Τον Μάρτιο 2021 αναρτήθηκαν οι αναμορφωμένοι δασικοί χάρτες. Εκεί για πρώτη φορά αποδεικνύεται με επίσημους αριθμούς αυτό που όλοι γνώριζαν βιωματικά. Η «εγκληματική» συρρίκνωση του πρασίνου της Αττικής. Οι χάρτες έδειξαν ότι τα δάση της Αττικής μειώθηκαν τα τελευταία 76 χρόνια κατά 44,1%, ενώ οι χορτολιβαδικές εκτάσεις κατά 99,5%. Ο Υμηττός, η Πάρνηθα και η Πεντέλη «χτυπιούνται» ανελέητα επί δεκαετίες και δεκαετίες, σχεδόν κάθε χρόνο.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κτηματολόγιο Α.Ε., η οποία εκπόνησε τους δασικούς χάρτες, σε πολλές περιοχές, η σύγκριση των αεροφωτογραφιών για το πώς ήταν τα δάση της Αττικής το 1945 και πώς είναι σήμερα αποδείχθηκε σοκαριστική. Οι πυρκαγιές δεν είναι ασφαλώς η μοναδική αιτία για το πώς άλλαξε και «τσιμεντώθηκε» όλος ο νομός, όμως είναι μια από τις βασικές.
Η Αττική και φέτος μετράει σοβαρές απώλειες δασικού πλούτου. Η μεγάλη εικόνα είναι ότι τα τελευταία χρόνια αποδεικνύονται καταστροφικά για το λεκανοπέδιο. Στα πέντε καλοκαίρια της διακυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη η Αττική μοιάζει περισσότερο από ποτέ με ανοχύρωτη πόλη υπό ασφυξία. Καίγεται ξανά και ξανά μπροστά στα μάτια όλων, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Κι αυτό το λίγο πράσινο που είχε απομείνει, χάνεται με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς.
Σχεδόν οι μισοί Ελληνες ζουν στον νομό (3.800.000 σύμφωνα με την τελευταία αμφιλεγόμενη απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ.), αλλά κάθε μέρα η ζωή τους γίνεται πιο φτωχή ποιοτικά, πιο επικίνδυνη για την υγεία τους, πιο άσχημη. Κι όπως και τις προηγούμενες δεκαετίες, το μπετόν εξακολουθεί να είναι έτοιμο κι ανεξέλεγκτο για να «καταπιεί» ό,τι απέμεινε.
Ακόμα και τα μεγαλόπνοα σχέδια για την περιοχή του Τατοΐου μετά την καταστροφή του 2021, όταν οι πυρκαγιές έκαιγαν τα πάντα χωρίς καν άνεμο, έχουν μείνει στις μακέτες, όπως άλλωστε και στην Εύβοια με το περιβόητο πρότζεκτ-φιάσκο του Μπένου.
Η ανικανότητα της κυβέρνησης δεν είναι πια μια θεωρητική εκτίμηση. Αποδεικνύεται από τα αδιαμφισβήτητα στοιχεία της πλέον αρμόδιας Αρχής, του Πυροσβεστικού Σώματος. Από το 2009 έως το 2018, σε δέκα αντιπυρικές σεζόν, η Αττική μέτρησε δασικές απώλειες από πυρκαγιές 428.803 στρεμμάτων. Ομως, στα μισά χρόνια, δηλαδή μόνο στα πέντε καλοκαίρια διακυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη, η Αττική μυρίζει κάρβουνο επειδή κάηκαν 418.487 στρέμματα.
Δηλαδή, επί Μητσοτάκη έγιναν στάχτη στην Αττική, στις μόλις πέντε αντιπυρικές περιόδους διακυβέρνησής του, όσα δασικά στρέμματα είχαν καεί νωρίτερα στο διπλάσιο διάστημα, στις δέκα προηγούμενες αντιπυρικές σεζόν. Κι ακόμα το φετινό καλοκαίρι είναι στα μισά.
Ο περιβαλλοντικός «κανιβαλισμός» του λεκανοπεδίου «τρέχει» πλέον με διπλάσιο ρυθμό. Και το κυριότερο; Παρά τις εξαγγελίες του ενοίκου του Μαξίμου, που δήθεν κόπτεται για την κλιματική αλλαγή, και τα ανέκδοτα περί επιτελικού κράτους δεν έχει θεραπευτεί καμία από τις παθογένειες του παρελθόντος, όπως δεσμεύτηκε. Αντιθέτως, έχει φορτώσει και κάμποσες ακόμα.
