Οι συνεχείς «μεταρρυθμίσεις» του Ασφαλιστικού, με τον εκάστοτε υπουργό πάντα να υποστηρίζει ότι με τον δικό του νόμο λύνεται το πρόβλημα της βιωσιμότητας του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, έχουν ως συνέπεια μία δαιδαλώδη νομοθεσία και διαδοχικές αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων. Αυτό έχει ως επακόλουθο να απαιτούνται έπειτα από κάθε αλλαγή να είναι απαραίτητες οι διαδικασίες επανυπολογισμού των συντάξεων, οι οποίοι, όμως, είτε σκόπιμα είτε λόγω αδιαφορίας, γίνονται με λάθος τρόπο ή είναι ελλιπείς.
Αυτό το διάστημα οι απονεμόμενες συντάξεις, κύριες και επικουρικές, είναι κυριολεκτικά στον αέρα, καθώς εκκρεμεί η… διόρθωση του επανυπολογισμού για περισσότερες από 500.000 κύριες συντάξεις, πρόβλημα το οποίο παραδέχτηκε η κυβέρνηση Μητσοτάκη πριν από μερικούς μήνες, μετά και την παρέμβαση της Δικαιοσύνης, όμως ακόμη δεν το έλυσε. Ακόμα χειρότερα, εκκρεμεί και ο επανυπολογισμός 300.000 επικουρικών συντάξεων, ζήτημα το οποίο δεν έχει ακόμη «αγγίξει».
Ο νόμος Κατρούγκαλου (ν. 4387/2016) άλλαξε τον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων. Εν πρώτοις χώρισε τη σύνταξη σε εθνική και ανταποδοτική, με την εθνική σύνταξη να διαμορφώνεται τότε στα 384 ευρώ, που από την 1η Ιανουαρίου 2023 αυξήθηκε στα 413 ευρώ. Ως προς το ανταποδοτικό σκέλος, από το 1992 και τον νόμο Σιούφα λαμβάνονταν υπόψη οι συντάξιμες αποδοχές όπως αυτές καθορίζονταν από τα 5 καλύτερα χρόνια της τελευταίας 10ετίας πριν από την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης. Από τον Μάιο του 2016 και έπειτα η ανταποδοτική σύνταξη υπολογίζεται με βάση τις συντάξιμες αποδοχές όπως αυτές προσδιορίζονται από τις εισφορές που έχει καταβάλει ο ασφαλισμένος στο σύνολο του ασφαλιστικού του βίου. Λόγω έλλειψης μηχανογράφησης και ψηφιοποίησης του ασφαλιστικού ιστορικού προκρίθηκε η επιλογή, οι συντάξιμες αποδοχές, τελικά, να καθορίζονται από τις εισφορές – αποδοχές από το 2002 και μετά, που υπάρχει ασφαλές διαθέσιμο ιστορικό στα συστήματα του ΕΦΚΑ.
Προσωπική διαφορά
Ο ίδιος νόμος προέβλεπε, επίσης, ότι όλες οι πριν από αυτόν συντάξεις θα πρέπει να επανυπολογιστούν με τον νέο τρόπο και το διαφέρον ποσό ονομάστηκε προσωπική διαφορά, την οποία «κουβαλούν» έκτοτε όλοι όσοι είχαν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης πριν από τις 13 Μαΐου του 2016. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι στη συνέχεια η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ψήφισε διάταξη, η οποία προέβλεπε ότι σε περίπτωση δημοσιονομικού εκτροχιασμού θα προχωρούσε αυτόματα σε περικοπές της προσωπικής διαφοράς έως 18%. Η διάταξη αυτή αποσύρθηκε οριστικά, δεν έγιναν νέες μειώσεις, όμως εξακολουθούν να επηρεάζουν τις συντάξεις αυτές, καθώς όσοι έχουν μεγάλη προσωπική διαφορά είτε δεν έλαβαν καθόλου τις αυξήσεις στις συντάξεις είτε έλαβαν αυξήσεις σε ποσοστό μικρότερο του 7,75% που δόθηκε από την 1η/1/2023.
