Επαναπαυμένη στις δάφνες των ποσοστών της η απερχόμενη όσο και… επερχόμενη κυβέρνηση, δεν έχει λόγο να αλλάξει στάση σε ζητήματα που αρνήθηκε εμμονικά όλο το προηγούμενο διάστημα, όπως η μείωση ΦΠΑ.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Προκειμένου, μάλιστα, να «εξολοθρεύσει» τα επιχειρήματα όσων επιμένουν, εφευρίσκει και νέα, ευφάνταστα σενάρια. Οπως ότι ο Σάντσεθ στην Ισπανία «έπεσε», λέει, επειδή… απέτυχε το μέτρο μηδενισμού ΦΠΑ. Αλλά και ότι οπουδήποτε εφαρμόστηκε κάτι τέτοιο, δεν υπήρξε κανένα όφελος για τους πολίτες.
Στην πραγματικότητα, η εν αναμονή κυβέρνηση έχει μόνο ένα αληθινό «συν» στον κατά τα άλλα fake συλλογισμό της. Οτι γνωρίζει εκ των προτέρων πως ακόμα κι αν μηδενίσει τον ΦΠΑ, οι τιμές δεν θα πέσουν. Κι αυτό, επειδή στην Ελλάδα δεν γίνεται κανένας σοβαρός έλεγχος για να αντιμετωπιστεί η αισχροκέρδεια.
Ομως, στις άλλες χώρες που γίνονται συστηματικοί έλεγχοι, οι τιμές πέφτουν κανονικότατα. Ο μηδενισμός ΦΠΑ στα τρόφιμα αποδίδει παντού, όπως εύκολα θα διαπιστώσει ο καθένας με την έρευνα της «κυριακάτικης δημοκρατίας».
Μύθος η επιβάρυνση
Ενας ακόμα μύθος έχει να κάνει με την επιβάρυνση του Προϋπολογισμού από τον μηδενισμό του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Η κυβέρνηση διακηρύττει ότι τα έσοδα από τον ΦΠΑ όλων των αγαθών και υπηρεσιών είναι τεράστια, 13,9 δισ. το 2022, και η όποια μείωση προκαλεί μεγάλη δημοσιονομική τρύπα.
Αποκρύπτει, όμως, από τον συλλογισμό της ότι τα έσοδα από τον φόρο των τροφίμων είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι της πίτας των συνολικών εσόδων από ΦΠΑ. Στην Κύπρο, για παράδειγμα, τα έσοδα από τον φόρο στα τρόφιμα ενός εξαμήνου αντιστοιχούν στο 1/63ο των συνολικών εσόδων ΦΠΑ ενός… τριμήνου.
Συγκεκριμένα, στην Κύπρο ο μηδενισμός ΦΠΑ σε 1.700 είδη πρώτης ανάγκης θα επιβαρύνει τον Προϋπολογισμό μόνο με 11.000.000 ευρώ για έξι μήνες, όπως δήλωσε ο ΥΠΟΙΚ Μάκης Κεραυνός. Για να υπάρχει μια μεγαλύτερη εικόνα, τα συνολικά έσοδα του κυπριακού κράτους από ΦΠΑ τον Οκτώβριο – Δεκέμβριο 2022 ήταν 700.000.000 ευρώ. Τα 11.000.000 ευρώ αναλογούν στο 1/63ο των συνολικών εσόδων ΦΠΑ.
Στην Πορτογαλία, μια χώρα με ισχυρότερη οικονομία από την ελληνική και σχεδόν ίδιο πληθυσμό, θα κοστίσει μόλις 600.000.000 ευρώ το μέτρο μηδενισμού του ΦΠΑ στα τρόφιμα από τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο, κάτω από 100.000.000 ευρώ τον μήνα. Και στην Πολωνία, με άλλο νόμισμα μεν αλλά 38.000.000 πληθυσμό δε, 2-2,2 δισ. ευρώ για ολόκληρο το 2023, κάτω από 200.000.000 ευρώ μηνιαίως.
Τα οφέλη για τους πολίτες, όμως, είναι ασυγκρίτως υψηλότερα, ειδικά όταν συνδυαστούν και με άλλες μειώσεις φόρων, όπως π.χ. στα καύσιμα.
