Ούτε ερωτάται ούτε μιλά η κυβέρνηση για το περιεχόμενο της αναθεώρησης του Συντάγματος που εξήγγειλε για το 2025. Κάτι μισόλογα μόνο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια και μέχρι εκεί.
Και όμως! Οι σχεδιασμοί της έχουν τεράστια σημασία για το μέλλον και θα ξεδιπλωθούν σε όλη τους την έκταση στο μέτρο που θα το επιτρέψει το εκλογικό αποτέλεσμα. Αλλη αναθεώρηση επιχειρείς με πλειοψηφία 158 εδρών, άλλη με 168 εδρών και άλλη με… 178 εδρών.
Παλαιός φιλελεύθερος φίλος, με ισχυρές διασυνδέσεις στο σύστημα εξουσίας του Μεγάρου Μαξίμου, μου επέμενε προσφάτως ότι η καρδιά της συνταγματικής αναθεώρησης θα αφορά την οικονομία. Η αναθεώρηση των άρθρων 16 για τα πανεπιστήμια, 17 για τις απαλλοτριώσεις, 24 για το περιβάλλον, 106 για την κατάργηση του κρατικού παρεμβατισμού, σε συνδυασμό με την ίδρυση συνταγματικού δικαστηρίου που θα ασκεί προδικαστικό έλεγχο-εξπρές σε ζητήματα αδειοδότησης επενδύσεων, έχει ως τελικό στόχο την απελευθέρωση του ιδιωτικού τομέα από τα δεσμά του κράτους.
Εχει ως τελικό στόχο μια βαθιά παρέμβαση στο συνταγματικό υπόδειγμα του 1974, το οποίο έδωσε στο κράτος τον ρόλο του εγγυητή του ελεύθερου ανταγωνισμού, και την πλήρη υποκατάστασή του από δυνάμεις της οικονομίας. Εχει ως τελικό στόχο την ψήφιση ενός φιλελεύθερου συντάγματος στο πλαίσιο μιας φιλελεύθερης επανάστασης.
Είναι πολύ νωρίς να πει κανείς κατηγορηματικά οτιδήποτε, αν η Ν.Δ. δεν ανοίξει τα χαρτιά της, ωστόσο το βέβαιο είναι ένα: αναθεώρηση με αυτό το περιεχόμενο θα έρθει να σφραγίσει τις αλλαγές που ήδη γίνονται στην εκπαιδευτική πολιτική, στη δασική πολιτική, στην πολιτική γης και την αναδιανομή της ιδιοκτησίας επιχειρήσεων και ακινήτων κατά τρόπο συγκλονιστικό. Θα τις σφραγίσουν και θα τις επιταχύνουν.
Θα πρόκειται για έναν βίαιο συνταγματικό εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας, που αλλού θα αποβεί προς όφελος της κοινωνίας και αλλού προς όφελος της νέας ολιγαρχίας, η οποία σταδιακά δημιουργείται σε καθεστώς δημοκρατίας μέσα από τη συγχώνευση των δυνάμεων της πολιτικής και των δυνάμεων της αγοράς. Στην ανώτατη εκπαίδευση, ήδη ξένα μεγάλα funds εξαγοράζουν ελληνικά κολέγια που συνεργάζονται με αγγλικά ΑΕΙ, προκειμένου να προετοιμάσουν τη λειτουργία των πρώτων ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα.
Ως ο άνθρωπος που, μαζί με τον βουλευτή Ροδόπης Ευριπίδη Στυλιανίδη, καταθέσαμε πρώτοι, ως φοιτητές, πλήρη πρόταση για τη λειτουργία μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών ΑΕΙ στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη το 1987 (στο βιβλίο μας «Οι δικτατορίες των μετριοτήτων» του 2007 παραθέτουμε και την ιδιόχειρη απάντησή του – εκδόσεις Σιδέρη), έχω κάθε λόγο να υποστηρίζω αυτή τη μεταβολή. Θα «σπάσει» το μονοπώλιο της καθηγητικής έδρας και της αυθεντίας της, θα «ανοίξει» την ακαδημαϊκή επετηρίδα, ώστε να επιστρέψουν στην πατρίδα σημαντικοί καθηγητές που μετανάστευσαν, θα εκτινάξει αλματωδώς το επίπεδο των σπουδών, θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας και νέο ΑΕΠ. Θα λειτουργήσει, εν τέλει, ο ανταγωνισμός.
Στο επίπεδο του περιβάλλοντος, ο συνταγματικός νομοθέτης θα θελήσει να ενσωματώσει στο Σύνταγμα τις αποφάσεις του Συμβουλίου Επικρατείας επί Προεδρίας Σακελλαροπούλου, που επιτρέπουν επενδύσεις (ανεμογεννήτριες κ.λπ.) μέσα σε δάση, με το επιχείρημα του δημόσιου συμφέροντος. Δεν είμαι βέβαιος ότι θα αρέσει αυτό στις τοπικές κοινωνίες και στα οικολογικά κινήματα, αλλά είναι στα σχέδια: επενδύσεις μέσα στο δάσος.
