Σήμερα αποχαιρετούμε στους Τρεις Ιεράρχες στα Πετράλωνα ένα εξέχον στέλεχος αυτού που ονομάζουμε και εννοούμε ως γνήσια κεντροδεξιά παράταξη: τον Αγγελο Μοσχονά. Εναν άνθρωπο ο οποίος από πολύ νεαρά ηλικία, από τα φοιτητικά του χρόνια, αφιέρωσε τη ζωή του στα κοινά, στην αυτοδιοίκηση και τη φιλελεύθερη παράταξη.
- του Μανώλη Κοττάκη
Τη Νέα Δημοκρατία. Χωρίς ποτέ να ζητήσει τίποτε. Κάθε φορά που γράφω από αυτήν εδώ τη θέση σχόλια για τη μετάλλαξη της Νέας Δημοκρατίας σε κέντρο διερχομένων και για την έλλειψη σεβασμού της παρούσης ηγεσίας προς έναν ολόκληρο κόσμο, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στον αγώνα για την επικράτηση των συντηρητικών αξιών, στέρεους ανθρώπους σαν τον Αγγελο έχω στον νου μου. Τον γνώρισα καλύτερα και ήρθαμε πιο κοντά σχετικά αργά, όταν το 2017 ανέλαβα τη διεύθυνση της «Εστίας». Μου έφτασε όμως για να καταλάβω περί τίνος επρόκειτο. Για τον Μοσχονά, ο οποίος για πολλά χρόνια αποτέλεσε σημαντικό στέλεχος όλων ανεξαιρέτως των δημάρχων Αθηναίων που πρόσκειντο στη Νέα Δημοκρατία, μου είχαν μιλήσει πρώτοι ο Κώστας Καραμανλής και ο Ευάγγελος Μεϊμαράκης.
Και τούτο διότι στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Αγγελος αποτέλεσε τον ιδεολογικό τους μέντορα, ο οποίος τους μιλούσε και τους καθοδηγούσε στα μεταπολιτευτικά πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Τους έστελνε ακόμη ως στέλεχος της ΟΝΝΕΔ για… αφισοκόλληση. Ηταν η εποχή που η απόπειρα να μιλήσει κανείς σε πανεπιστημιακό αμφιθέατρο σε καιρούς παντοκρατορίας των αριστερών παρατάξεων ήταν σχεδόν ηρωική πράξη. Οι φιλελεύθεροι δεξιοί φοιτητές, μόλις έπιαναν το μικρόφωνο για να απευθυνθούν στους φοιτητές του Παντείου και της Νομικής Σχολής, γνώριζαν καθολική αποδοκιμασία και μόλις που προλάβαιναν να πουν μια δυο λέξεις με τις οποίες να προσδιορίζουν ποια παράταξη εκπροσωπούν. Οι δημοκρατικοί αριστεροί φοιτητές τούς κατέβαζαν τότε από το βήμα με το επιχείρημα ότι είναι… φασίστες. Ο Αγγελος, πολύ μεγαλύτερος από τους Καραμανλή και Μεϊμαράκη, ως ηγετικό στέλεχος της ΟΝΝΕΔ τούς έλεγε ποια τακτική έπρεπε να ακολουθούν για να μπορούν να αντεπεξέρχονται στις δυσκολίες εκείνης της περιόδου.
«Αν προλάβεις να πεις… ΝΔΦΚ, έχεις πετύχει» έλεγε σκασμένος στα γέλια μια φορά στον Μεϊμαράκη. Ηταν μια εποχή που ακόμα δεν είχε σχηματοποιηθεί η φοιτητική παράταξη της Νέας Δημοκρατίας και υπήρχαν δύο διαφορετικές, η ΔΑΠ και η Νέα Δημοκρατική Φοιτητική Πρωτοπορία. Μέχρι που ενώθηκαν εις σάρκα μία. Ως αυτόνομο σχήμα μέσα στη Νεολαία. (Σήμερα ο Κυριάκος τα έχει κάνει αυτά ίσωμα.) Ο Αγγελος Μοσχονάς υπηρέτησε με πίστη όλες τις κομματικές ηγεσίες της Νέας Δημοκρατίας χωρίς ποτέ να ζητήσει κάποιο συγκεκριμένο αντάλλαγμα. Με εξαίρεση το γεγονός ότι το κόμμα επιστράτευσε και αξιοποίησε σε κάποια συγκεκριμένη περίοδο τη σύζυγό του Αγγέλα στη θέση της νομάρχου στη Ζάκυνθο (επιτυχημένη), ο ίδιος ποτέ δεν επιδίωξε μεγάλα αξιώματα και θέσεις.
Θα μπορούσε να έχει εκλεγεί άνετα, αν ήθελε, βουλευτής στην πρώτη περιφέρεια των Αθηνών, όπου είχε τεράστια απήχηση, όπως φαίνεται από τις ψήφους που ελάμβανε στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Θα μπορούσε επίσης να έχει αναλάβει, αν ήθελε, πολύ σημαντικές κρατικές θέσεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Αγγελος Μοσχονάς, εκτός από πολιτικός, ήταν και ένας πνευματικός άνθρωπος: έγραφε και σκηνοθετούσε θεατρικά έργα και τα ανέβαζε σε σκηνές των Αθηνών. Πήγα πριν από μερικά χρόνια στο θέατρο Αλκμήνη στην περιοχή του Φιξ σε παράστασή του.
