Το 1914 η Αυστροουγγαρία κάτι πολύ περισσότερο από μια ένωση δύο λαών. Ήταν πραγματική Αυτοκρατορία. Κάτω από το σκήπτρο του 84χρονου Φραγκίσκου Ιωσήφ βρίσκονταν εκτός από τους Αυστριακούς και τους Ούγγρους, Τσέχοι, Σλοβάκοι, Πολωνοί, Σέρβοι, Σλοβένοι, Κροάτες και Βόσνιοι. Οι τελευταίοι ήταν από τους πιο… άτακτους. Το 1878 είχαν αποτελέσει «προσωρινά» μέρος της Αυτοκρατορίας κι επειδή ουδέν μονιμότερον του προσωρινού, το… μόνιμο ήρθε το 1908 με την προσάρτηση της περιοχής.
Οι αντιπαλότητες Σέρβων και Κροατών μεταφέρθηκαν και στην Αυτοκρατορία.
Ο Φραγκίσμος Ιωσήφ εκτός από τη μεγάλη χώρα είχε περάσει και μεγάλες… φουρτούνες.
*Η σύζυγός του Ελισάβετ δολοφονήθηκε το 1898 από Ιταλό αναρχικό.
*Ο αδελφός του Φερδινάνδος, Αυτοκράτορας στο μακρινό Μεξικό είχε τυφεκιστεί από τους επαναστάτες, το 1867 κι η γυναίκα του Καρλότα είχε καταλήξει τρελή.
*Ο μοναχογιός του Ροδόλφος είχε αυτοκτονήσει με την ερωμένη του Μαρία Βετσέρα το 1889
Ο γιος του αδελφού του, ο Φραγκίσκος Φερδινάνδος βρέθηκε διάδοχος του Αυτοκράτορα. Κατάλαβε έγκαιρα ότι αυτό το… μωσαϊκό δεν θα μπορούσε να επιζήσει χωρίς μεταρρυθμίσεις. Πρότεινε τη δημιουργία ενός κράτους με τους Σλαβικούς λαούς που θα το κηδεμόνευε η Αυστροουγγαρία. Η ιδέα δεν άρεσε στους Σέρβους που με τον… αέρα των επιτυχιών στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, τη βοήθεια της Ρωσίας κι όνειρό τους ήταν να απελευθερώσουν τους υποτελείς αδελφούς τους.
Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα ο Φερδινάνδος αποφάσισε να πάει να παρακολουθήσει στρατιωτικά γυμνάσια στη Βοσνία. Κακή επιλογή, ομοίως ήταν και το Σεράγεβο, τόπος διαμάχης των εθνοτήτων. Ακόμα χειρότερη ήταν η ημερομηνία.
Η 15η Ιουλίου (με το.,.. παλιό ημερολόγιο) είναι η επέτειος της ήττας των Σέρβων από τους Τούρκους στο Κοσσυφοπέδιο (κάτι αντίστοιχο της δικής μας Άλωσης της Πόλης) που σήμαινε και την υποδούλωση της χώρας τους. Ήταν ακόμα η γιορτή του Αγίου Βίτου, του προστάτη Άγιου του Βασιλείου της Σερβίας.
Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη περιλαμβάνει τους Σέρβους εθνικιστές. Τρία νέα παιδιά ήθελαν τη Βοσνία να αποτελέσει μέρος της Μεγάλης Σερβίας. Κι αυτή τους… αξιοποίησε. Στο Βελιγράδι υπήρχε η οργάνωση «Μαύρη Χειρ» που εργαζόταν για τον σκοπό αυτό. Την είχε ιδρύσει ο ίδιος ο υπεύθυνος του Σερβικού γραφείου πληροφοριών Ντραγκούτιν Ντιμιτρίεβιτς και είχε… ειδικευτεί στις πολιτικές δολοφονίες.
Τρία νέα παιδιά εκπαιδεύτηκαν για τον σκοπό αυτό στο Βελιγράδι και προωθήθηκαν στη Βοσνία με στόχο να δολοφονήσουν τον Αρχιδούκα. Η σύζυγός του ήταν… παράπλευρη απώλεια.
Μια δολοφονία ενός τόσο σημαντικού προσώπου δεν θέλει μόνο θάρρος, αλλά και τύχη. Ο ένας από τους τρεις, ο Γκαμπρίνοβιτς λίγο μετά τις δέκα το πρωί της 15ης Ιουνίου για τους Σέρβους και 28ης για τους Αυστριακούς που ακολουθούσαν το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, έριξε χειροβομβίδα στο ανοιχτό αυτοκίνητο του ζεύγους. Ο Αρχιδούκας την είδε και την έδιωξε με το χέρι! Εξερράγη μπροστά στο αυτοκίνητο που ακολουθούσε τραυματίζοντας έντεκα άτομα!
