Μέτρα στήριξης για την αντιμετώπιση της ακρίβειας, με νέες φοροελαφρύνσεις και παρεμβάσεις που θα αυξάνουν τους μισθούς και θα μειώνουν τα έξοδα νοικοκυριών και επιχειρήσεων επιβάλλουν οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα.
Οι ανατιμήσεις στα ράφια των σούπερ μάρκετ, η ακρίβεια στη βενζίνη και στους λογαριασμούς, αλλά και οι δόσεις των δανείων που έχουν εκτοξευθεί «ροκανίζουν» καθημερινά το μηνιαίο εισόδημα των πολιτών, με την αγοραστική τους δύναμη να κινείται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων ετών. Περιθώρια για διορθώσεις φαίνεται πως υπάρχουν, με φόντο την υπεραπόδοση των εσόδων του Προϋπολογισμού, το πρωτογενές πλεόνασμα που έχει επιτευχθεί ήδη από το 2022 και αναμένεται να διευρυνθεί το 2023, δημιουργώντας τις συνθήκες ώστε η επόμενη κυβέρνηση που θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές να εφαρμόσει ένα φιλολαϊκό πρόγραμμα, στο πλαίσιο των αντοχών της ελληνικής οικονομίας, και να δημιουργήσει ουσιαστικά μια έμμεση ή και άμεση αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Φυσικά, όλα πρέπει να κινηθούν με γνώμονα την κατάργηση της ρήτρας διαφυγής, που εφαρμόστηκε λόγω της υγειονομικής κρίσης, αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία, που σηματοδοτεί την επιστροφή των αυστηρών κανόνων δημοσιονομικής πολιτικής. Τα μέτρα που πρέπει να υιοθετηθούν μετά τις εκλογές είναι τα εξής:
- Νέες αντικειμενικές αξίες: Μέσα στους επόμενους μήνες, και πάντως πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους, το υπουργείο Οικονομικών πρέπει να εξετάσει όλες τις προσφυγές των 170 δήμων (σε σύνολο 332 της επικράτειας) που αφορούν τις τελευταίες αυξήσεις των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων. Υπάρχουν ενστάσεις αρκετά εμπεριστατωμένες, τις οποίες θα πρέπει η αρμόδια επιτροπή να λάβει σοβαρά υπόψη και να προχωρήσει σε ουσιαστική αξιολόγησή τους και μείωση των τιμών ζώνης, και άλλες που απλώς θα απορριφθούν. Οποιες αλλαγές πραγματοποιηθούν θα επηρεάσουν τον ΕΝΦΙΑ του 2024, ενώ κομβικό ρόλο θα παίξουν οι αποφάσεις ανεξάρτητων εκτιμητών. Παράλληλα, έως τα τέλη του 2023 αναμένεται να έχουν προσδιοριστεί οι νέες τιμές ζώνης σε χιλιάδες περιοχές που ακόμη παραμένουν εντός σχεδίου, αλλά εκτός αντικειμενικού προσδιορισμού. Ο αριθμός των νέων ζωνών που θα προκύψουν και θα καλύπτουν μαζί με τις υφιστάμενες το σύνολο της επικράτειας αναμένεται να ανέλθει σε 2.167, όπως έχει υπολογιστεί αρμοδίως.
- Τέλος επιτηδεύματος: Αίτημα της αγοράς είναι η πλήρης κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος, που επιβαρύνει πάνω από 1.000.000 ελεύθερους επαγγελματίες, μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις. Ηδη η Ν.Δ. ανακοίνωσε στο κυβερνητικό της πρόγραμμα τη σταδιακή μείωση του τέλους επιτηδεύματος κατά 20% το 2025, 30% το 2026 και την πλήρη κατάργησή του έως το 2027. Μάλιστα θα υπάρξει και οριστική κατάργηση του τέλους για τους αγρότες έως το 2027.