Παρέστη σε αυτή σύσσωμη η παράταξη της γνήσιας Νέας Δημοκρατίας. Μέλος του Συνδέσμου 1974, ο οποίος συγκροτήθηκε από όλα τα παλαιά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας, ο Μοσχονάς αντιμετώπιζε πολύ σημαντικά προβλήματα με την όρασή του τα τελευταία χρόνια. Παρά ταύτα, πάντοτε επιθυμούσε και με επισκεπτόταν στα γραφεία μας στην οδό Ερατοσθένους, άλλες φορές για να μοιραστούμε ανησυχίες μας για την πορεία της παράταξης, άλλες φορές για να μου εγχειρίσει ένα άρθρο που θα δημοσιεύαμε κι άλλες φορές για να μου εμπιστευτεί χειρόγραφα από ένα πολιτικό μυθιστόρημά του, όπως την τελευταία φορά. (Δυστυχώς, δεν κατάφερα να του ευχηθώ για την γιορτή του τον Νοέμβριο. Ηταν ήδη στο νοσοκομείο και το τηλέφωνο το σήκωσε η Αγγελική.)
Ο Άγγελος, λόγω της στενής φιλίας του με τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη, γνώριζε το 99% του παρασκηνίου που οδήγησε στην εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη το 2016. Γνωρίζετε τι ακριβώς συνέβη στις συναντήσεις Σαμαρά – Μεϊμαράκη, τι όροι τέθηκαν για τη στήριξη Μεϊμαράκη και πώς ο πρώην πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας απέρριψε την προσφορά του πρώην πρωθυπουργού να τον στηρίξει και γιατί. Για ποιους συγκεκριμένους λόγους. Ο Αγγελος γνώριζε τι συμβόλιζε σε αυτή την κομματική συναλλαγή η προσφορά αντιπροεδρίας στον Αδωνι Γεωργιάδη και πώς εξαργυρώθηκε στην πορεία. Ο Αγγελος γνώριζε τι είπε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης όταν έφτασε η εκλογή να εξαρτάται από τη στήριξη που θα έδινε ο Σαμαράς στον Κυριάκο και από την παροχή της θέσης αντιπροεδρίας στον Αδωνι. Αποδίδεται στον επίτιμο η φράση «δεν θα χάσουμε την προεδρία για μία αντιπροεδρία».
Ο Αγγελος γνώριζε επίσης ποια στάση κράτησαν συγκεκριμένοι κορυφαίοι επιχειρηματίες σε εκείνη την εκλογή. Μου είχει φέρει λοιπόν να διαβάσω το πολιτικό μυθιστόρημα που έγραψε για την παράταξη, αλλάζοντας απλώς τα ονόματα των πρωταγωνιστών γιατί τα γεγονότα ήταν νωπά και το κόμμα δεν θα άντεχε έναν νέο γύρο αντιπαραθέσεων. Το πολιτικό αυτό μυθιστόρημα ήταν φωτιά, αλλά λόγω της επιβάρυνσης της υγείας του εγκατέλειψε την προσπάθεια. Είχα διαβάσει μερικά κεφάλαια. Η επιβάρυνση της όρασής του τού έκοψε τη διάθεση. Αλλωστε, όταν επρόκειτο να γράψει άρθρο στην εφημερίδα μας για το μέλλον της κεντροδεξιάς παράταξης, είτε το έγραφε ιδιοχείρως μετά μεγάλης δυσκολίας και ανέθετε στον άνθρωπο της ζωής του, την αξιαγάπητη Αγγελική, να το γράψει στον υπολογιστή, είτε τελευταία τής το υπαγόρευε.
Ο Αγγελος Μοσχονάς ήταν σπάνιας παιδείας άνθρωπος. Τέτοιους πνευματικούς ανθρώπους έχουν ανάγκη τα κόμματα για να αποκτήσουν ξανά τον σεβασμό που είχαν στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Το τελευταίο του θεατρικό έργο λίγο πριν από τις εκλογές του 2019 είχε τον τίτλο «Ανεβαίνοντας τη σκάλα», ενώ το προηγούμενο, του 2016, είχε τον τίτλο «Οταν όλα είχαν ψυχή». Αυτό που λείπει σήμερα από τον κυνικό δημόσιο βίο.
Ο Αγγελος και ψυχή είχε και τη σκάλα του ήθους ανέβηκε. Και άφησε σε εμάς τους νεότερους μια πορεία να συνεχίσουμε και μια παρακαταθήκη την οποία δεν μπορούμε να προδώσουμε ποτέ. Να δίνουμε με συνέπεια τη μάχη για τις αρχές μας. Και να μην επιτρέψουμε τη μετατροπή της κεντροδεξιάς παράταξης σε κάτι άλλο από αυτό που ήταν για μια ολόκληρη ζωή. Αγγελε, σου το υποσχόμαστε: Θα το κάνουμε. Πάνω στα ίχνη σου θα βαδίσουμε.