Η άρνηση της κυβέρνησης Μητσοτάκη δεν είναι τόσο θέμα αριθμητικής, αλλά πολιτικής. Και, ταυτόχρονα, μια ομολογία απροθυμίας να προχωρήσει σε ελέγχους για την αισχροκέρδεια.
Το σίγουρο είναι ότι η κυβέρνηση αγνόησε επιδεικτικά όλες τις οδηγίες της Κομισιόν. Αν και γνώριζε ότι τα ελληνικά νοικοκυριά δαπανούν πάνω από το 20% του εισοδήματός τους για τρόφιμα, δεν θέλησε να επιλέξει ούτε μία από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Αμέσως μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο 2022, η Κομισιόν εξέδωσε οδηγία με την οποία προτείνει στα κράτη-μέλη το μέτρο του μηδενισμού ΦΠΑ και στα τρόφιμα, για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών.
Δηλαδή, οι χώρες μπορούν έκτοτε να μηδενίσουν τον ΦΠΑ σε έως και επτά κατηγορίες προϊόντων, όπως τρόφιμα, νερό, φαρμακευτικά προϊόντα, μεταφορές επιβατών κ.α. Η ελληνική κυβέρνηση δεν προχώρησε σε καμία σχετική μείωση ελάφρυνσης των νοικοκυριών, αδιαφορώντας για την ευχέρεια που της παρείχαν οι Βρυξέλλες.
Η εν αναμονή κυβέρνηση αυτολανσάρεται ως «προοδευτική», αλλά ο ΦΠΑ είναι ένας βαθιά οπισθοδρομικός φόρος. Ενας φόρος διαβίωσης που ναι μεν γεμίζει τα ταμεία του κράτους, ώστε να μοιράζονται άσκοπα 10 δισ. ευρώ σε απευθείας αναθέσεις, αλλά «χτυπάει» τους φτωχότερους.
Πορτογαλία: Μείωση 7,9% στα ράφια το πρώτο δίμηνο
Στην Πορτογαλία, με πληθυσμό σχεδόν ίδιο με την Ελλάδα, η κυβέρνηση μείωσε τον Απρίλιο τον ΦΠΑ στο 0%, από 6% που ήταν, σε μια λίστα με 46 βασικά αγαθά. Συμπεριλαμβάνονται γάλα, ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά, κρέας, λάδι, ντομάτες κ.ά. Η συγκεκριμένη περικοπή ελάφρυνσης των νοικοκυριών έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου.
Βασική έγνοια της κυβέρνησης ήταν να διασφαλιστεί ότι «η μείωση του ΦΠΑ θα περάσει στις τελικές τιμές στο ράφι». Για να συμβεί αυτό ήρθαν προηγουμένως σε συνεννόηση με τους παραγωγούς και τη λιανική διανομή, ενώ οι έλεγχοι για φαινόμενα αισχροκέρδειας αυξήθηκαν.
Ετσι στις 27 Μαρτίου, παραμονές έναρξης μηδενισμού του ΦΠΑ, υπογράφηκε «σύμφωνο για τη σταθεροποίηση και τη μείωση των τιμών των τροφίμων» μεταξύ της κυβέρνησης, της πορτογαλικής Ενωσης Εταιριών Λιανικής Διανομής (APED) και της Συνομοσπονδίας Αγροτών της Πορτογαλίας (CAP).
Ο πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα ανακοίνωσε επίσημα από το Κοινοβούλιο ότι «το συνολικό κόστος των μέτρων, δηλαδή η απώλεια φορολογικών εσόδων ως αποτέλεσμα μηδενικού ΦΠΑ και η στήριξη της παραγωγής από τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο, είναι περίπου 600.000.000 ευρώ».
Η συμφωνία που υπογράφηκε έχει σκοπό να εγγυηθεί ότι η μείωση του ΦΠΑ θα αντικατοπτρίζεται στην τιμή πώλησης, με ταυτόχρονη ενίσχυση και των παραγωγών, που βλέπουν τα κόστη για λιπάσματα, ζωοτροφές και ενέργεια να έχουν αυξηθεί.
