Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος αναφέρει ότι η ιστορία δεν πρέπει ν’ αναμειγνύεται με τον μύθο: «Η ιστορία κάθε έθνους σύγκειται ή από μύθους ή από γεγονότα τα οποία έχουν κάποιαν υπόσταση αλήθειας, συνυφάνθηκαν όμως τόσο με το μύθο, ώστε η διάκριση της ιστορίας από αυτά αποβαίνει αδύνατος».
- Γράφει ο Τάκης Κάμπρας
Έτσι λοιπόν, με αφορμή την… «Οχτωβριανή επανάσταση του 1917», θα προσπαθήσουμε, συνεπικουρούμενοι από την έρευνα και τις ιστορικές πηγές, να βάλουμε ορισμένα πράγματα στη θέση τους.
Δεν ήταν ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι που εκθρόνισαν τον Τσάρο Νικόλαο. Ήταν ο μετριοπαθής σοσιαλιστής Α. Φ. Κερένσκυ, ο οποίος στη συνέχεια ως Πρωθυπουργός ανατράπηκε από τους Μπολσεβίκους.
Ο Λένιν έφτασε στη Μόσχα για να ανατρέψει τον Κερένσκυ και να αποσύρει τη Ρωσία από τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας.
Πού βρήκε τα χρήματα για να κάνει την επανάσταση; Μα, φυσικά από τους Γερμανούς. Μάλιστα, ο εγκέφαλος του γερμανικού μιλιταρισμού, Λούντεντορφ, ο οποίος ευνόησε την οικονομική ενίσχυση προς τον Λένιν και βοήθησε τη μετάβασή του στη Ρωσία από την Ελβετία, όπου διέμενε, μέσω Γερμανίας, δήλωνε μερικά χρόνια αργότερα, το 1937, ότι τότε δεν διέκρινε καμία πολιτική διαφορά ανάμεσα στον Κάιζερ και τον Λένιν!
Είναι γνωστό πλέον, μετά από τον αποχαρακτηρισμό απόρρητων στοιχείων, ότι ο Λένιν είχε χρηματοδοτηθεί με πάνω από 26 εκατομμύρια μάρκα (καθώς και με όπλα και τεχνική βοήθεια) πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση από τον Κάιζερ (ο τελευταίος Αυτοκράτορας της Γερμανίας 1888-1918), προκειμένου να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του και να αποτραβήξει τη Ρωσία από τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σημειωτέον, ο Λένιν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση έδωσε στη Γερμανία μεγάλα τμήματα πλούσιων γεωργικών εκτάσεων της Δυτικής Ρωσίας (Spiegel).
Ο Jacob Schiff (ανώτερος εταίρος της μεγάλης επιχείρησης επενδύσεων Kuhn & Loeb Co της Νέας Υόρκης) είχε βοηθήσει προεπαναστατικά τη χρηματοδότηση του Τρότσκι. Έχει γραφτεί στο περιοδικό New York Journal American στις 03 Φεβ. 1949: «Εκτιμάται σήμερα ότι ο Jacob Schiff επένδυσε περίπου 20 εκατ. δολάρια για τον οριστικό θρίαμβο των Μπολσεβίκων στη Ρωσία».
Ο κ. Bakhmetiev, ο τελευταίος πρέσβης στις Η.Π.Α. των Ρώσων Αυτοκρατόρων είπε ότι οι Μπολσεβίκοι μετά τη νίκη τους στα 1918-1920 τοποθέτησαν 600 εκατ. ρούβλια στην Kuhn & Loeb Co, εταιρία του Schiff».
Ο Λένιν στάλθηκε με το φημισμένο «Σφραγισμένο τρένο» μέσα από τα εμπόλεμα κράτη της Ευρώπης. Είχε μαζί του 5-6 εκατ. δολάρια σε χρυσό. Επιβλέπων του εγχειρήματος ο τραπεζίτης Max Warburg με τη βοήθεια του πολύ πλούσιου Alexander Helpland, γνωστό ως «Parvus».
