Η περιοχή του Σαρίκαμις είναι συνδεδεμένη με μια από τις χειρότερες και φονικότερες στρατιωτικές αποτυχίες που έχουν καταγραφεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Ηταν Δεκέμβριος του 1914, όταν η Γερμανία εξωθούσε τη σύμμαχό της Τουρκία να ανοίξει το μέτωπο του Καυκάσου με τη Ρωσία, για να αγκιστρώσει και να απασχολήσει σε αυτό τουλάχιστον μία ρωσική στρατιά.
Η Τουρκία, που ήταν ήδη υπό τον έλεγχο των «γερμανομαθών» Νεοτούρκων, αφού ο σουλτάνος έπαιζε καθαρά συμβολικό ρόλο, ανταποκρίθηκε άμεσα στο αίτημα των Γερμανών. Αλλωστε, αρχηγός των οθωμανικών ενόπλων δυνάμεων ήταν ο στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς, με βρόμικο ρόλο στη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, της Θράκης και του Πόντου.
Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού, ο Ενβέρ πασάς έστειλε τον τουρκικό στόλο και βομβάρδισε ρωσικές πόλεις-λιμάνια του Ευξείνου Πόντου. Η Ρωσία με τη σειρά της απάντησε με επίθεση στο μέτωπο του Αντικαυκάσου και προώθησε τις θέσεις της στη γραμμή Αρνταχάν – Καρς – Βαν.
Ο Ενβέρ πασάς, που, από αντισυνταγματάρχης που ήταν στις 13 Δεκεμβρίου 1913, με πραξικοπηματικό τρόπο έφθασε να κατέχει το βαθμό του αρχιστρατήγου την 6η Ιανουαρίου 1914, αποφάσισε να συγκρουστεί με τα ρωσικά στρατεύματα. Ετσι, ως αρχιστράτηγος μετέβη ο ίδιος στο μέτωπο και διέταξε την προώθηση των 9ου και του 10ου Σώματος Στρατού της 3ης Τουρκικής Στρατιάς στο Σαρίκαμις, όπου ήταν και το στρατηγείο των ρωσικών δυνάμεων.
Το Σαρίκαμις ήταν μια μικρή κωμόπολη του ρωσικού κυβερνείου του Καρς, με έντονο ελληνικό πληθυσμό, που είχε εγκατασταθεί εκεί από διάφορες περιοχές του Πόντου το 1878, μετά το Συνέδριο του Βερολίνου, οπότε η περιοχή Καρς – Αρνταχάν είχε παραχωρηθεί στην τσαρική Ρωσία. Το τουρκικό σχέδιο προέβλεπε περικύκλωση των Ρώσων και καταστροφή του ρωσικού στρατηγείου που είχε έδρα στο Σαρίκαμις.
Οι τουρκικές δυνάμεις ήταν ανεκπαίδευτες και απροετοίμαστες, κυρίως από πλευράς ένδυσης και εξοπλισμού, για μια επιχείρηση κάτω από τέτοιες καιρικές συνθήκες. Στην περιοχή είχε ένα μέτρο περίπου χιόνι, ενώ επικρατούσε πολικό ψύχος, που έφθανε τους 25-30 βαθμούς κάτω από το μηδέν.
Η επίθεση των Τούρκων προγραμματίστηκε να γίνει την ημέρα των Χριστουγέννων, όταν οι Ρώσοι στρατιώτες θα γιόρταζαν τη Γέννηση του Χριστού. Οντως, τις απογευματινές ώρες της 24ης Δεκεμβρίου 1914, 125.000 Τούρκοι στρατιώτες του 9ου και του 10ου Σώματος Στρατού της 3ης Τουρκικής Στρατιάς προωθούνται στα βουνά Τσαμουρλούνταγ και Αλάχουεκμπερ, για να είναι σε ετοιμότητα να επιτεθούν εναντίον των Ρώσων το πρωί των Χριστουγέννων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που μόλις το 2004 έδωσαν στη δημοσιότητα οι τουρκικές Αρχές, εκείνο το παγωμένο βράδυ της 24ης προς 25 Δεκεμβρίου 118.714 Τούρκοι στρατιώτες άφησαν την τελευταία τους πνοή στα παραπάνω βουνά, συμμετέχοντας στο μεγαλύτερο στρατιωτικό φιάσκο της στρατιωτικής ιστορίας των εθνών.
Το θέμα αυτής της ήττας, παρά τις τεράστιες απώλειες που προκάλεσε, έμεινε επτασφράγιστο μυστικό και επί 90 χρόνια κανένας ιστορικός στην Τουρκία δεν τόλμησε να το αγγίξει, για να μην τρωθεί το κύρος του τουρκικού στρατού και να μην αμαυρωθεί η πολεμική ικανότητα του τουρκικού έθνους. Τα στοιχεία της παγωμένης νύχτας του Σαρίκαμις δόθηκαν στη δημοσιότητα κατά τη διάρκεια της 90ής επετείου του γεγονότος, τον Δεκέμβριο του 2004.
Ενας από τους λόγους της τεράστιας αυτής καταστροφής ήταν και ότι τα 9ο και 10ο Σώματα Στρατού προορίζονταν για τα μέτωπα της Υεμένης, όπου τότε η Οθωμανική Αυτοκρατορία πολεμούσε εναντίον των Αράβων, που είχαν ξεσηκωθεί εναντίον των Οθωμανών, με παρακίνηση των Αγγλων. Είχαν θερινές στολές και οι χειμερινές στολές που εστάλησαν με πλοία από την Κωνσταντινούπολη με προορισμό το λιμάνι της Τραπεζούντας βυθίστηκαν από ρωσικά πολεμικά.
Ετσι, οι Τούρκοι στρατιώτες υποχρεώθηκαν να υπερκεράσουν τα όρη Τσαμουρλούνταγ και Αλάχουεκμπερ και άφησαν τα κόκαλά τους εκεί, πληρώνοντας έτσι την επιλογή του Ενβέρ πασά να υπακούσει στα κελεύσματα των Γερμανών. Λέγεται δε ότι και ο παππούς του Ερντογάν ήταν ένας από αυτούς που έχασαν τη ζωή τους στα όρη του Σαρίκαμις.
Ήταν Χριστούγεννα του 1914…