Μετά την εφαρμογή του μέτρου επί σχεδόν δύο μήνες, ο Πορτογάλος πρωθυπουργός ανακοίνωσε, βασιζόμενος στα στοιχεία των αρμόδιων οικονομικών Αρχών, ότι το μέτρο δούλευε: «Η προσωρινή κατάργηση του ΦΠΑ στα βασικά προϊόντα διατροφής είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν οι τιμές, ενώ οι λιανοπωλητές δεν εκμεταλλεύονταν το μέτρο προκειμένου να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους».
Η πορτογαλική Αρχή Τροφίμων και Οικονομικής Ασφάλειας (ASAE) και η Ενωση Προστασίας Καταναλωτών της Πορτογαλίας (DECO PROTESTE) πραγματοποίησαν ξεχωριστές αναλύσεις το δίμηνο Απριλίου – Μαΐου, όπου διαπίστωσαν μειώσεις τιμών για τα βασικά προϊόντα κατά 7,6% η ASAE και κατά 7,9% η DECO.
Από τα επίσημα στοιχεία της ASAE προκύπτει πως μόνο τις πρώτες δύο ημέρες από την έναρξη της ισχύος του μέτρου τον Απρίλιο σημειώθηκε μείωση της μέσης τιμής κατά 6,26%, σε 1.220 εμπορικούς χώρους (φυσικά και διαδικτυακά καταστήματα).
Τον Απρίλιο, τον πρώτο μήνα εφαρμογής μηδενικού ΦΠΑ, οι τιμές καταναλωτή στην Πορτογαλία ήταν σε ετήσια βάση στο 5,7%, σημαντική μείωση από το 7,4% που είχε σημειωθεί τον προηγούμενο μήνα. Ο πληθωρισμός των τροφίμων εμφανίζει πια περαιτέρω σημάδια υποχώρησης.
Σύμφωνα με τη Eurostat, ο πληθωρισμός στην Πορτογαλία από 8% (5,4% στην Ελλάδα) που ήταν τον Μάρτιο, υποχώρησε σημαντικά στο 5,4% τον Μάιο (4,1% στη χώρα μας), μόλις δύο μήνες μετά την εφαρμογή του μέτρου. Πρόκειται για μία από τις πιο εντυπωσιακές μειώσεις αυτό το δίμηνο στην ευρωζώνη. Ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έπεσε κατά 4 μονάδες από τον πρώτο κιόλας μήνα εφαρμογής του μέτρου.
Πολωνία: Κέρδος 1,7 δισ. ευρώ για τα νοικοκυριά
Η Πολωνία είναι από τις πρώτες χώρες που μηδένισαν τον ΦΠΑ στα τρόφιμα, ενώ έριξε τον φόρο της βενζίνης από το 23% στο 8%. Το μέτρο άρχισε από τον Φεβρουάριο του 2022 κιόλας, ενώ ανανεώθηκε και για όλο το 2023.
Η Πολωνία πέρασε νομοθεσία για προσωρινό μηδενισμό, αρχικά για το διάστημα Φεβρουαρίου – Ιουλίου 2022.
Συγκεκριμένα:
- Σε προϊόντα διατροφής, γαλακτοκομικά προϊόντα, λαχανικά, φρούτα, δημητριακά, προϊόντα της βιομηχανίας άλεσης, προϊόντα αρτοποιίας και ορισμένα ποτά, ο ΦΠΑ από 5% που ήταν, πήγε στο 0%.
- Σε λιπάσματα, φυτοφάρμακα κι άλλα προϊόντα γεωργικής παραγωγής, ο ΦΠΑ από 8% που ήταν, μηδενίστηκε.
Τον Νοέμβριο 2022, η πολωνική κυβέρνηση έκανε λόγο για κέρδος 7,6 δισ. ζλότι (περίπου 1,7 δισ. ευρώ!) για τους καταναλωτές το διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 – Νοεμβρίου 2022: «Πάνω από 7,6 δισ. έμειναν στις τσέπες του λαού» ανακοίνωσε η κυβέρνηση.