Ο Λένιν
Το 1917 ο Λένιν πίστευε ότι ο πόλεμος δεν θα έληγε ποτέ, αλλά τον Μάρτιο έγινε η έκπληξη, όταν ο τσάρος εκθρονίσθηκε (από τον Κερένσκυ). Η επανάσταση των μπολσεβίκων δεν βρήκε σοβαρή αντίσταση και επικράτησε γρήγορα στην Αγία Πετρούπολη, ενώ στην ύπαιθρο πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά με τον τηλέγραφο, χωρίς να συναντήσει καμία αντίσταση. Οι εργάτες και οι αγρότες ανέτρεψαν μόνοι τους και χωρίς προγράμματα την καταρρέουσα μοναρχία των Ρομανώφ. Ο Λένιν δέχθηκε αφειδώς τη γερμανική οικονομική βοήθεια, επειδή και τα δύο μέρη ενδιέφερε πρώτιστα η καταστροφή του τσαρικού ιμπεριαλισμού. Οι Γερμανοί, μάλιστα, λόγω της δυσχερούς θέσης στην οποία είχαν περιέλθει θα ανακουφίζονταν πάρα πολύ από την άμεση διακοπή των εχθροπραξιών στο Ανατολικό Μέτωπο. Έτσι, δεν εξέτασαν προσεκτικά όλες τις παραμέτρους της ενέργειάς τους! Ο Λένιν δέχθηκε τη γερμανική βοήθεια αρκεί να «τηρούντο τα προσχήματα». Ωστόσο, το μυστικό διέρρευσε και πρώτοι οι μη μπολσεβίκοι Ρώσοι εξόριστοι χαρακτήρισαν τον Λένιν «κατάσκοπο των Γερμανών», ενώ η εφημερίδα του δημοκρατικού κόμματος, των «Καντέ», αναφερόμενη στον μπολσεβίκο ηγέτη δήλωνε σε ένα πρωτοσέλιδό της εκείνων των ημερών ότι «ο δρόμος για την κατάκτηση της καρδιάς του λαού δεν περνάει σε καμία περίπτωση από τη Γερμανία».
Μόλις γνωστοποιήθηκε η άφιξή του στη Ρωσία, το σύνθημα «Κάτω ο Λένιν! Να γυρίσει στη Γερμανία» διαδόθηκε ευρύτατα ακόμη και στα εργοστάσια και τους στρατώνες. Ακόμη και η ναυτική φρουρά, που τον είχε ζητωκραυγάσει στον σταθμό της Φινλανδίας, με ανακοίνωσή της εξέφρασε τη λύπη της για τα «ζήτω» της και του ζητούσε να επιστρέψει στη Γερμανία.
Ο κύβος, ωστόσο, είχε πια ριφθεί. Σε όλη τη διαδρομή ο Λένιν είχε την εντύπωση ότι η προσπάθειά του θα αποτύγχανε και ότι όλοι θα κατέληγαν στη φυλακή. Μόνο όταν έφθασε στην Αγία Πετρούπολη και αντίκρισε την πλήρη διάλυση του κρατικού μηχανισμού και την ανικανότητα του πρωθυπουργού Κερένσκυ άρχισε πάλι να ελπίζει.
Τον Απρίλιο είχε σχηματισθεί μια προσωρινή κυβέρνηση από κόμματα ποικίλων πολιτικών αποχρώσεων, στην οποία, όμως, τα σοβιέτ δεν είχαν συμμετοχή. Όπως απέδειξαν τα γεγονότα, ήταν όχι μόνο μεταβατική, αλλά και πλήρως αποτυχημένη. Ενώ ο Κερένσκυ δεν κατάφερε να θέσει τη χώρα υπό τον έλεγχό του, ο Λένιν δεν έπαυε να ηλεκτρίζει τα πλήθη, απαιτώντας «όλη την εξουσία στα σοβιέτ», μολονότι οι μπολσεβίκοι δεν ήταν παρά μόνο μια ασήμαντη μειοψηφία σε αυτά τα σοβιέτ.
