συμμετάσχουμε σε κανένα στρατόπεδο, είμαστε ουδέτεροι».
Λίγες εβδομάδες μετά, o Χαν ανατράπηκε ύστερα από πρόταση μομφής και αναμένεται η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. Στο μεταξύ, η Ρωσία πουλάει πετρέλαιο με μεγάλες εκπτώσεις στην Ινδία και την Κίνα. Από τα τέλη Απριλίου, μάλιστα, η Ινδία επανεκκίνησε τις εξαγωγές προϊόντων προς τη Ρωσία.
Το Ιράν, εν μέσω της επανέναρξης των συζητήσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα, ανακοίνωσε ότι «η κρίση στην Ουκρανία έχει τις ρίζες της στις προκλήσεις του ΝΑΤΟ». Οταν ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας συναντήθηκε με τον Λαβρόφ στη Μόσχα, ο Ρώσος ΥΠΕΞ ζήτησε την άρση όλων των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί από τη Δύση στο Ιράν.
Στη Τουρκία το 73% θέλει να παραμείνει ουδέτερη
Η Τουρκία είδε την ευκαιρία να αυξήσει το γεωπολιτικό της βάρος παριστάνοντας τον ανεξάρτητο παίκτη και όχι τον υποτακτικό σύμμαχο της Δύσης. Προσχηματικά επικαλέστηκε οικονομικούς λόγους για να μην εμπλακεί, ενώ αγοράζει το 45% του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία. Γίνεται «πλυντήριο» του «επικηρυγμένου» από τη Δύση ρωσικού χρήματος, ενώ το καλοκαίρι θα κάνει ρεκόρ αφίξεων Ρώσων τουριστών.
Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, το 73% των Τούρκων θέλει η χώρα του να παραμείνει ουδέτερη στον πόλεμο στην Ουκρανία. Μόνο το 34% δηλώνει ότι ευθύνεται η Ρωσία. Το 48% των Τούρκων κατηγορεί την Αμερική και το ΝΑΤΟ.
Η ρωσική «Ισβέστια» έγραψε πρόσφατα: «Η Τουρκία δεν πρόκειται να ενταχθεί ποτέ στις κυρώσεις, αλλά ούτε σχεδιάζει να αρνηθεί να αγοράσει ρωσικά όπλα. Κι ας είναι χώρα του ΝΑΤΟ».
Ο Ταγίπ Ερντογάν επιβεβαιώνει με τη στάση του την εκτίμηση της εφημερίδας, αφού χθες αντιτάχθηκε ευθέως στην είσοδο Φινλανδίας, Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, με το πρόσχημα ότι αυτές οι χώρες είναι φωλιές «τρομοκρατών» του PKK. Ακόμα ένα εκβιαστικό χαρτί προς τις ΗΠΑ για να παίξουν την παρτίδα υπό τους όρους της Αγκυρας…
Λατινική Αμερική – Αφρική: Παραδοσιακά ισχυρές από την εποχή της ΕΣΣΔ
Το κλίμα στη Λατινική Αμερική, όπως και σε χώρες της Κεντρικής Αμερικής, δεν μπορεί έτσι κι αλλιώς να χαρακτηριστεί φιλοαμερικανικό, λόγω του ιστορικού ρόλου των ΗΠΑ στην περιοχή. Οι σχέσεις, μάλιστα, πολλών χωρών με τη Ρωσία είναι παραδοσιακά ισχυρές από την εποχή της ΕΣΣΔ.
- Η Βραζιλία, αν και έχει καταδικάσει την εισβολή, δεν πρόκειται να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία. «Θέλουμε ειρήνη, αλλά δεν μπορούμε να επιτρέψουμε οικονομικές επιπτώσεις στη Βραζιλία» λέει ο πρόεδρος της χώρας Μπολσονάρο. Η Βραζιλία δήλωσε ότι στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη Ρωσία θα καθοδηγείται από πρακτικά ζητήματα, «λαμβάνοντας υπόψη τη σχέση των δύο χωρών».
- Παρόμοια θέση πήραν Αργεντινή και Μεξικό. Οταν ο πρόεδρος της Αργεντινής επισκέφτηκε τη Μόσχα δήλωσε: «Είμαι πεπεισμένος ότι η Αργεντινή πρέπει να πάψει να εξαρτάται τόσο πολύ από το ΔΝΤ και τις ΗΠΑ, πρέπει να ανοίξει τον δρόμο σε άλλες χώρες, και η Ρωσία έχει μια πολύ σημαντική θέση σε αυτό».
- Βενεζουέλα, Κούβα, Νικαράγουα και Ελ Σαλβαδόρ απείχαν από την ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση.
- Η Νότια Αφρική, η μεγαλύτερη δημοκρατία στην Αφρική, αρνήθηκε να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις και επίσης απείχε από όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, επιδιώκοντας συμφωνία αγοράς φυσικού αερίου από την Gazprom, αξίας 2 δισ. δολ. ετησίως.
- Από τις υπόλοιπες αφρικανικές χώρες, οι 25 από τις 54 είτε απείχαν είτε κράτησαν ουδετερότητα στην καταδίκη της επίθεσης. Η Ερυθραία ψήφισε κατά. Καμία χώρα δεν επέβαλε κυρώσεις.
- Η Ρωσία, άλλωστε, διαθέτει παλιούς συμμάχους στην Αφρική, όπως η Αλγερία, η Αγκόλα, το Σουδάν, η Μοζαμβίκη, αλλά και νέους, όπως το Μάλι και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
- Οσο για την Αίγυπτο, ναι μεν ψήφισε εναντίον της Ρωσίας, αλλά στο Κρεμλίνο θεωρούν ότι δεν πρόκειται να κάνει τίποτα εναντίον της χώρας.
