Πριν από ακριβώς δύο χρόνια αποτάθηκα με την ιδιότητα του προέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής 2021 του Δήμου Αίγινας σε πρόεδρο μεγάλης συστημικής τράπεζας, ζητώντας του μια μικρή χορηγία 10.000 ευρώ για την έκθεση που ετοιμάζαμε στο πρώτο Μαξίμου της χώρας, το Κυβερνείο, για τον Ιωάννη Καποδίστρια. Κάποτε, αυτά τα ποσά τα ελάμβανε και ο τελευταίος εξωραϊστικός σύλλογος της χώρας αλλά, μετά τα Μνημόνια και την είσοδο ξένων εκπροσώπων των δανειστών στα συμβούλια των τραπεζών, τα πράγματα είχαν αλλάξει ριζικά.
Η παρουσία τεσσάρων προσώπων στο διοικητικό συμβούλιο της συγκεκριμένης τραπέζης (Δυτικοευρωπαίων) δυσκόλευε τα πράγματα ακόμη και για τέτοια αιτήματα που θεωρούνταν «ρουτίνα» στο παρελθόν. Ο άνθρωπος, παρά ταύτα, μας βοήθησε, εγκρίνοντας το μισό ποσό, και με την επιπρόσθετη στήριξη του προέδρου της Βουλής Κώστα Τασούλα και της προέδρου της Εθνικής Επιτροπής 2021 Γιάννας Αγγελοπούλου τα καταφέραμε. Ο Γιάννης Μετζικώφ αναπαρέστησε εκπληκτικά το γραφείο του πρώτου κυβερνήτη στην Αίγινα, που για ενάμιση χρόνο αποτέλεσε την πρώτη πρωτεύουσα του νεότερου ελληνικού κράτους.
Από εκείνη την περίοδο, όμως, συγκράτησα ισχυρή στη μνήμη μου την εμπειρία του περίφημου Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στις τράπεζές μας. Και για να πάνε στην τουαλέτα οι τραπεζίτες μας -που λέει και ο λόγος- έπρεπε να ρωτήσουν τα διορισμένα στα διοικητικά συμβούλια των ελληνικών τραπεζών αλλοδαπά μέλη του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Ο συγκεκριμένος νόμος μαζί με την ενεχυρίαση της δημόσιας περιουσίας στο Υπερταμείο ψηφίστηκε επί ΣΥΡΙΖΑ και διεύρυνε τότε -εμβάθυνε, ακριβέστερα- το αποικιοκρατικό καθεστώς στην πατρίδα μας. Δεν το επινόησε το πρώτον, όμως. Είχαν προηγηθεί και άλλα, με το πρώτο Μνημόνιο του ΠΑΣΟΚ.
Σπουδαία εξέλιξη
Υπό το κράτος της ανάμνησης αυτών των γεγονότων (τράπεζες κρεμασμένες στο τσιγκέλι από τους δανειστές, τράπεζες μετατραπείσες σε τελωνεία με τα capital controls), θεωρώ λοιπόν σπουδαία εξέλιξη τη χθεσινή ανακοίνωση της Eurobank ότι απαλλάσσεται από το Ταμείο Σταθερότητας και ανακτά την ανεξαρτησία της. Την αξιοπρέπειά της, εν τέλει. Επιτέλους, στο μέλλον, τα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών θα αποτελούνται από Ελληνες. Και αν τυχόν περιλαμβάνουν μεταξύ αυτών αλλοδαπούς, αυτοί θα διορίζονται από διοικητικά συμβούλια κατά πλειοψηφία ελληνικά.
Ωστόσο, κοιτάζοντας κανείς τόσο προς το παρελθόν όσο και προς το μέλλον, οφείλει να είναι προβληματισμένος και σκεπτικός. Η ανεξαρτησία δεν προσφέρεται για μεγάλους πανηγυρισμούς. Το 2010, όταν υπεγράφη το πρώτο Μνημόνιο, οι ελληνικές τράπεζες (Eurobank, Εθνική, Alpha, Πειραιώς) είχαν αναπτύξει μαζί με τον εθνικό τηλεπικοινωνιακό πάροχο (ΟΤΕ), τις κατασκευαστικές εταιρίες και τις εταιρίες ενέργειας ένα τεράστιο δίκτυο στα Βαλκάνια και στην ανατολική Ευρώπη.