Ο ηγέτης των μπολσεβίκων, όμως, επινόησε γρήγορα μια θεωρητική λύση για την υπέρβαση αυτής της κατάστασης: οι κατώτερες τάξεις, οι οποίες κατά τη γνώμη του παρασύρονταν εύκολα από τους καιροσκόπους, θα έπρεπε να πεισθούν μέσω της προπαγάνδας να τον ακολουθήσουν. Έτσι, το φθινόπωρο, όταν ο Κερένσκυ έχασε ένα μεγάλο μέρος από τη λαϊκή αποδοχή, η δημαγωγία των μπολσεβίκων έγινε πολύ δελεαστική για έναν πληθυσμό που βασανιζόταν από τον πόλεμο: ειρήνη, αγροτική μεταρρύθμιση και ψωμί θα εξασφαλίζονταν αμέσως, χωρίς καμία καθυστέρηση. Με αυτόν τον τρόπο ο Λένιν κέρδισε από τους εργάτες, τους αγρότες και τους στρατιώτες την πλειοψηφία στα σοβιέτ των κυριότερων πόλεων της Ρωσίας. Αυτή η νίκη τον ενθάρρυνε να σκεφθεί σοβαρά την κατάκτηση της εξουσίας. Το προλεταριάτο είχε κάθε δικαίωμα να επιβάλει τη δικτατορία του σε ένα κράτος διαφορετικό, χωρίς καταναγκασμούς, χωρίς κοινωνικές τάξεις, χωρίς διοικητικό μηχανισμό, σε ένα κομμουνιστικό κράτος. Ο Λένιν είχε διατυπώσει και καθορίσει αυτήν την άποψη σε μια μπροσούρα που έγραψε ενόσω ακόμη κρυβόταν, με τίτλο «Κράτος και Επανάσταση», και η οποία τού χρησίμευσε ως δογματική στήριξη στα επόμενα βήματά του προς την εξουσία. Προς το παρόν, όμως, οι επικρίσεις και οι αποδοκιμασίες του για την κυβέρνηση τον ανάγκασαν να καταφύγει στη Φινλανδία, όπου συνέχισε να κάνει σχέδια για την ανατροπή της «δικτατορίας των αστών».
Στις 20 Οκτωβρίου 1917, μεταμφιεσμένος και αντιμετωπίζοντας τεράστιους κινδύνους, επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη, όπου τρεις ημέρες αργότερα συνεκάλεσε μια μυστική συνάντηση της Κεντρικής Επιτροπής του μπολσεβικικού κόμματος, ικετεύοντας σχεδόν τα μέλη του να οργανώσουν την ένοπλη κατάληψη της εξουσίας.
Πιο ενθουσιώδης από όλους αποδείχθηκε ο Τρότσκι, και τη νύκτα της 7ης προς 8η Νοεμβρίου 1917 ο Λένιν μετατράπηκε από φυγάς σε πρόεδρο του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων.
Αυτό που η Ιστορία ονόμασε Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση δεν ήταν στην πράξη παρά ένα καλοστημένο πραξικόπημα. Ο Λένιν, αντικαθιστώντας τον Κερένσκυ, ο οποίος κατέφυγε με τη σειρά του στη Φινλανδία, υπέγραψε πρώτα από όλα άμεση ειρήνη και αγροτική μεταρρύθμιση.
Το κόμμα για το οποίο ξόδεψε τα νιάτα του νίκησε, αλλά ο ίδιος δεν εξαχρειώθηκε από την εξουσία, ούτε τη φοβήθηκε. Σε μια περίοδο κατά την οποίαν έπρεπε αφ’ ενός μεν να επιλύσει εσωτερικές διαμάχες του κόμματος και αφ’ ετέρου να βγάλει τη Ρωσία από τον πόλεμο, επέμεινε στην πραγματοποίηση των δύο στόχων του, οι οποίοι ήταν καθοριστικοί για την εδραίωση του νέου καθεστώτος. Ο Λένιν θυσίασε στις ιδεολογικές επιταγές και τους πολιτικούς του υπολογισμούς μια Ρωσία κατεστραμμένη από τον πόλεμο, αποδεχόμενος χωρίς ιδιαίτερες επιφυλάξεις τους όρους της συνθήκης ειρήνης του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Αυτή η πράξη προκάλεσε έντονες διαφωνίες και συνέβαλε στην έναρξη ενός εμφυλίου πολέμου, τον οποίον ο Λένιν κέρδισε, συνδυάζοντας τη σκληρότητα με εμπνευσμένα στρατηγήματα.