Από πάντα…
Πάντα το ελληνικό κράτος ήταν ανέτοιμο μπροστά στις φωτιές. Η χώρα μας έχει θρηνήσει θύματα, όπως το 2018 και το 2007. Εχει κλάψει ολόκληρα χωριά και παρθένα δάση. Ομως, ο ρυθμός που χάνει το οξυγόνο του ο πολυπληθέστερος και ήδη αποψιλωμένος από πράσινο νομός της χώρας δεν έχει προηγούμενο. Ουδέποτε έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες τέτοια ραγδαία επιτάχυνση της περιβαλλοντικής καταστροφής όπως αυτή της τελευταίας πενταετίας.
Η καταστροφή που ατάραχη παρακολουθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη να συμβαίνει στην Αττική τα τελευταία πέντε χρόνια έχει ήδη τεράστιες και ανυπολόγιστες συνέπειες. Το «έγκλημα» είναι διαρκείας. Αβίωτες θερμοκρασίες, δρόμοι που λιώνουν, ενεργειακή δίψα, αφού όσο κατακαίγεται η Αττική τόσο εκτοξεύονται οι ανάγκες για διαρκή κλιματισμό του πληθυσμού στο λεκανοπέδιο, αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Η ανοργανωσιά και η έλλειψη σχεδίου και συντονισμού δεν μπορούν να αποδοθούν στην κλιματική αλλαγή, αλλά σε μια ανήμπορη και ανεπίδεκτη μαθήσεως κυβέρνηση που, τελικά, το μόνο που έχει βρει ως λύση είναι να αφήνει απλά τις φωτιές μέχρι να σβήσουν στη θάλασσα. Με την Αττική να πληρώνει ήδη ένα πολύ βαρύ, και μη αναστρέψιμο, τίμημα. Οπως και τόσες περιοχές της χώρας ακόμα. Η πολιτική Μητσοτάκη για τις φωτιές και τα δάση σπρώχνει όλη την Ελλάδα και το λεκανοπέδιο επικίνδυνα κοντά στο σημείο χωρίς επιστροφή.
Χειρότερες χρονιές η φετινή και το 2021
Τα επίσημα στοιχεία της Πυροσβεστικής για το 2022 δείχνουν ότι κάηκαν 285.636 στρέμματα από δασικές πυρκαγιές. Σχεδόν το 1/5, δηλαδή τα 52.583 στρέμματα, ήταν στην Αττική. Δεν είναι η πρώτη χρονιά που είχε τις μεγαλύτερες απώλειες απ’ όλους τους νομούς της χώρας. Ακολούθησε ο Εβρος με 51.000 στρέμματα, από τη μεγάλη και μακράς διάρκειας πυρκαγιά στη Δαδιά.
Το 2021 κάηκαν στη χώρα 1.330.000 στρέμματα δάσους και δασικών εκτάσεων. «Εξαφανίστηκε» η μισή Εύβοια, με 520.559 στρέμματα, σύμφωνα με την Πυροσβεστική. Ακολούθησε η Αττική με 191.305 στρέμματα, κυρίως από τη μεγάλη πυρκαγιά στο Τατόι. Τρίτη ήταν η Ηλεία με 128.202 στρέμματα. Από τα 191.305 στρέμματα της Αττικής, τα 62.000 ήταν δάση, τα 92.000 δασικές εκτάσεις και τα 31.000 γεωργικές εκτάσεις.
Το 2020 καταστράφηκαν 222.154 στρέμματα δάσους στην επικράτεια. Πρώτη ήταν η Κορινθία με 44.598 στρέμματα, δεύτερος ο Εβρος με 24.213, τρίτη η Λακωνία με 22.249 και τέταρτη η Αττική, που ούτε αυτή τη φορά γλίτωσε, με 20.626 στρέμματα.
Το 2019 στη χώρα κάηκαν 162.758 στρέμματα, με τα περισσότερα στην Εύβοια (35.547) και τη Λάρισα (31.630). Η Αττική στάθηκε τυχερή αυτή τη φορά, με κάτω από 4.000 καμένα στρέμματα δάσους (3.973).
Για το φετινό καλοκαίρι επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν ακόμα, αφού είμαστε στα μισά της αντιπυρικής περιόδου, που ολοκληρώνεται στις 31 Οκτωβρίου. Σύμφωνα, όμως, με τις πρώτες ενδείξεις και τις μετρήσεις της επιστημονικής ομάδας του «Climatebook» από τον δορυφόρο Sentinel2, η πυρκαγιά στον Κουβαρά Αττικής έκαψε περίπου 38.500 στρέμματα, στα Δερβενοχώρια σχεδόν 100.000 στρέμματα και στο Λουτράκι κοντά στα 14.200 στρέμματα.