Η διαδικασία του επανυπολογισμού των συντάξεων ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 2019, όμως λίγους μήνες μετά, τον Φεβρουάριο του 2020, η κυβέρνηση της Ν.Δ. ψήφισε τον νόμο 4670 -επί υπουργίας Γιάννη Βρούτση-, με τον οποίο αύξησε τα ποσοστά αναπλήρωσης για όσους είχαν άνω των 30 ετών ασφάλισης, έπειτα από απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το αποτέλεσμα ήταν να απαιτείται άλλος ένας, σε διάστημα λίγων ετών, νέος επανυπολογισμός των συντάξεων αυτών.
Με αυτά τα δεδομένα, ο διαλυμένος εν τη γενέσει του ΕΦΚΑ -με το μειωμένο προσωπικό και οργανωτικές αδυναμίες- απέτυχε παταγωδώς να διεκπεραιώσει τις διαδικασίες και η πραγματικότητα αποκαλύφθηκε λίγους μήνες μετά, όταν το Ενιαίο Δίκτυο Συνταξιούχων το καλοκαίρι του 2021 απέστειλε εξώδικο στον διοικητή του ΕΦΚΑ, στο οποίο επισήμαινε ότι ο επανυπολογισμός για 600.000 συντάξεις ήταν ελλιπής ή λανθασμένος.
Το αποτέλεσμα, όπως κατήγγειλε το ΕΝΔΙΣΥ, ήταν:
- Να μην έχει υπολογιστεί στην ανταποδοτικότητα η προσαύξηση των ασφαλίστρων πάνω από 20%. Και αυτό γιατί υπάρχουν περιπτώσεις «παλαιών» συνταξιούχων οι οποίοι κατέβαλλαν ασφάλιστρο της τάξεως του 32% στη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Αυτοί είναι συνταξιούχοι οι οποίοι προέρχονται από την πρώην Ολυμπιακή, τον ΟΤΕ, τον ΟΣΕ και τα ΕΛ.ΤΑ. Επίσης, είναι αρκετοί από τους πρώην τραπεζικούς υπαλλήλους της Εθνικής Τράπεζας, όπως επίσης και οι εργαζόμενοι στα ασφαλιστικά ταμεία (π.χ. υπάλληλοι του πρώην ΙΚΑ, του πρώην ΟΑΕΕ) και στον ΟΑΕΔ.
- Να μην έχουν υπολογιστεί τα βαρέα και υπερβαρέα ένσημα. Αφορά συνταξιούχους από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, το επάγγελμα των οποίων προέβλεπε την καταβολή του πρόσθετου ασφαλίστρου. Σε αρκετές περιπτώσεις επανυπολογίστηκαν οι συντάξεις στα επίπεδα των 7.500 ενσήμων, ενώ πολλοί εξ αυτών είχαν πάνω από 10.000 ένσημα, όλα βαρέα και υπερβαρέα.
- Να μην έχουν υπολογιστεί οι αποδοχές του παράλληλου χρόνου. Αφορά όλους τους συνταξιούχους που κατέβαλλαν διπλές εισφορές κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου λόγω παράλληλης ασφάλισης.
- Να μην έχει επανυπολογιστεί σε πολλές περιπτώσεις το αυξημένο ασφάλιστρο στη μεταβίβαση χηρείας.
Ακολούθησε τον Οκτώβριο του 2021 μήνυση συνταξιούχου κατά του διοικητή του ΕΦΚΑ Παναγιώτη Δουφεξή, στην οποία μάλιστα συμπεριελήφθη και γνωμοδότηση του Συνηγόρου του Πολίτη, καθώς η Αρχή απευθυνόμενη στη διοίκηση του ΕΦΚΑ τουλάχιστον σε δύο περιπτώσεις έχει ζητήσει να τηρηθεί κατά γράμμα η διαδικασία του επανυπολογισμού και να ενημερωθούν αναλυτικά και διεξοδικά όλοι οι συνταξιούχοι για το αποτέλεσμά της.