Για παράδειγμα, εξασφάλισε τη συμπάθεια ή την ευνοϊκή ουδετερότητα των μη ρωσικών πληθυσμών, αναγνωρίζοντάς τους το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού τους έως τον διαχωρισμό, ενέργεια που για τους αντιπάλους του ήταν απαράδεκτη. Όταν τα αποτελέσματα των βίαιων και χωρίς αποζημίωση επιτάξεων κινδύνευσαν να μετατραπούν σε μια εξέγερση των χωρικών, ο Λένιν έκανε ένα βήμα πίσω, θεσπίζοντας τη νέα οικονομική πολιτική (ΝΕΠ), η οποία δεν αποτελούσε παρά μόνο μια προσωρινή παραχώρηση στον καπιταλισμό. Έως αυτό το σημείο ο Λένιν κατάφερε να ακολουθήσει τις θεωρητικές διαδρομές του σχεδίου του, αλλά το σοβιετικό σύστημα ήταν από την αρχή ελαττωματικό και τελικά μετατράπηκε σε μια ιακωβινική δικτατορία, τα πρώτα θύματα της οποίας προέρχονταν από το εσωτερικό του επαναστατικού κόμματος.
Ο Λένιν με τη συνδρομή των Τρότσκι και Στάλιν έλαβε δραστικά μέτρα καταστολής και καταπίεσης των διαφωνούντων, προσυπογράφοντας ο ίδιος θεαματικές δίκες και μαζικές καταδίκες σε θάνατο, στοιχεία τα οποία με την πάροδο του χρόνου θα καθίσταντο αντιπροσωπευτικά της «δικτατορίας του προλεταριάτου» και σταδιακά θα εφαρμόζονταν περισσότερο (ήδη από την εποχή κατά την οποία ζούσε ο Λένιν) στα κορυφαία κλιμάκια του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Οι ιδέες που διακήρυξε μέσα από το έργο του «Κράτος και Επανάσταση» αποδείχθηκαν ουτοπία, κατάφερε να κατακτήσει την εξουσία, αλλά νικήθηκε από την Ιστορία. Από τον μαρξισμό τηρήθηκαν μόνο οι τύποι, ενώ το κράτος που εγκατέστησε επέβαλε την εξουσία του με την ωμή βία της «Τσεκά» και με εκτελέσεις που ενέκρινε ο ίδιος, χωρίς δίκες. Ο Τύπος φιμώθηκε και οι συνταγματικές ελευθερίες καταργήθηκαν. Έτσι, το σοβιετικό κράτος ποτέ δεν αντιπροσώπευσε την πλειοψηφία του λαού. Για τον ίδιο τον Λένιν ο λαός ήταν ό,τι το μέταλλο για τον σιδηρουργό. Χρησιμοποίησε την εργατική τάξη, για να εκτελέσει το πείραμά του, αδιαφορώντας για το αν θα αποτύγχανε και με τι κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Εξάλλου, σε περίπτωση αποτυχίας, τι είχε να χάσει;
Ο Τρότσκι
Ο Τρότσκι ήταν ο υπαρχηγός του Λένιν στην εξέγερση των μπολσεβίκων, η οποία τους οδήγησε τελικά στην ανάληψη της εξουσίας. Στα χρόνια του εμφυλίου που ακολούθησαν, ο Τρότσκι ανέλαβε το ρόλο του κομισάριου του κόκκινου στρατού και σχεδίασε τις εκστρατείες,που προκάλεσαν μεγάλο πόνο και καταστροφές στους πληθυσμούς της Ρωσίας, της Πολωνίας και της Ουκρανίας. Κανένας από τους υπόλοιπους ηγέτες της επανάστασης δεν μπόρεσε να τον ξεπεράσει στο ζήλο που επέδειξε για τη κολεκτιβοποίηση και τον τρόμο ή στην απόλυτη προσήλωσή του στη διάδοση της κομμουνιστικής επανάστασης στην υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ερώτημα, όπως το θέτει ο Service, είναι το πώς και το γιατί ο Τρότσκι, που διέθετε όλα αυτά τα πλεονεκτήματα, επέτρεψε στον Στάλιν να τον εξουδετερώσει, έτσι ώστε έως το 1928 να έχει χάσει κάθε του αξίωμα, να έχει διαγραφεί από το κόμμα, και τελικά να εξοριστεί. Το συμπέρασμα του συγγραφέα είναι πως ο Τρότσκι, ίσως υποσυνείδητα, να μην ήθελε στη πραγματικότητα να αντικαταστήσει τον Λένιν στην ηγεσία του κράτους. Για αυτό και στερούνταν «…την αποφασιστικότητα για μια συντονισμένη απόπειρα ανάληψης της εξουσίας». Και ενώ ο Στάλιν, με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία μπόρεσε και χειραγώγησε τη στελέχωση του κόμματος, γεμίζοντας το Politburo με υποστηρικτές του, ο Τρότσκι παρέμενε απόμακρος, υπερόπτης και ανελαστικός. Όταν υπήρχε ζήτημα να απευθυνθεί σε μεγάλα πλήθη με τις ομιλίες του, ή να συντάξει εμπρηστικά κείμενα, ο Τρότσκι ήταν ανίκητος. Όταν όμως έπρεπε να δημιουργήσει φιλίες και συμμαχίες, ήταν τελείως απόμακρος.
