Η λαϊκή μάζα της ηπειρωτικής Ελλάδας ήταν εχθρική απέναντι στον αρχηγό των Φιλελευθέρων, καθώς γνώριζε ότι η επιστροφή του στην εξουσία θα σήμαινε τον πόλεμο
- ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΚΟΣ
Τον Σεπτέμβριο του 1916 οι εξελίξεις επιταχύνθηκαν. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, έχοντας αποτύχει να πάρει με το μέρος του τους Αθηναίους και την «παλιά Ελλάδα», που έμενε προσηλωμένη στη συνταγματική τάξη και στον νόμιμο ανώτατο άρχοντα, τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄, αποφάσισε να δράσει άμεσα. Είχε ήδη δημιουργήσει εξεγερτικό κλίμα στην Κρήτη. Δικοί του άνθρωποι, είτε παρασυρμένοι από τη ρητορική του είτε προσδοκώντας σε οικονομικά οφέλη και διορισμούς, είχαν κινηθεί για να καταλάβουν την εξουσία στο νησί ή έστω να αποδείξουν ότι δεν έτρεφαν σεβασμό για τις αποφάσεις του παλατιού και της νόμιμης κυβέρνησης.
Πριν από τα χαράματα της 12ης/25ης Σεπτεμβρίου 1916, ο Ελευθέριος Βενιζέλος το ’σκασε από την Αθήνα μεταμφιεσμένος σαν… παραβατικός και επιβιβάστηκε στο πλοίο «Εσπερία»* του Λεωνίδα Εμπειρίκου, μαζί με τον ναύαρχο Κουντουριώτη, τον στρατηγό Δαγκλή και διάφορους φίλους του. Αρχικός προορισμός η Κρήτη και τελικός η Θεσσαλονίκη για την οριστική σύσταση της «Προσωρινής Κυβέρνησης», της δικής του δηλαδή, η οποία θα έβαζε την Ελλάδα, για τα καλά, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η επιχείρηση φυγάδευσης του Βενιζέλου από την Αθήνα ήταν οργανωμένη από τους Γάλλους και την ευθύνη ολοκλήρωσής της είχε αναλάβει ο τότε πλωτάρχης Ανρί ντε Ροκφέιγ.
Η εφημερίδα «Εμπρός», στο πρωτοσέλιδο άρθρο της 13ης Σεπτεμβρίου 1916, επισημαίνει και την ανακούφιση που ένιωσαν οι Αθηναίοι με την απαλλαγή από το άχθος του Βενιζέλου αλλά και το ξενοκίνητο της υπόθεσης: «Αντιθέτως δε προς την ανακούφισιν την οποίαν ο πολύς λαός ησθάνθη, έκαστος εκ των δυναμένων να κρίνουν το πράγμα αναμένει τας συνεπείας του. Δεν αποτελεί τούτο το τέλος, αλλά την αρχήν των γεγονότων. Διότι η απόφασις καθ’ ον τρόπον εξεδηλώθη εν τη εκτελέσει της δεν είναι μόνο ιδική του. Οφείλεται εις πλήρη συνεργασίαν των Δυνάμεων. Γαλλικόν αυτοκίνητον τον μετέφερεν εις Πειραιά. Γαλλική ατμάκατος τον μετέφερεν εις το ατμόπλοιον, Γάλλος αξιωματικός επέβαλεν εις τον Λιμενάρχην ν’ αφήση τον απόπλουν ελεύθερον και, καθ’ α λέγεται, αγγλικόν εύδρομον τον συνώδευσε κατά το ταξίδιον, όπως τον προφυλάξη από τα απροσδόκητα».