Το ίδιο αμφιλεγόμενες θα είναι δύο άλλες «τομές», στα θέματα αναγκαστικών απαλλοτριώσεων και στο ζήτημα του κρατικού συντονισμού σε θέματα οικονομίας. Στο μέτρο που οι απαλλοτριώσεις θα είναι εξπρές και χωρίς το ανάλογο τίμημα, εγείρονται ζητήματα για την αποτελεσματική προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας.
Η Ελλάς δεν είναι σοβιέτ. Οσο για το άρθρο 106 του Συντάγματος, η κατάργηση του οποίου προωθείται από φανατικούς φιλελεύθερους, ίσως πρόκειται για το άρθρο-έμβλημα στο οποίο θα επικεντρωθούν οι αντιδράσεις της Αριστεράς, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Το άρθρο αυτό, υπό τη σημερινή του μορφή, αναγνωρίζει στο κράτος τον πρώτο λόγο στον «συντονισμό της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα», με ειδική αναφορά «στην αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου από την ατμόσφαιρα και τα υπόγεια ή υποθαλάσσια κοιτάσματα».
Αν το κράτος αποσυρθεί από τον συντονισμό και αφεθεί ο ιδιωτικός τομέας στη θέση του, η συζήτηση για την ολιγοπωλιακή εκμετάλλευση του νερού, του φυσικού αερίου, του πετρελαίου, του σιδηρονικελίου και άλλων ορυκτών της πατρίδας μας θα ανοίξει με μεγάλη ένταση. Με βασικό ερώτημα το εξής: σε ποιον ανήκει ο εθνικός πλούτος; Στην Ελληνική Δημοκρατία ή στους ιδιώτες επενδυτές;
Πρόκειται για ζητήματα κολοσσιαία, που ουδείς -ούτε η αντιπολίτευση- τολμά να θίξει σήμερα. Αποψή μου είναι πως, αν η Ν.Δ. διαθέτει πλειοψηφία κοντά στις 180 έδρες, δεν θα περιορίσει την αναθεώρησή της στα δομικά ζητήματα οικονομίας και στην εκ βάθρων αλλαγή του Συντάγματος του 1975, το οποίο ψηφίστηκε πάνω σε γνωστό ιδεολογικό συσχετισμό δυνάμεων για τον ρόλο του κράτους. Συσχετισμό ο οποίος επέρριψε ευθύνες και στην άρχουσα οικονομική ελίτ για τη δικτατορία, με τέτοια ένταση, εις τρόπον ώστε η μεταπολιτευτική πολιτική μας τάξη να σπεύσει να αναλάβει διά του Συντάγματος αμέσως τα ηνία από τον προδικτατορικό επιχειρηματικό κόσμο.
Μόνο για τον κόσμο της ναυτιλίας νομοθέτησε ειδικό συνταγματικό καθεστώς. Ο συσχετισμός αυτός του 1974 επιδιώκεται να ανατραπεί με τη συνταγματική αναθεώρηση, καθώς η πολιτική δεν επιθυμεί να έχει το «πάνω χέρι» στις σχέσεις της με τις δυνάμεις της αγοράς, αλλά να συγχωνευτεί μαζί τους! Αυτό είναι το νέο υπόδειγμα: δημοκρατία της ολιγαρχίας.
Υποστηρίζω -επανέρχομαι- ότι μια Ν.Δ. με ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία κοντά στις 180 έδρες θα τολμήσει να ανοίξει δύο ακόμη κεφάλαια άρθρων του Συντάγματος προς αναθεώρηση: αυτά που συνδέονται με τις ατομικές ελευθερίες (πολιτικός όρκος, δικαιώματα ψήφου μεταναστών, δικαιώματα μειονοτήτων και ΛΟΑΤΚΙ, χωρισμός κράτους – Εκκλησίας κ.λπ.). Επίσης, τα άρθρα που συνδέονται με την πολιτειακή δομή, και ιδιαίτερα με τη λειτουργία της Δικαιοσύνης.
Εάν τα αθροίσουμε όλα αυτά, πρόκειται για όλη μας τη ζωή. Η οποία, όμως, απουσιάζει από την προεκλογική εκστρατεία. Ο πρόεδρος της Ν.Δ. επαναλαμβάνει αορίστως ότι για τις μεγάλες αλλαγές χρειάζονται μεγάλες πλειοψηφίες. Δεν λέει όμως ακόμη ποιες είναι οι μεγάλες αλλαγές που οραματίζεται στο πλαίσιο του «βενιζελικού προοδευτικού φιλελευθερισμού», όπως τον αποκάλεσε στο Ηράκλειο. Και κανείς δεν τον ρωτά για αυτές.
Δεν είμαστε αισιόδοξοι ότι αυτό θα συμβεί, αλλά, στο μέτρο που αντιλαμβανόμαστε ποια είναι τα κεντρικά διακυβεύματα της επόμενης τετραετίας, μαζί με τα εθνικά (Χάγη – άρθρο 28 Συντάγματος – 180 ψήφοι για το συνυποσχετικό), οφείλουμε να τα θέσουμε στο τραπέζι προς συζήτηση. Τουλάχιστον θα έχουμε κάνει το καθήκον μας και θα έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας.