Ο Service, ένας από τους μεγαλύτερους ιστορικούς της Σοβιετικής Ένωσης και συγγραφέας βιογραφιών του Λένιν και του Στάλιν, συμπυκνώνει την ετυμηγορία του για τον Τρότσκι ως εξής: «Ήταν κοντά στον Στάλιν στις προθέσεις αλλά και στις πρακτικές του. Δεν είναι καθόλου πιθανό, πως, αν ήταν στη θέση του Στάλιν, θα δημιουργούσε έναν πιο ανθρώπινο σοσιαλισμό… Λάτρευε τον τρόμο».
Η Επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917
Όταν ξέσπασε η Φεβρουαριανή Επανάσταση το 1917, ο Κέρενσκι ήταν ένας από τους σημαντικούς της ηγέτες: ήταν μέλος της Προσωρινής Επιτροπής της Κρατικής Δούμας και εξελέγη αντιπρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Ταυτόχρονα, έγινε ο πρώτος Υπουργός Δικαιοσύνης στην πρόσφατα συγκροτημένη Προσωρινή Κυβέρνηση. Όταν το Σοβιέτ ενέκρινε ένα ψήφισμα που απαγόρευε στους ηγέτες του να μπουν στην κυβέρνηση, ο Κέρενσκι εκφώνησε έναν συγκλονιστικό λόγο σε μια συνεδρίαση του Σοβιέτ. Αν και η απόφαση ποτέ δεν επισημοποιήθηκε, του δόθηκε de facto εξαίρεση και συνέχισε να λειτουργεί και με τις δύο ιδιότητες.
Μετά την πρώτη κυβερνητική κρίση για το μυστικό σημείωμα του Πάβελ Μιλιουκόφ, που επαναδέσμευε την Ρωσία στους αρχικούς της πολεμικούς σκοπούς, στις 2-4 Μαΐου, ο Κέρενσκι έγινε Υπουργός Πολέμου και η κυρίαρχη μορφή στην πρόσφατα σχηματισμένη κυβέρνηση σοσιαλ-φιλελεύθερου συνασπισμού. Στις 10 Μαΐου (Ιουλιανό ημερολόγιο), ο Κέρενσκι ξεκίνησε για το μέτωπο, και επισκέφτηκε την μια μεραρχία μετά την άλλη, προτρέποντας τους άνδρες να κάνουν το καθήκον τους. Οι ομιλίες του ήταν εντυπωσιακές και πειστικές προς το παρόν, αλλά είχαν μικρή επίδραση διαρκείας. Κάτω από την πίεση των Συμμάχων να συνεχίσει τον πόλεμο, ξεκίνησε αυτό που έγινε γνωστό σαν «Επίθεση Κέρενσκι» κατά της Αυστρο-Ουγγρικής-Γερμανικής Νότιας Στρατιάς στις 17 Ιουνίου (Ιουλιανό ημερολόγιο). Στην αρχή επιτυχής, η επίθεση σύντομα σταμάτησε και στη συνέχεια υποχώρησε λόγω ισχυρής αντεπίθεσης. Ο Ρωσικός στρατός υπέστη βαριές απώλειες και ήταν φανερό από τα πολλά περιστατικά λιποταξίας, σαμποτάζ, και ανταρσίας ότι ο στρατός δεν ήταν πλέον πρόθυμος να επιτεθεί.
Ο Κέρενσκι είχε επικριθεί έντονα από τους στρατιωτικούς για τις φιλελεύθερες πολιτικές του, που περιλάμβαναν απογύμνωση των αξιωματικών από το να διοικούν και δίνοντας αντίθετα τον έλεγχο στις προσκείμενες στην επανάσταση «στρατιωτικές επιτροπές».