Η πομπή συνεχίστηκε, ενώ ο δράστης συνελήφθη. Ακολούθησε επίσκεψη στο Δημαρχείο, οι γνωστές φιλοφρονήσεις με τον Δήμαρχο κι όλα ήταν έτοιμα για την αναχώρηση. Ο υπεύθυνος ασφαλείας ζήτησε να αλλάξει το δρομολόγιο. Μόνο που έγινε το μοιραίο λάθος. Ο οδηγός του αυτοκινήτου του Δημάρχου που προπορευόταν ακολούθησε το παλαιό. Κι όταν αυτό έγινε αντιληπτό κι ετοιμαζόταν όλη πομπή να κάνει αναστροφή ο δεύτερος εκτελεστής, ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ τους είδε μπροστά του. Αυτός είχε περίστροφο. Το έβγαλε και πυροβόλησε. Οι σφαίρες του βρήκαν το ζευγάρι. Και οι δύο άφησαν την τελευταία τους πνοή λίγο αργότερα. Ο Φερδινάνδος ήταν 50 χρόνων και η Σοφία 46.
Ο Πρίντσιπ συνελήφθη κι αυτός από τους στρατιώτες και τους αστυνομικούς.
Οι δολοφονίες στο Σεράγεβο δημιούργησαν αίσθηση σε όλο τον κόσμο. Κανείς όμως δεν υποψιάστηκε ότι θα μπορούσε να γίνει αφορμή να βγουν στην επιφάνεια τόσα μίση και πάθη.
Τα ρεπορτάζ της Εστίας
Η «Εστία» ήταν από τις λίγες που εκτίμησαν τη σοβαρότητα του γεγονότος. Την ώρα που οι περισσότερες εφημερίδες στην Ελλάδα θρηνούσαν το πριγκιπικό ζευγάρι που είχε ερωτευτεί και παντρευτεί παρά την επιθυμία του Αυτοκράτορα ο οποίος ήθελε σύζυγο του διαδόχου όχι μια απλή… δούκισσα, αλλά μια πριγκίπισσα από κάποιο βασιλικό οίκο, η «Εστία» έδινε έμφαση στις συνέπειες. Από την πρώτη κιόλας μέρα.
Στις 16 Ιουλίου δημοσιεύει τις τελευταίες πληροφορίες:
Παράλληλα στην ίδια σελίδα αναφέρεται στις συνέπειες με πηγή δημοσίευμα των «Τάιμς»:
Παρακολουθεί στενά τις ταραχές που ξεσπούν στην πρωτεύουσα της Βοσνίας:
Δίνει με τα μέσα που διαθέτει την εικόνα σε όλες τις χώρες που εμπλέκονται…
Ο Αυτοκράτωρ Ιωσήφ αφού θρηνεί τον ανιψιό του αποφασίζει να… ξεμπερδέψει με τους Σέρβους. Στέλνει τελεσίγραφο για να επιτραπούν έρευνες στο ίδιο το Βελιγράδι με στόχο την αποκάλυψη των οργανωτών της δολοφονίας. Η σερβική κυβέρνηση κάνει αποδεκτούς όλους τους όρους του τελεσιγράφου εκτός από έναν: Την απόλυση Σέρβων δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών για να διευκολυνθεί η επιτροπή που θα διενεργούσε την έρευνα.
Ο όρος αυτός φυσικά δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτός. Κι ο Ιωσήφ τους κηρύσσει τον πόλεμο! Η Ρωσία που έχει υπό την προστασία της τη Σερβία με τη σειρά της κηρύσσει τον πόλεμο στην Αυστρία, επεμβαίνει η Γερμανία που ως σύμμαχος των Αυστριακών κάνει πόλεμο με την Ρωσία, Το γαϊτανάκι του πολέμου μόλις έχει αρχίσει. Συμμετέχουν σε αυτό η Γαλλία και στη συνέχεια η Αγγλία.
Τι απέγιναν όμως οι πρωταγωνιστές. Από δίκη πέρασαν 25 άτομα. Εκτελέστηκαν οι τρεις, αλλά όχι οι δύο εκτελεστές. Αιτία η ηλικία τους. Σύμφωνα με το νόμο καταδίκη σε θάνατο δεν μπορούσε να επιβληθεί σε άτομα κάτω των 20 χρόνων. Κι ήταν 19. Καταδικάστηκαν σε 20 χρόνια φυλάκιση, σκληρή εργασία, μια φορά την εβδομάδα να μην τρώνε και να μην πίνουν νερό και κάθε 28 Ιουνίου να κλείνονται σε σκοτεινό κελί. Οι κακές συνθήκες δεν τους επέτρεψαν να ζήσουν για πολύ. Πρώτος πέθανε ο Νεντέλικο Γκαμπρίνοβιτς το 1916 και τον ακολούθησε ο Πρίντσιπ το 1918 από φυματίωση.
Ειδικά ο Πρίντσιπ στην Σερβία έγινε εθνικός ήρωας. Επί Τίτο ονομάστηκε «ήρωας αγωνιστής». Οι Κροάτες με τη σειρά τους τον δαιμονοποίησαν.
Κι ο Ντραγκούτιν Ντιμιτρίεβιτς ο οργανωτής της δολοφονίας δεν είχε καλύτερη τύχη. Το 1917 όταν ο Σερβικός στρατός είχε καταφύγει στη Μακεδονία κατηγορήθηκε από τον εξόριστο Σέρβο πρωθυπουργό Πάσιτς στις δυνάμεις της ΑΝΤΑΤ ότι σχεδιάζει νέες δολοφονίες. Συνελήφθη, δικάστηκε και εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη. Ήταν 40 χρόνων.