Δίκτυο που είχε αυξήσει κατακόρυφα τη γεωπολιτική ισχύ της χώρας και την είχε καταστήσει σεβαστή σε όλους τους βόρειους γείτονές μας. Tα δυνητικά μας σύνορα ήταν απείρως μεγαλύτερα από τα φυσικά. Η Ελλάς γνώριζε μοναδική ακμή. Οι τράπεζές μας είχαν εγκατασταθεί στην Τουρκία (Finance), στη Σερβία, στην Αλβανία, στα Σκόπια, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία και σε μερικές από τις βαλτικές -τέως ανατολικές- χώρες. Το δίκτυο αυτό εξαρθρώθηκε εν ριπή οφθαλμού μέσα στην εποχή των Μνημονίων. Ηταν βασικά ένας από τους κρυφούς λόγους επιβολής των Μνημονίων. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα ανακαλύψει ότι ποτέ δεν άρεσε στον αμερικανικό και τον γερμανικό παράγοντα ο ανεξάρτητος βηματισμός που είχε αναπτύξει η Ελλάς έξω από τα φυσικά της σύνορα.
Δεν άρεσε ο βηματισμός στα ενεργειακά, μολονότι είχε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ακόμη και για τον ρωσικό αγωγό. Δεν άρεσε ο ελληνικός «οικονομικός επεκτατισμός» σε ολόκληρη την περιοχή – κάποιοι μας είχαν στο μυαλό τους ως τα παιδιά για τα θελήματα. Δεν άρεσε γενικώς ότι η Ελλάς αποκτούσε πρώτη φορά από συστάσεως του νεοελληνικού κράτους απροσδόκητο γεωπολιτικό μπόι. Αυτό πλήρωσε, άλλωστε, πέραν των προφανών, και ο Καραμανλής. Εγραφα τότε σταθερά ότι προφανώς τα Μνημόνια δεν έφεραν την κρίση, έφεραν όμως την εξάρτηση. Η πρώτη δουλειά των δανειστών ήταν να ενταφιάσουν τους αγωγούς και η δεύτερη να ξηλώσουν όλο το δίκτυο των ελληνικών τραπεζών σε αυτή τη μεγάλη περιοχή.
Για να το παραδώσουν σε συγκεκριμένη αυστριακή τράπεζα, η οποία υπήρξε η εμπροσθοφυλακή του γερμανικού κράτους. Τα ίδια ακριβώς έκαναν και στην Κύπρο με το κούρεμα – στόχευσαν στον υγιή τραπεζικό τομέα. Αν μας θυμίζει κάτι λοιπόν η χθεσινή εξέλιξη της Eurobank, είναι το τι χάσαμε στο παρελθόν. Πόσο πίσω γυρίσαμε. Από εκεί που ήμασταν οι άρχοντες όλης της περιοχής και η χρηματοδότηση των οικονομικών ελίτ των Βαλκανίων γινόταν με ελληνικό χρήμα, σήμερα, εξουθενωμένοι, χαιρόμαστε για την ανάκτηση της ανεξαρτησίας στα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών εντός συνόρων. Για το στοιχειώδες. Ενώ, αν είχαμε καταφέρει να διατηρήσουμε το τραπεζικό δίκτυο ζωντανό και είχαμε προλάβει να κατασκευάσουμε τους αγωγούς, ουδείς θα διανοούνταν να ζητήσει τη χρεοκοπία μας. Οπως δεν διανοείται σήμερα κανείς να επιδιώξει τη χρεοκοπία της Τουρκίας. Κάπως έτσι απέτυχε μια μοναδική ελληνική άσκηση εθνικής ανεξαρτησίας εντός των θεσμών της Δύσης.
Αλλά και προβληματισμός
Μα και κοιτάζοντας προς το μέλλον πάλι πρέπει να είμαστε σκεπτικοί και προβληματισμένοι. Διότι το μέλλον των τραπεζών δεν θα διέπεται από εθνική ανεξαρτησία – αντιθέτως. Στόχος της Κριστίν Λαγκάρντ, που μελετά καιρό τώρα τη διατραπεζική ένωση με στόχο κυρίως γαλλικές, ελβετικές και γερμανικές τράπεζες, είναι να πάψουν στο μέλλον τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να αποτελούν εθνικό εργαλείο στα χέρια των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών.
Η αρχή έγινε από τις ΗΠΑ, όπου μικρές ημισυστημικές τράπεζες, το χρήμα των οποίων μόχλευαν κυβερνήτες πολιτειών, έχασαν την αυτονομία τους απορροφηθείσες από μεγαλύτερες. Η συνέχεια θα δοθεί επί ευρωπαϊκού εδάφους, του χρόνου πιθανόν. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και οι ελληνικές τράπεζες θα αναγκαστούν, αργά ή γρήγορα, να μετάσχουν σε ευρύτερα πολυεθνικά σχήματα, εγκαταλείποντας την μοναξιά τους και όποια ανεξαρτησία τους. Το μήνυμα θα είναι ότι η οικονομία και τα γεωπολιτικά συμφέροντά της επικρατούν των εθνικών κρατών. Ας χαρούμε λοιπόν για λίγο το χθεσινό νέο της απαγκίστρωσης της Eurobank από τους Φράγκους χαρτογιακάδες. Προσοχή, όμως! Αμέσως μετά, έπεται περισυλλογή. Οι αλλαγές που έρχονται είναι μεγάλες.