Η επόμενη κίνηση του Κέρενσκι, στις 15 Σεπτεμβρίου, ήταν να ανακηρύξει την Ρωσία δημοκρατία, που ήταν αντίθετο με την αντίληψη των μη-σοσιαλιστών ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση θα έπρεπε να έχει την εξουσία μόνο μέχρι να συνεδριάσει η Συντακτική Συνέλευση, για να αποφασίσει την μορφή διακυβέρνησης της Ρωσίας, αλλά ήταν σύμφωνο με τον από μακρού διακηρυγμένο στόχο του Σοσιαλ-Επαναστατικού Κόμματος. Σχημάτισε ένα πενταμελές Διευθυντήριο, το οποίο αποτελείτο από τον ίδιο, τον Υπουργό Εξωτερικών, Μιχαήλ Τερεσένκο, τον Υπουργό Πολέμου Στρατηγό Βερχόφσκι, τον Υπουργό Πολεμικού Στόλου, Ναύαρχο Ντμίτρι Βερντερέφσκι, και τον Υπουργό Ταχυδρομείων και Τηλεγραφείων (επικοινωνιών), Νικίτιν. Διατήρησε τη θέση του στην τελευταία κυβέρνηση συνασπισμού του Οκτωβρίου του 1917, μέχρι που αυτή ανατράπηκε από τους Μπολσεβίκους.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Κέρενσκι ήταν ότι ενώ η Ρωσία ήταν εξουθενωμένη μετά από τρία χρόνια πολέμου, η προσωρινή κυβέρνηση ενδιαφερόταν ελάχιστα εκτός από τις συνεχιζόμενες υποχρεώσεις της προς τους Συμμάχους. Η συνεχιζόμενη συμμετοχή της Ρωσίας στον παγκόσμιο πόλεμο δεν ήταν δημοφιλής μεταξύ των κατώτερων και μεσαίων τάξεων και ιδιαίτερα στους στρατιώτες. Όλοι αυτοί είχαν πιστέψει ότι η Ρωσία θα σταματούσε να πολεμάει όταν πήρε την εξουσία η προσωρινή Κυβέρνηση, και τώρα αισθάνονταν εξαπατημένοι. Επιπλέον, ο Βλαδίμηρος Λένιν και το κόμμα των Μπολσεβίκων υπόσχονταν «ειρήνη, γη, και ψωμί» με το κομμουνιστικό σύστημα. Ο στρατός ήταν σε αποσύνθεση λόγω της έλλειψης πειθαρχίας, που ωθούσε στη λιποταξία σε μεγάλους αριθμούς. Μέχρι το φθινόπωρο του 1917, εκτιμάται ότι δύο εκατομμύρια άνδρες είχαν εγκαταλείψει το στρατό ανεπίσημα.
Ο Κέρενσκι και οι άλλοι πολιτικοί αρχηγοί συνέχιζαν τις υποχρεώσεις τους προς τους Συμμάχους της Ρωσίας με την συνέχιση της συμμετοχής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, φοβούμενοι ότι η οικονομία, ήδη κάτω από μεγάλη πίεση από την πολεμική προσπάθεια, θα γινόταν όλο και πιο ασταθής, εάν κόβονταν οι ζωτικές προμήθειες από την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Το δίλημμα του αν θα έπρεπε να αποχωρήσουν ήταν μεγάλο, και οι ασυνεπείς και ανέφικτες πολιτικές του Κέρενσκι αποσταθεροποίησαν παραπέρα τον στρατό και τη χώρα γενικότερα.