Το αποτέλεσμα ήταν τον Ιανουάριο του 2022 ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου να διατάξει τη σύσταση ειδική επιτροπής που θα εξέταζε αν οι καταγγελίες ευσταθούν, και αυτό έκανε λίγο καιρό μετά, καθώς ο ΕΦΚΑ παραδέχτηκε σε έγγραφο που απέστειλε στις εισαγγελικές Αρχές ότι το ΕΝΔΙΣΥ είχε δίκιο. Ομως την ίδια στιγμή μέσω διαρροών προσπάθησε να υποβαθμίσει το μέγεθος του προβλήματος, κάνοντας λόγο για λίγες μεμονωμένες περιπτώσεις. Μόνο που η αλήθεια είναι ότι όσες περιπτώσεις παρέδωσε το Ενιαίο Δίκτυο των Συνταξιούχων στον ΕΦΚΑ διαμέσου των εισαγγελικών αρχών, ήταν όντως λανθασμένος ο επανυπολογισμός και ο φορέας υποχρεώνεται να διορθώσει το ύψος των συντάξεων και να καταβάλει τα αναδρομικά που αναλογούν. Παράλληλα, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο πρώτος επανυπολογισμός ήταν λανθασμένος, ο δεύτερος επανυπολογισμός για όσους είχαν άνω των 30 ετών ασφάλισης είχε επίσης σοβαρά λάθη.
Παραδείγματα με αυξήσεις και αναδρομικά
Συνταξιούχος εργαζόμενος σε ασφαλιστικό ταμείο, ο οποίος κατέβαλλε αυξημένο ασφάλιστρο το οποίο δεν είχε ληφθεί υπόψη όταν έγινε ο επανυπολογισμός των συντάξεων. Μέχρι τον Μάιο του 2022 λάμβανε 976,58 ευρώ τον μήνα, όμως από τον Ιούνιο και έπειτα η σύνταξή του αυξήθηκε κατά 315,21 ευρώ και διαμορφώθηκε στα 1.291,79 ευρώ.
Η πρώτη περίπτωση αφορά εργαζόμενο της Ολυμπιακής Αεροπορίας, ο οποίος, λόγω του λανθασμένου επανυπολογισμού της σύνταξής του με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου, λάμβανε μέχρι τον Νοέμβριο του 2022 καθαρά 1.176,91 ευρώ μηνιαίως. Μετά την παρέμβαση του ΕΝΔΙΣΥ και της Δικαιοσύνης ο ΕΦΚΑ εξαναγκάστηκε να επαναλάβει σωστά τη διαδικασία και τον επόμενο μήνα, τον Δεκέμβριο του 2022, του κατέβαλε 1.714,85 ευρώ, δηλαδή έχει αύξηση 537,94 ευρώ καθαρά τον μήνα. Ομως αυτό δεν είναι και το τελικό ποσό της σύνταξής του, καθώς ο συγκεκριμένος είχε άνω των 30 ετών ασφάλισης, οπότε και ακολούθησε δεύτερος επανυπολογισμός της σύνταξής του. Ο νόμος Βρούτση (4670/2020) προβλέπει ότι η αύξηση δίνεται σε πέντε ετήσιες δόσεις και μέχρι στιγμής έχει λάβει τα 4/5. Επομένως, από τον επόμενο χρόνο θα έχει νέα αύξηση κατά 134,48 ευρώ και συνολικά 672,42 ευρώ τον μήνα σε σχέση με όσα έπαιρνε μέχρι πρότινος!
Ετσι «ροκάνισαν» ή εξαφάνισαν 7,75%
Τα διαδοχικά λάθη που παραθέσαμε δεν είναι, όπως φαίνεται, και τα τελευταία, καθώς είναι προφανές ότι τα ποσά των συντάξεων που απονέμονται στους συνταξιούχους αυτούς είναι σαφώς μικρότερα. Αυτό έχει ως συνέπεια να μην έχει υπολογιστεί για αυτούς η προσωπική διαφορά και επομένως να ανήκουν στο 1.000.000 «άτυχων» συνταξιούχων, οι οποίοι είτε δεν έλαβαν καθόλου αύξηση είτε αυτή ήταν μικρότερη του 7,75%.