Κι αν η εφημερίδα «Εμπρός» δύναται να χαρακτηριστεί αντιβενιζελική και προκατειλημμένη έναντι του «εθνάρχη», και έτσι να αμφισβητηθεί η άποψή της για την αντιδημοφιλία του ανδρός, υπάρχει και η μαρτυρία του ναυάρχου Νταρτίζ ντι Φουρνέ (Louis Dartige du Fournet), αρχηγού των συμμαχικών ναυτικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, που όχι μόνο έζησε από κοντά τις εξελίξεις, αλλά τις κατηύθυνε κιόλας. Στο αυτοβιογραφικό βιβλίο** του, στη σελίδα 132 διαβάζουμε: «Αυτή η αναχώρηση του Βενιζέλου είχε σημαντικό απόηχο και συνέπειες. Η λαϊκή μάζα της ηπειρωτικής Ελλάδας ήταν εχθρική απέναντι στον αρχηγό των Φιλελευθέρων, καθώς γνώριζε ότι η επιστροφή του στην εξουσία θα σήμαινε τον πόλεμο, που η πλειονότητα του ελληνικού πληθυσμού δεν επιθυμούσε.
Αυτή η μάζα είχε αρχίσει να διαφοροποιείται σιγά σιγά από την Αντάντ υπό την πίεση της Γερμανίας και υπό το βάρος των λαθών μας. Οταν είδε ότι ο Βενιζέλος έκανε μια πράξη απόσχισης και ότι εμείς ανεπισήμως τον υποστηρίζαμε, κατέστη πράγματι εχθρική προς εμάς. Δύο χρόνια πριν, όλοι οι Ελληνες ήταν φίλοι της Γαλλίας. Τον Οκτώβριο του 1916, τα 2/3 ήταν εχθροί μας. Αυτό κατέστη φανερό όταν οι βενιζελικοί θέλησαν να οργανώσουν και να αναπτύξουν το κίνημα των αντιφρονούντων. Ο κ. Βενιζέλος δεν υποστηριζόταν από την Αντάντ παρά ανεπίσημα. Εφόσον ο βασιλεύς Κωνσταντίνος δεν είχε ανατραπεί από το ευρύ λαϊκό κίνημα, που πολύ λανθασμένα δεν είχε ληφθεί υπ’ όψιν, αναγνωριζόταν πάντοτε ως ο εκπρόσωπος της μοναδικής νόμιμης εξουσίας. Θα ήταν λοιπόν απαραίτητο να υποστηρίξουμε το φιλελεύθερο κόμμα και να διατηρήσουμε σταθερές σχέσεις με τη βασιλική κυβέρνηση. Ο γενικός διοικητής έκανε το μέγιστο δυνατό για να τηρήσει τις δύο τόσο δύσκολα συμβιβάσιμες αυτές υποχρεώσεις».
Διαβάζοντας κάποιος τα παραπάνω θα μπορούσε να θεωρήσει ότι είναι μάλλον κωμική η απόδοση σχεδόν ημιθεϊκών χαρακτηριστικών στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Προσπάθησε μεν λυσσωδώς να προωθήσει την υπόθεση της Αντάντ στην Ελλάδα (δι’ ίδιον όφελος), αλλά τελικά κατόρθωσε να την καταστήσει λαομίσητη! Το άγχος του να κυβερνήσει ήταν τόσο μεγάλο, ώστε τον εξέθεσε στα μάτια των Συμμάχων χειριστών του.
*Ο Εντουάρ Ντριό στο βιβλίο του «Histoire diplomatique de la Grece de 1821 a nos jours», που συνυπογράφει με τον Michel Lheritier, στον 5ο τόμο, σ. 160, αναφέρει ρητά ότι η απόδραση Βενιζέλου έγινε τη μερίμνη της αγγλικής και της γαλλικής διπλωματικής αποστολής, και ότι ακόμα και το όνομα του ατμοπλοίου, «Εσπερία», ήταν συμβολικό.
**Dartige Du Fournet, «Souvenirs d’un amiral 1914-1916», Cinquième edition, Paris: 1920, Librairie Plon, Plon-Nourrit et Cie,
Imprimeurs Éditeurs