- Τεκμήρια διαβίωσης: Στην τσιμπίδα της Εφορίας πέφτουν κάθε χρόνο πάνω από 2.000.000 φορολογούμενοι, καταβάλλοντας τεράστιους φόρους, καθώς υπολογίζεται το πραγματικό αλλά το τεκμαρτό τους εισόδημα. Τα τεκμήρια διαβίωσης είναι συγκεκριμένα ποσά δαπανών διαβίωσης, τα οποία προσδιορίζουν με αντικειμενικό τρόπο ένα ελάχιστο ποσό φορολογητέου εισοδήματος για κάθε φυσικό πρόσωπο. Η Ν.Δ. έχει ανακοινώσει μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης κατά 30%, μεσοσταθμικά, από την 1η Ιανουαρίου 2025.
Το σύστημα προβλέπει, καταρχάς, ένα ελάχιστο ποσό ετήσιας δαπάνης διαβίωσης ύψους 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο φορολογούμενο και 5.000 ευρώ για τα ζευγάρια εγγάμων ή συναψάντων σύμφωνα συμβίωσης φορολογουμένων – 2.500 ευρώ για κάθε σύζυγο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης.
Στα ποσά αυτά προστίθενται συγκεκριμένα ποσά αντικειμενικών (τεκμαρτών) δαπανών διαβίωσης, που αντιστοιχούν στα ετήσια έξοδα χρήσης και συντήρησης κατοικιών, Ι.Χ. αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, δεξαμενών κολύμβησης και αεροσκαφών, ενώ λαμβάνει υπόψη και τις πραγματικές δαπάνες για την πληρωμή διδάκτρων ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβών υπηρετικού προσωπικού.
Για παράδειγμα, αν το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογουμένου είναι 7.000 ευρώ και το άθροισμα των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων είναι 14.000 ευρώ, τότε ο φόρος εισοδήματος θα υπολογιστεί στα 14.000 ευρώ, δηλαδή θα φορολογηθεί για επιπλέον εισόδημα ύψους 7.000 ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, το 2021 έπεσαν στην παγίδα των τεκμηρίων 2.032.887 φορολογούμενοι, υπόχρεοι και σύζυγοι, στους οποίους καταλογίστηκε επιπλέον εισόδημα ύψους 6,35 δισ. ευρώ.
«Στοίχημα» οι καλύτεροι μισθοί και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών
Στοίχημα για την επόμενη κυβέρνηση θα αποτελέσει η αύξηση μισθών του ιδιωτικού τομέα, η οποία εν πολλοίς θα προκύψει από την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά και από την παράλληλη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.
Τόσο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας σε πρόσφατες δηλώσεις τους έχουν αναφερθεί στο θέμα των αυξήσεων των μισθών. Μάλιστα, η Ν.Δ. υποσχέθηκε μείωση κατά μία επιπλέον μονάδα των ασφαλιστικών εισφορών και του μη μισθολογικού κόστους, και αύξηση μισθών δημοσίων υπαλλήλων και αναμόρφωση μισθολογίου τους από 1/1/2024. Επίσης τονίζει πως ο βασικός μισθός θα φτάσει στα 950 ευρώ στο τέλος της τετραετίας, από τα 780 που είναι σήμερα. Στον αντίποδα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έχει ζητήσει την άμεση αύξηση των κατώτατου μισθού στα 880 ευρώ και την περαιτέρω άνοδο τα επόμενα χρόνια, αλλά και να θεσπιστεί ετήσια τιμαριθμική αναπροσαρμογή και να ξεπαγώσουν οι τριετίες, ώστε να δουν αυξήσεις στις αποδοχές τους και όσοι δεν αμείβονται με τον κατώτατο και αποτελούν το 75% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.