Συνολικά, μόνο μέσα σε λίγες μέρες περισσότερα από 150.000 στρέμματα δάσους χάθηκαν, οριστικά όπως έχει αποδειχθεί όλες αυτές τις δεκαετίες, για την Αττική και τις γειτονικές περιοχές της που, αν και δεν ανήκουν τυπικά στον ίδιο νομό, καθορίζουν την ποιότητα του κλίματός της και «τροφοδοτούν» με οξυγόνο όλο το λεκανοπέδιο.
Επικράτεια: Από το 2019 κάηκαν 2.400.000 στρέμματα, ενώ από το 2009 έως το 2018 2.900.000 στρέμματα
Εξίσου δραματική είναι η κατάσταση και για όλη την επικράτεια. Ο,τι συνέβη στην Αττική στα χρόνια διακυβέρνησης Μητσοτάκη γίνεται εντατικά από τη μια ως την άλλη άκρη της χώρας. Ο επίσημος απολογισμός-εφιάλτης φτάνει για το 2019-2022 στα 2.000.548 στρέμματα, με αριθμούς που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από κανέναν πολιτικό ή κόμμα, αφού έχουν ανακοινωθεί από την ίδια την Πυροσβεστική με αναλυτικά στοιχεία στους ήδη δημοσιευμένους ετήσιους απολογισμούς της.
Αν προστεθούν και οι φετινές συμφορές, με τουλάχιστον 295.000 στρέμματα σε Αττική και Ρόδο, αλλά και τα επίσης τουλάχιστον 100.000-110.000 στρέμματα σε Κέρκυρα, Κάρυστο, Μαγνησία κ.α., η τεράστια οικολογική ζημιά ξεπερνάει ήδη τα 2.400.000 στρέμματα! Δίχως καν να υπολογίζονται οι απώλειες δασών τα τελευταία 24ωρα και χωρίς, βέβαια, να μπορεί να προβλεφθεί τι πρόκειται να ακολουθήσει τον Αύγουστο.
Ηδη το 2023 είναι η δεύτερη πιο καταστροφική χρονιά από το 2019. Για τη δε Αττική ας ελπίσουμε ότι δεν θα αποδειχθεί πιο «μαύρη» ακόμα και από αυτή του 2021. Στις δέκα αντιπυρικές σεζόν πριν από το 2019, δηλαδή από το 2009 έως το 2018 είχαν καεί 2.931.607 στρέμματα. Οπως και στην περίπτωση της Αττικής, έτσι και για την επικράτεια ισχύει το ίδιο. Δηλαδή, στα πέντε καλοκαίρια της διακυβέρνησης Μητσοτάκη έχουν γίνει αποκαΐδια περίπου όσα στρέμματα δασών καταστράφηκαν σε μια ολόκληρη δεκαετία προτού αναλάβει.
Σε 50 χρόνια χάθηκε έκταση ίση με Πελοπόννησο και Αττική μαζί
Η σκέψη ότι από το 1970 μέχρι το 2020 εκδηλώθηκαν στη χώρα πάνω από 60.000 πυρκαγιές είναι ανατριχιαστική. Αυτό είχε ως συνέπεια να καταστραφεί το 14% της συνολικής έκτασης της Ελλάδας. Εχουν καεί, δηλαδή, μέσα σε 50 χρόνια σε όλη την επικράτεια πάνω από 20.000.000 στρέμματα.
Μια έκταση ίση με την Πελοπόννησο και την Αττική μαζί, σύμφωνα με όσα γνωστοποίησε τότε ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, δικαστικός πραγματογνώμονας Διερεύνησης Εγκλημάτων Εμπρησμού. Ο μέσος ετήσιος αριθμός των καμένων αγροτοδασικών εκτάσεων είναι 443.672 στρέμματα, είπε ακόμα.
Οι περισσότερες καμένες εκτάσεις εντοπίζονται κατά την πενταετία 1996-2000 με μέση ετήσια τιμή 699.619 στρέμματα. Με το 2007 να θεωρείται ιστορικά ως η χειρότερη χρονιά στη χώρα (2.600.000 στρέμματα), η πυρκαγιά στο Μάτι το 2018 ως η πιο «δολοφονική» με 103 νεκρούς και η καταστροφή του 2021 στην Εύβοια ως η μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην ιστορία του τόπου.
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ «ΜΑΥΡΟΥ» ΙΟΥΛΙΟΥ
- 17 Ιουλίου: Ξεσπάει φωτιά στον Νέο Κουβαρά Αττικής, με κατεύθυνση προς Λαγονήσι, Σαρωνίδα και Ανάβυσσο. Δίνονται εντολές εκκένωσης από το 112. Καίγονται 40.000 στρέμματα.