Επίσης, ο μηδενισμός του ΦΠΑ στην Πολωνία έδρασε ως «φρένο» όχι μόνο στις ραγδαία αυξανόμενες τιμές αλλά και στον μέσο ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού. Η κυβέρνηση δήλωσε ότι ο αντίκτυπος στη μέγιστη κορυφή του πληθωρισμού ήταν ένα όφελος τουλάχιστον 3-4 ποσοστιαίων μονάδων.
Ο πληθωρισμός στην Πολωνία ήταν ήδη στο 16,5% τον Οκτώβριο 2022. Η κυβέρνηση επικαλούνταν αναλύσεις που τον έδειχναν στο 21%-22% αν δεν υπήρχε το μέτρο μείωσης ΦΠΑ. Τον Απρίλιο 2023 ο ετήσιος πληθωρισμός στη χώρα ήταν στο 14,7%. Τον Μάιο έπεσε στο 13%. Ο πληθωρισμός είναι πια κάτω από 19%.
Ηδη εξετάζεται η επέκταση του μέτρου και για το 2024. Το κόστος σε μια χώρα 38.000.000 ανθρώπων υπολογίζεται σε περίπου 2-2,2 δισ. ευρώ.
Ισπανία: Εμεινε πάνω από μισό δισ. ευρώ στην τσέπη των καταναλωτών σε ένα τετράμηνο
Ασφαλώς και οι λόγοι που η κυβέρνηση Σάντσεθ δεν άντεξε δεν αφορούσαν τα μέτρα για τον ΦΠΑ, όπως τεχνηέντως κι εντελώς άστοχα παρουσιάζεται στην Ελλάδα. Η πολιτική του στον συγκεκριμένο τομέα ήταν επιτυχημένη.
Από τον Ιανουάριο η Ισπανία μηδένισε τον ΦΠΑ στα βασικά προϊόντα, όπως ψωμί, γάλα, φρούτα, λαχανικά, και τον μείωσε στο μισό σε τρόφιμα, όπως έλαια και ζυμαρικά, από 10% σε 5%.
Η πιο πρόσφατη επικαιροποιημένη ανάλυση της Φορολογικής Υπηρεσίας της Ισπανίας έδειξε ότι η μείωση ΦΠΑ στα τρόφιμα είχε σαν αποτέλεσμα να «γλιτώσουν» οι Ισπανοί καταναλωτές 254.000.000 ευρώ το πρώτο τετράμηνο εφαρμογής του μέτρου Ιανουάριος – Απρίλιος. Ενα σημαντικό ποσό έμεινε στην τσέπη των πολιτών και δεν κατέληξε στα ταμεία του κράτους ή των σούπερ μάρκετ μέσω αισχροκέρδειας.
Επίσης, η μείωση ΦΠΑ στα καύσιμα είχε σαν αποτέλεσμα να «γλιτώσουν» οι καταναλωτές επιπλέον 102.000.000 ευρώ το πρώτο τετράμηνο του 2023.
Ενα ακόμη μέτρο, η μείωση της προσωπικής φορολογίας για τα χαμηλότερα εισοδήματα, επέτρεψε στους Ισπανούς εργαζομένους να επωφεληθούν κι άλλα 215.000.000 ευρώ μέχρι στιγμής. Περισσότερο κερδισμένοι βγήκαν οι χαμηλόμισθοι και οι συνταξιούχοι.
Πολλά βασικά τρόφιμα είναι σημαντικά φθηνότερα στην Ισπανία απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, μισό κιλό ρύζι στη χώρα μας αγγίζει πια τα 2,78 ευρώ, ενώ στην Ισπανία κοστίζει μόλις 1,03 ευρώ. Τα αβγά στην Ελλάδα έχουν 3 ευρώ η εξάδα, ενώ στην Ισπανία 1,91 ευρώ, και το σπορέλαιο 4,45 ευρώ στη χώρα μας και 2,65 ευρώ στην Ιβηρική.
Στις 31 Δεκεμβρίου 2022, μία ημέρα πριν μηδενιστεί ο ΦΠΑ, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα στην Ισπανία ήταν 15,7%. Τον Απρίλιο είχε πέσει πια σχεδόν τρεις μονάδες, στο 12,8%, με την ίδια τάση να συνεχίζεται και τον Μάιο.