Επιστροφή αναδρομικών, μόνιμες αυξήσεις συντάξεων
Με πολιτική απόφαση αναμένεται να δοθεί λύση μετά τις εκλογές στο μέτωπο των αναδρομικών των συνταξιούχων που δεν είχαν προσφύγει στη Δικαιοσύνη για την περίοδο Ιουνίου 2015 – Μαΐου 2016 για τις περικοπές στις επικουρικές συντάξεις και τα κομμένα δώρα. Την ίδια στιγμή είναι κλειδωμένη η «μόνιμη» αύξηση των συντάξεων -στο τέλος κάθε έτους-, με τη λειτουργία του μηχανισμού ο οποίος θα προσδιορίζει το ύψος των αυξήσεων.
Ετσι, στις αρχές του 2024 αναμένεται νέα αύξηση των συντάξεων κατά 3,4%, ενώ ενδέχεται να προκύψει -συμπληρωματικά- επιπλέον αύξηση 0,3%, λόγω απόκλισης των στοιχείων του 2022. Η διορθωτική αύξηση θα καθοριστεί μετά το καλοκαίρι, με βάση τα τελικά στοιχεία για την πορεία της οικονομίας, που θα επικυρωθούν από τη Eurostat. Επίσης προωθείται η μείωση του ποσοστού παρακράτησης της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης που επιβάλλεται σε συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ, κλιμακωτά, και κυμαίνεται από 3% έως 14%.
Ακρίβεια: Πρώτα οι κάλπες και μετά οι αποφάσεις
Με τον πληθωρισμό στα τρόφιμα να «τρέχει» με διψήφια ποσοστά, εκτοξεύοντας κάθε μήνα τις τιμές στα ράφια των σούπερ μάρκετ, αλλά και την τιμή της βενζίνης να κινείται στα 2 ευρώ το λίτρο και στα νησιά να αγγίζει ακόμα και τα 2,30 ευρώ, η ακρίβεια στα ελληνικά νοικοκυριά έχει χτυπήσει «κόκκινο».
Το ενδεχόμενο να υπάρξει νέο πρόγραμμα Fuel Pass 3, που θα λειτουργήσει ως ανάχωμα στις αυξημένες τιμές της βενζίνης, αλλά και να παραταθεί για δυο τρεις μήνες το Μarket Pass, που θα καλύψει μέρος της ακρίβειας που παρατηρείται στα ήδη διατροφής, αφήνουν ανοιχτό κυβερνητικά στελέχη. Ομως όποιες αποφάσεις θα ληφθούν μετά τις εκλογές. Τα στοιχεία του πληθωρισμού, ιδιαίτερα αυτά που αφορούν τις τιμές των τροφίμων, είναι άκρως απογοητευτικά, με τα ποσοστά να είναι διπλάσια ή και τριπλάσια του γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή, ενώ για μία ακόμη φορά η τιμή της αμόλυβδης βρίσκεται λίγο κάτω από τα 2 ευρώ, και στα νησιά και σε απομακρυσμένες περιοχές πολύ πάνω από την εν λόγω τιμή. Οσον αφορά το Market Pass, με βάση τα ισχύοντα, αφορά την 6μηνη περίοδο Φεβρουαρίου – Ιουλίου 2023, ενώ πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα υπάρξει μετά τις εκλογές συζήτηση για να παραταθεί η χορήγησή του έως και τα τέλη Σεπτεμβρίου.
Από το κυβερνητικό πρόγραμμα που παρουσίασε η Ν.Δ. προ ημερών απουσιάζουν δύο μέτρα που είχαν εξαγγελθεί στην πρώτη θητεία της κυβέρνησης, το 2019. Πρόκειται για τη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ από το 24% και το 13% στο 22% και το 11%, που θα αποτελούσε και ανάχωμα στο «τσουνάμι» της ακρίβειας που καταγράφεται στις τιμές των τροφίμων και πλήττει τα νοικοκυριά, αλλά και η περαιτέρω μείωση του συντελεστή φορολογίας εισοδήματος νομικών προσώπων και λοιπών νομικών οντοτήτων από το 22% στο 20%. Αντίθετα, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη προαναγγείλει πως θα προχωρήσει σε μειώσεις συντελεστών τόσο στον ΦΠΑ στα τρόφιμα όσο και στον ειδικό φόρο κατανάλωσης, προκειμένου να αποκλιμακωθούν οι τιμές στα καύσιμα, που έχουν εκτιναχθεί κοντά στα 2 ευρώ το λίτρο.