Επιπλέον, ο Κέρενσκι υιοθέτησε μια πολιτική που απομόνωνε τη δεξιά συντηρητική πτέρυγα, τόσο τη δημοκρατική όσο και την προσανατολισμένη στην μοναρχία. Η φιλοσοφία του «κανείς εχθρός στα αριστερά» δυνάμωσε πολύ τους Μπολσεβίκους και τους έδωσε ένα ελεύθερο χέρι, επιτρέποντάς τους να αναλάβουν το στρατιωτικό σκέλος ή «voyenka» των Σοβιέτ της Πετρούπολης και της Μόσχας. Η σύλληψη που διέταξε του Λαβρ Κορνίλοφ και άλλων αξιωματικών τον άφησε χωρίς δυνατούς συμμάχους κατά των Μπολσεβίκων, οι οποίοι κατέληξαν να είναι οι ισχυρότεροι και περισσότερο αποφασισμένοι αντίπαλοι του Κέρενσκι, σε αντίθεση με τη δεξιά, η οποία εξελίχθηκε στο Λευκό κίνημα.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917
Κατά τη διάρκεια του Πραξικοπήματος Κορνίλοφ, ο Κέρενσκι είχε μοιράσει όπλα στους εργάτες της Πετρούπολης, και μέχρι τον Νοέμβριο οι περισσότεροι από αυτούς τους οπλισμένους εργάτες είχαν πάει με τους Μπολσεβίκους. Στις 6-7 Νοεμβρίου (25-26 Οκτωβρίου) 1917 οι Μπολσεβίκοι άρχισαν την δεύτερη επανάσταση της χρονιάς. Η κυβέρνηση του Κέρενσκι στην Πετρούπολη σχεδόν δεν είχε καμία υποστήριξη στην πόλη. Μόνο μια μικρή δύναμη, ενός τμήματος από 137 στρατιωτίνες του 2ου λόχου του Πρώτου Τάγματος Γυναικών Πετρούπολης, γνωστού επίσης ως Τάγματος Θανάτου Γυναικών, ήταν πρόθυμες να πολεμήσουν για την κυβέρνηση κατά των Μπολσεβίκων, όταν η διοικητής του τάγματος διέταξε την πλειοψηφία του στρατεύματος πίσω στο στρατόπεδο, αλλά η δύναμη αυτή κατανικήθηκε από τις αριθμητικά υπέρτερες φιλο-Μπολσεβίκικες δυνάμεις και ηττήθηκαν και συνελήφθησαν.
Χρειάστηκαν λιγότερο από 20 ώρες πριν οι Μπολσεβίκοι αναλάβουν την κυβέρνηση.
Ο Κέρενσκι διέφυγε από τους Μπολσεβίκους και πήγε στο Πσκοφ, όπου συσπείρωσε κάποια πιστά στρατεύματα σε μια προσπάθεια να ανακαταλάβει την πόλη. Τα στρατεύματά του κατάφεραν να καταλάβουν το Τσάρσκογε Σελό, αλλά ηττήθηκαν την επόμενη ημέρα στο Πούλκοβο. Ο Κέρενσκι μόλις που διέφυγε και πέρασε τις επόμενες λίγες εβδομάδες να κρύβεται πριν φύγει από την χώρα, το 1918, φτάνοντας τελικά στην Γαλλία. Κατά τον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο δεν στήριξε καμιά πλευρά, καθώς αντιτάχθηκε τόσο στο καθεστώς των Μπολσεβίκων, όσο και στο Λευκό Κίνημα.
Σημαντικές ημερομηνίες και γεγονότα
- Η συνθήκη των Βερσαλλιών μετά τον πόλεμο απαγόρευε την Γερμανία να έχει δική της βιομηχανία, αλλά το 1921 συμφωνούν με τη Γερμανία την παραγωγή των γερμανικών όπλων σε Σοβιετικό έδαφος.
- Το 1922 στη συνθήκη του Ραπάλο συμφωνήθηκε η αμοιβαία διπλωματική αναγνώριση των δυο χωρών και η αμοιβαία παραίτηση από τις πολεμικές αποζημιώσεις.
- Το 1926 υπεγράφει σύμφωνο Φιλίας με την Γερμανία, σε περίπτωση επίθεσης τρίτης χώρας να διατηρηθεί ουδετερότητα.
Μπολσεβίκοι και Ελλάδα
Την ίδια εποχή η ΕΣΣΔ διέγραφε όλα τα δάνεια που είχε δώσει η τσαρική Ρωσία στην Ελλάδα, την ίδια στιγμή που χρηματοδοτούσε τις ορδές του Κεμάλ (Σοβιετικοκεμαλικό σύμφωνο, 3 Μαρτίου 1921) εναντίον μας, με τα γνωστά αποτελέσματα της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Όπως είναι γνωστό, μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Ρωσία «αποσύρθηκε» με τον τρόπο που εξηγήσαμε παραπάνω από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και σταμάτησε τις εχθροπραξίες εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τότε, όμως, «… οι Σύμμαχοι νικηταί ευρέθησαν εις την ανάγκην να αναχαιτίσουν την προέλευσιν των Μπολσεβίκων εις τα εκκενούμενα παρά των Γερμανών εδάφη της Ρωσίας, δια να δοθεί ούτω καιρός για νέα δημιουργούμενα κράτη, η Πολωνία και η Τσεχοσλοβακία και ανασυγκροτηθούν τα καταστραφέντα κράτη της Ρουμανίας και της Σερβίας. Οι κίνδυνοι της Ευρώπης ήταν μέγιστοι…» (Δημ. Βακάς).