Παράδειγμα 1 – Μισθωτός με 35 έτη και συντάξιμο μισθό 1.500 ευρώ:
Ως νέος δικαιούται και λαμβάνει μεικτά (προ φόρου) 1.037 ευρώ και 975 ευρώ καθαρά. Ως παλαιός είχε αρχικό ποσό 1.050 και λάμβανε προ φόρου 940 ευρώ. Με τον επανυπολογισμό η σύνταξή του χωρίστηκε λογιστικά σε 925+15 προσωπική διαφορά = 940 ευρώ. Με τη χορήγηση της αύξησης 7,75%, η σύνταξη του πρώτου διαμορφώνεται στα 1.051 ευρώ, ενώ η σύνταξη του δεύτερου στα 997 ευρώ. Επομένως χάνει 54 ευρώ.
Παράδειγμα 2 – Μισθωτός με 35 έτη και συντάξιμο μισθό 2.000 ευρώ:
Ως νέος δικαιούται και λαμβάνει μεικτά (προ φόρου) 1.254 ευρώ και 1.179 ευρώ καθαρά. Ως παλαιός είχε αρχικό ποσό 1.400 ευρώ και λάμβανε προ φόρου 1.182 ευρώ. Με τον επανυπολογισμό η σύνταξή του χωρίστηκε σε 1.062+120 προσωπική διαφορά = 1.182 ευρώ. Με τη χορήγηση της αύξησης 7,75% η σύνταξη του πρώτου διαμορφώνεται στα 1.270 ευρώ, ενώ η σύνταξη του δεύτερου στα 1.182 ευρώ, με την απώλεια να φτάνει τα 125 ευρώ τον μήνα.
Απόλυτη ανακολουθία και στις επικουρικές
Ενώ μετά πολλών κόπων και βασάνων η διαδικασία διόρθωσης των λανθασμένων επανυπολογισμών στις κύριες συντάξεις προχωρά, εκεί που η κυβέρνηση της Ν.Δ. εμφανίστηκε τελείως ανακόλουθη ήταν στα αντίστοιχα προβλήματα που εμφανίζονται στις επικουρικές. Το ζήτημα επισημάνθηκε από συνταξιουχικές οργανώσεις ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2016, μόλις τρεις μήνες μετά την έναρξη εφαρμογής του νόμου Κατρούγκαλου, καθώς εντοπίστηκε ότι 300.000 επικουρικές καταβάλλονται σημαντικά μειωμένες. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε απορρίψει τις καταγγελίες, σημειώνοντας ότι ο επανυπολογισμός των επικουρικών συντάξεων υλοποιήθηκε όπως ακριβώς ορίζει ο ν. 4387/16, όμως η τότε αξιωματική αντιπολίτευση της Ν.Δ. είχε σπεύσει να υιοθετήσει τις καταγγελίες. Μετά τις εκλογές του 2019, το ΕΝΔΙΣΥ επανήλθε στο θέμα, με τον τότε υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Νότη Μηταράκη να διαβεβαιώνει ότι τα λάθη θα διορθωθούν, όμως η σημερινή κυβέρνηση συμπεριφέρεται σαν να μην υπάρχουν.
Τα 12 πρώην ταμεία επικουρικής ασφάλισης στα οποία εντοπίζεται το πρόβλημα είναι τα εξής:
ΕΤΕΑΜ, ΤΕΑΥΝΤΠ (Τομέας Επικουρικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Ναυτικών & Τουριστικών Πρακτορείων), ΤΕΑΠΟΖΟ (Τομέας Επικουρικής Ασφάλισης Προσωπικού Εταιρειών Οινοποιίας Ζυθοποιίας & Οινοπνευματοποιίας), ΤΕΑΥΕΚ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Εμπορικών Καταστημάτων), ΤΑΠΤΠ (Ταμείο Αλληλοβοηθείας Προσωπικού Τραπέζης Πίστεως), ΤΕΑΠΕΤΕ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Προσωπικού Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος), ΤΕΑΤΤΑΘ (Τομέας Επικουρικής Ασφάλισης Τεχνικών Τύπου Αθηνών & Θεσσαλονίκης), ΤΕΑΠΥΚ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Πρατηριούχων Υγρών Καυσίμων), ΤΕΑΔ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Δικηγόρων), ΤΑΣ (Τομέας Ασφάλισης Συμβολαιογράφων), ΤΕΑΙΣΥΤ (Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Ιδιοκτητών, Συντακτών & Υπαλλήλων Τύπου) και ΚΕΑΝ (Κλάδος Επικουρικής Ασφάλισης Nαυτικών).