Κύπρος: Μείωση στην τιμή του ψωμιού πριν καν κλείσει μήνας μηδενικού ΦΠΑ
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, ο πληθωρισμός στην Κύπρο τον Μάιο έπεσε στο 3,6%, ενώ στην Ελλάδα ήταν στο 4,1%. Αν και το φαινόμενο στην Κύπρο δεν ήταν ποτέ τόσο έντονο, η νέα κυβέρνηση προχώρησε σε μηδενισμό ΦΠΑ από τις 5 Μαΐου. Ηδη τα πρώτα ενθαρρυντικά σημάδια φαίνονται.
Οι δείκτες τιμών καταναλωτή της κυπριακής Στατιστικής Υπηρεσίας εμφανίζουν τάση συγκράτησης, με εικόνα εμφανώς καλύτερη από την αντίστοιχη της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Η κυπριακή κυβέρνηση, μάλιστα, παλεύει τώρα με την Κομισιόν ώστε να ρίξει στο 5% και τον ΦΠΑ για την α’ κατοικία.
Σε μια πρώτη αποτίμηση, ο νέος υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός δήλωσε την περασμένη Τρίτη ότι ο μηδενισμός ΦΠΑ στα τρόφιμα «δουλεύει». Γι’ αυτό και «έχουμε ετοιμάσει κι έναν καινούργιο κατάλογο με προϊόντα και υπηρεσίες με μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ, από το 19% στο 3% και από το 5% στο 0%».
Ηδη το Παρατηρητήριο Καταναλωτή στην Κύπρο «βλέπει» συγκράτηση των τιμών στα σούπερ μάρκετ. Οπως επισημαίνεται σε δημοσιεύματα, «ορισμένες τιμές αρχίζουν και μειώνονται σε σχέση με πέρυσι». Συγκεκριμένα, «η τιμή του ψωμιού, που έχει πλέον μηδενικό ΦΠΑ από τις 5 Μαΐου, μειώθηκε έως το τέλος Μαΐου κατά 0,8%, ενώ πέρυσι η αύξηση ήταν 15,7%». Οι τιμές σε λάδια, αβγά και αλεύρια έχουν ήδη αρχίσει να πέφτουν. Ακόμα και σε προϊόντα που ακόμα υπήρχαν αυξήσεις τον Μάιο παρατηρείται πια έντονη επιβράδυνση.
Οι αριθμοί-καθρέφτης
- 2,9 μονάδες έπεσε ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ισπανία από Ιανουάριο έως Απρίλιο 2023 μετά τον μηδενισμό στον ΦΠΑ τροφίμων.
- 31,6 δισ. ευρώ ήταν, λόγω ανεξέλεγκτης ακρίβειας, τα έσοδα από όλους τους φόρους αγαθών – υπηρεσιών του ελληνικού κράτους το 2022. Το 2020 ήταν μόλις 23,9 δισ. ευρώ.
- 2,08 ευρώ κοστίζει σήμερα στην Ελλάδα 1 λίτρο γάλα, 1,34 ευρώ στην Ισπανία.
- 254.000.000 ευρώ ήταν το κέρδος για τους Ισπανούς καταναλωτές το πρώτο τετράμηνο εφαρμογής του μέτρου μηδενισμού ΦΠΑ στα τρόφιμα.
- 102.000.000 ευρώ έμειναν στην τσέπη των Ισπανών φορολογουμένων από τη μείωση ΦΠΑ στα καύσιμα το πρώτο τετράμηνο 2023.
- 4 μονάδες πάνω θα ήταν ο πληθωρισμός στην Πολωνία τον Οκτώβριο 2022 αν δεν εφαρμοζόταν το μέτρο μείωσης ΦΠΑ στα τρόφιμα.
- 1,7 δισ. ευρώ ωφελήθηκαν τα νοικοκυριά της Πολωνίας από τον μηδενισμό ΦΠΑ στα τρόφιμα το διάστημα Φεβρουαρίου – Νοεμβρίου 2022.
- 7,9% έπεσαν οι τιμές στην Πορτογαλία το πρώτο δίμηνο εφαρμογής μηδενικού ΦΠΑ στα τρόφιμα.