Αποφασίστηκε, λοιπόν, να σταλούν στην Ουκρανία και συγκεκριμένα στην περιοχή της Κριμαίας στρατεύματα, για να ενισχύσουν τις αντικομμουνιστικές δυνάμεις που υπήρχαν εκεί. Ο φιλέλληνας Γάλλος πρωθυπουργός, Κλεμανσό, υποσχόμενος διπλωματική βοήθεια στη χώρα μας στα ζητήματα της Μικράς Ασίας και της Θράκης, ζήτησε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο να στείλει η Ελλάδα ένα Σώμα Στρατού στην εκστρατεία αυτή. Η εκστρατεία δεν ήταν καλά οργανωμένη, συμμετείχαν σ’ αυτή πολύ λιγότερες δυνάμεις απ’ ότι πιστευόταν αρχικά (12 γαλλικά τάγματα, αμφίβολης μαχητικής ικανότητας, ένα ρουμανικό σύνταγμα και δύο ελληνικές μεραρχίες). Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, με 23.551 άνδρες, έφτασε στην Οδησσό στις 21 Ιανουαρίου 1919.
Είναι γνωστή η αποτυχία της εκστρατείας αυτής και η επικράτηση των μπολσεβίκων. Στα τέλη Απριλίου 1919 αποχώρησε από την Κριμαία η ελληνική δύναμη, η οποία πολέμησε με μεγάλη γενναιότητα και είχε σοβαρές απώλειες: 398 νεκρούς και 657 τραυματίες.
Το νέο σοβιετικό καθεστώς συμμάχησε κατά της Δύσης με τους Τούρκους εθνικιστές (Κεμαλιστές) τον Αύγουστο του 1920. Στις 19 Νοεμβρίου 1920, με τη Συνθήκη του Alexandropol, οι δυο πλευρές μοίραζαν την Αρμενία και αποκτούσαν κοινά σύνορα.
Να υπενθυμίσουμε ότι τον Ιούλιο του 1920, είχε υπογραφεί η Συνθήκη των Σεβρών, με την οποία γεννιόταν η Ελλάδα «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» ενώ την 1η Νοεμβρίου 1920, ο Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές που ο ίδιος προκάλεσε και τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, μετά από δημοψήφισμα, επέστρεψε στην Ελλάδα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Η εξέλιξη αυτή δυσαρέστησε τους Συμμάχους που άλλαξαν στάση απέναντι στη χώρα μας με τις γνωστές τραγικές συνέπειες.
Από τα τέλη Ιουλίου 1920, είχε αρχίσει η αποστολή όπλων και χρυσού σε πολύ μεγάλες ποσότητες από τους Σοβιετικούς προς τον Κεμάλ (M. Llewellyn-Smith, σελ. 297). Πρώτη αποστολή, έγινε με τον Χαλίλ Πασά που μετέφερε στους κεμαλικούς χρυσό αξίας 100.000 οθωμανικών λιρών και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, παρέδωσαν στον Κεμάλ 1.000.000 χρυσά ρούβλια.
Στις 16 Μαρτίου 1921, στη Μόσχα, υπογράφτηκε ανάμεσα στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας και τη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία η λεγόμενη Συνθήκη της Μόσχας ή Συνθήκη Αδελφοσύνης.
Επικεφαλής της SFSR ήταν ο Βλαντιμίρ Λένιν και επικεφαλής της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας ήταν ο Κεμάλ Ατατούρκ. Να σημειώσουμε ότι ούτε η ΕΣΣΔ είχε ιδρυθεί τότε (αυτό έγινε το 1922) ενώ η διεθνώς αναγνωρισμένη τουρκική κυβέρνηση εκείνη την εποχή ήταν αυτή του σουλτάνου Μεχμέτ VI (6ου), ο οποίος είχε υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών, που είχε αποκηρύξει ο Κεμάλ. Φυσικά, η επίσημη τουρκική κυβέρνηση δεν κλήθηκε στη Μόσχα…