- 17 Ιουλίου: Την ίδια μέρα εκδηλώνονται φωτιές σχεδόν ταυτόχρονα σε Λουτράκι και Δερβενοχώρια. Καίγονται 12.000 στρέμματα και πάνω από 100.000 στρέμματα, αντίστοιχα.
- 19 Ιουλίου: Φωτιά στη Ρόδο, που αρχικά υποτιμάται, στη συνέχεια κατακαίει το νησί για μέρες. Χωριά εκκενώνονται, χιλιάδες τουρίστες επιστρέφουν στις χώρες τους. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για πάνω από 145.000-150.000 στρέμματα.
- 23 Ιουλίου: Νέες πυρκαγιές σε Κέρκυρα και Κάρυστο, με περισσότερα από 20.000 και 10.000 στρέμματα καμένα, αντίστοιχα.
- 26 Ιουλίου: Ξεσπάει μεγάλη φωτιά στη Μαγνησία. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για απώλεια 50.000 στρεμμάτων πρασίνου σε λιγότερο από μία ημέρα.
Πού είναι τα εργαλεία πρόβλεψης για τις πυρκαγιές;
Βλέποντας κάθε φορά τις εικόνες από τις πυρκαγιές διαπιστώνει κανείς ότι ο πόλεμος γίνεται με… νεροπίστολα. Στον σύγχρονο κόσμο τα όπλα κατά της φωτιάς έχουν αυξηθεί, λόγω και της κλιματικής αλλαγής. Σημαντικό βάρος πέφτει πλέον και στην πρόληψη.
Η Δασική Υπηρεσία των ΗΠΑ, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί ένα μοντέλο (Esri) που βασίζεται σε λεπτομερή στοιχεία για τον τύπο των δέντρων, των θάμνων και της γενικής βλάστησης μιας περιοχής, καθώς και τα στοιχεία για τα υλικά δόμησης. Αυτά τα στοιχεία συλλέγονται κυρίως από αεροπλάνα, δορυφόρους, αλλά και ομάδες της Πυροσβεστικής από εδάφους.
Είναι τόσο ενδελεχή, που περιλαμβάνουν ακόμα και τη διάμετρο των κορμών των δέντρων. Από τη στιγμή που ένα τέτοιο λογισμικό πρόβλεψης «γνωρίζει» τα στοιχεία για το πόση ακριβώς και τι είδους εύφλεκτη ύλη (δάσος, βλάστηση, σπίτια, κατασκευές κ.λπ.) υπάρχει στο έδαφος, μπορεί να συνδυάσει στοιχεία για πιθανή βροχόπτωση, χιονόπτωση, ανέμους, ηλιοφάνεια, θερμοκρασία, προηγούμενες πυρκαγιές στην ίδια περιοχή, την κλίση του εδάφους, ώστε εν τέλει να υπολογίσει πόση ακριβώς υγρασία «κρατάει» η βλάστηση στη συγκεκριμένη περιοχή και πώς θα συμπεριφερθεί εκεί μια πυρκαγιά.
Αλλα μοντέλα, όπως το «RHESSys», που ανέπτυξε το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, και που ήδη διαθέτει τα λεπτομερή στοιχεία για 800 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασών, ενημερώνουν την Πυροσβεστική για το ποια ακριβώς είναι τα ενδεδειγμένα σημεία να κόψουν δέντρα ή να φτιάξουν αντιπυρικές ζώνες ώστε να ανακόψουν την εξάπλωση μιας πυρκαγιάς.
Ακόμα ένα μοντέλο, το «FIRETEC», που ουσιαστικά αποκρυπτογραφεί τη συμπεριφορά των πυρκαγιών, είναι τόσο εξελιγμένο, που καταδεικνύει ακόμα και το πώς ακριβώς θα είναι οι φλόγες (ύψος, φορά, ταχύτητα πυρκαγιάς) και πώς θα «φουντώσει» τη φωτιά όχι μόνο ο αέρας που φυσάει αλλά και ο αέρας που οι ίδιες οι φλόγες δημιουργούν (μικροκλίμα της πυρκαγιάς). Αυτό, εκτός των άλλων, επιτρέπει στις δασικές και πυροσβεστικές υπηρεσίες να σχεδιάζουν ακριβώς πώς θα προχωρήσουν σε «προμελετημένες φωτιές» όταν πρέπει να «καθαρίσουν» συγκεκριμένη βλάστηση χωρίς να βλάψουν δέντρα.