Τα σχέδια για την προστασία της πρώτης κατοικίας
Αντιμέτωποι με νέες αυξήσεις επιτοκίων θα βρεθούν οι δανειολήπτες τους επόμενες μήνες, και η επόμενη κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί πιθανή νέα γενιά «κόκκινων» δανείων, αλλά και νέο γύρο πλειστηριασμών, που θα πλήξουν μεταξύ άλλων και κατηγορίες πολιτών που μέχρι πριν από μερικούς μήνες μπορούσαν να αποπληρώνουν τις οφειλές τους, αλλά πλέον αδυνατούν. Πρέπει να σημειωθεί πως το «πάγωμα» των επιτοκίων, που ανακοίνωσαν πρόσφατα οι τράπεζες για διάστημα 12 μηνών, περιλαμβάνει μόνο τις αυξήσεις που θα ανακοινώσει η ΕΚΤ και όχι όσες έχουν ήδη εφαρμοστεί από τον Ιούλιο του 2022 έως και τον Μάρτιο του 2023.
Μοναδική πρόβλεψη υπάρχει για τα ευάλωτα νοικοκυριά, που επιδοτούνται για το 50% της αύξησης των επιτοκίων. Ωστόσο η λεγόμενη «μεσαία τάξη» έρχεται για μια ακόμα φορά να σηκώσει το «βάρος» της κρίσης. Πρόκειται για νοικοκυριά που με δυσκολία είχαν βάλει σε μια τάξη τις υποχρεώσεις τους, ακόμα και μέσα από ρυθμίσεις χρεών, και τώρα αναγκάζονται να πληρώσουν επιπλέον 2 ή 3 δόσεις δανείων τον χρόνο λόγω των αυξήσεων στα επιτόκια, χωρίς να αυξάνεται παράλληλα ο μισθός τους. Αυτοί οι δανειολήπτες κινδυνεύουν να μετατραπούν σε «κόκκινους», αφού σύντομα θα ξεπεράσουν τις 90 ημέρες απλήρωτων δόσεων, κινδυνεύοντας με πλειστηριασμούς και κατασχέσεις.
Επίσης, το στοίχημα για την επόμενη κυβέρνηση είναι να δημιουργηθεί ο ειδικός φορέας στον οποίο θα μεταβιβάζονται ακίνητα πολιτών που θα δηλώνουν χρεοκοπία, ώστε στη συνέχεια να συνεχίσουν να μένουν στις πρώτες κατοικίες τους καταβάλλοντας ένα χαμηλό ενοίκιο και, ύστερα από 12 έτη, θα έχουν τη δυνατότητα να τα αποκτήσουν και πάλι.
Υπενθυμίζεται πως το ισχύον πλαίσιο προβλέπει προστασία της πρώτης κατοικίας μόνο για τους οφειλέτες που έχουν δηλώσει ότι θα πτωχεύσουν, δηλαδή ότι πρόκειται να χάσουν τα σπίτια τους μέσω του ειδικού φορέα. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει παρουσιάσει το δικό του πρόγραμμα για τα «κόκκινα» δάνεια, με ειδική μέριμνα για την προστασία της πρώτης κατοικίας υπό τις εξής προϋποθέσεις: το μηνιαίο διαθέσιμο εισόδημα του οφειλέτη να μην ξεπερνά τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης προσαυξημένες κατά 70% και η αντικειμενική αξία του ακινήτου για να ενταχθεί στη ρύθμιση να μην υπερβαίνει τα 300.000 ευρώ για τετραμελή οικογένεια.
