Το μήνυμα που στέλνει η ελληνόφωνη εξουσία από τα Ίμια κι έπειτα είναι η βούλησή της να παραδοθεί
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
Η ισραηλινή εμπειρία υπαγορεύει ότι πρέπει να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου».
Γιόσι Αμράνι, Ισραηλινός πρέσβης στην Αθήνα, απόσπασμα από συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Καθημερινή», 21/10/2019, σελ. 16.
Ο Ισραηλινός πρέσβης με τόσα λίγα λόγια είπε όλα όσα έπρεπε να ακουστούν σε μια χώρα όπου η πρόθεση της -κατ’ όνομα, μόνο- ελίτ να συμβιβαστεί, να παραδοθεί, να εκχωρήσει εξουσίες και να αποθέσει προσδοκίες, δικές της ευθύνες και υποχρεώσεις στις πλάτες τρίτων είναι πιο εμφανής και από την ανικανότητά της να πράξει τα στοιχειώδη. Η διατύπωση που χρησιμοποίησε ο κ. Αμράνι ήταν ήπια, αλλά και ταυτόχρονα σκωπτική, ακριβώς όπως ταιριάζει σε έναν προσεκτικό διπλωμάτη που θέλει να στείλει ηχηρό μήνυμα χωρίς να γίνει προσβλητικός.
Από την άλλη πλευρά, το μήνυμα που στέλνει η ελληνόφωνη εξουσία προς τη διεθνή κοινότητα από την ημέρα που διέσυρε το έθνος στα Ιμια κι έπειτα είναι η βούλησή της να παραδοθεί, να τελεί υπό επιτροπεία και να έχει μια μορφή υπαλληλικής σχέσης με τα εμφανή και αφανή κέντρα εξουσίας – υπό την προϋπόθεση να παραμένει στα πράγματα και να απολαμβάνει τα προνόμια που συνοδεύουν την ετερόφωτη αρχή της. Αυτό είναι το «τελικό αγαθό» της σύγχρονης, μετανεωτερικής «ελίτ» της Ελλάδας. Αυτή η πρόθεση, όπως έχει εκδηλωθεί με μια σειρά από πράξεις, συνιστά μια πλήρη αξιακή αντιστροφή, μια βέβηλη στρέβλωση του ίδιου του νοήματος της σύνθεσης των ατομικών προσωπικοτήτων σε κοινότητα και των συμφεροντολογικών αλληλεπιδράσεων σε προσωπικές σχέσεις. Οργανώνοντας τον συλλογικό βίο, οι μετέχοντες σε αυτόν επιδιώκουν τη διαμόρφωση συνθηκών τάξεως, ακμής, προαγωγής του πνεύματος και Δικαιοσύνης επειδή φιλοδοξούν να τείνουν προς την κατεύθυνση της επίτευξης του τελικού αγαθού, του υπέρτατου στόχου, που δεν μπορεί να είναι άλλος από την ελευθερία.
Ο Αριστοτέλης είναι ο φιλόσοφος που προσέθεσε στον πολιτικοκοινωνικό προβληματισμό τον όρο του «τελικού καλού», το οποίο στα «Ηθικά Νικομάχεια»* (1097a) ορίζεται ως εξής: «Το αγαθό που το επιδιώκουμε γι’ αυτό που είναι το ίδιο το λέμε πιο τελικό από αυτό που το επιδιώκουμε για χάρη κάποιου άλλου αγαθού. Επίσης, το αγαθό που δεν επιλέγεται ποτέ για χάρη κάποιου άλλου αγαθού το λέμε πιο τελικό από αυτά που επιλέγονται και γι’ αυτό που είναι τα ίδια και για χάρη αυτού του άλλου αγαθού. Γενικά ονομάζουμε τελικό το αγαθό που επιλέγεται πάντοτε γι’ αυτό που είναι το ίδιο και ποτέ για χάρη κάποιου άλλου αγαθού».
Σ’ αυτό το σημείο της ανάπτυξης της προβληματικής του ο Αριστοτέλης εμφανίζει την ευδαιμονία ως το απόλυτο, τελικό αγαθό. Εξηγεί ότι οι άνθρωποι επιδιώκουν την τιμή, την ηδονή, τη διανοητική δραστηριότητα και κάθε αρετή για να επιτύχουν την ευδαιμονία. δηλαδή, όλα τα δευτερεύοντα επιτεύγματα των ανθρωπίνων προσπαθειών συνιστούν εργαλεία εξόρυξης του πολύτιμου μετάλλου της ευδαιμονίας. Στην εποχή του Αριστοτέλη ίσως να φάνταζε αδιανόητο να μπορεί να θεωρεί κάποιος ότι δύναται να υπάρξει χαρούμενος ανελεύθερος, δεσποζόμενος ευδαίμων, δούλος που ευτυχεί. Η ελευθερία δεν λογιζόταν ως αρετή, αλλά θεμελιώδης υπαρκτική συνθήκη. Στις ημέρες μας και στο δικό μας χωροχρονικό συνεχές ο θρόνος της ευδαιμονίας στο βασίλειο των επιδιώξεών μας έχει καταληφθεί από την ελευθερία. Αν δεν ελευθερωθούμε δεν μπορούμε να νιώσουμε ευδαίμονες.
Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος αποφαίνεται αλλά και προτείνει ότι το τελικό αγαθό είναι το «τέλος», δηλαδή ο σκοπός, των πράξεών μας. Το ελληνικό έθνος δεν έχει παρά να ρίξει μια ματιά πίσω από την πλάτη του για να δει πού στόχευαν όλες οι πράξεις, τα ανδραγαθήματα, οι αγώνες και οι θυσίες των γενεών που προηγήθηκαν των ημερών μας: η εικόνα αυτή είναι ακριβής, λέει την αλήθεια. Στόχος ήταν το απόλυτο αγαθό της ελευθερίας – και δεν μπορεί να είναι ποτέ κάτι άλλο, το οποίο θα μπορεί να ανταλλαγεί με εκείνην.
Η ελευθερία είναι ασύμβατη κατάσταση με εκείνην που προκύπτει όταν γίνεται παράδοση εξουσιών, ελπίδων και προσδοκιών σε τρίτους.
*Αριστοτέλους «Ηθικά Νικομάχεια», μετάφραση Δημήτριος Λυπουρλής, Τόμος 1ος: Θεσσαλονίκη: 2006, εκδόσεις Ζήτρος.
