Ο Μιχάλης Τζουγανάκης είναι ένας από τους κυριότερους εκφραστές της κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Από ηλικία δύο ετών άρχισε να παίζει λαούτο και μόλις στα εννιά του χρόνια είχε χαρακτηριστεί «παιδί θαύμα!»
- Από τον Βαγγέλη Καράλη
Σε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, μιλώντας στην «Εspresso», αναφέρεται στη θέση που έχει σήμερα η παραδοσιακή μουσική στη χώρα μας αναφορικά με την προβολή στα media. Επίσης, με συγκίνηση μας μιλάει για τον γιο του Αλέξανδρο, ο οποίος ακολουθεί τα βήματα του πατέρα του.
Γεννηθήκατε στο Βέλγιο. Προέρχεστε από πολύτεκνη οικογένεια με οκτώ αδέλφια. Πώς θυμάστε τα παιδικά σας χρόνια; Πώς μπαίνει το λαούτο στη ζωή σας και τι ήταν αυτό που σας έκανε να το επιλέξετε και όχι κάποιο άλλο μουσικό όργανο;
Γεννήθηκα στο Βέλγιο. Μεγάλωσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, που αποτελούνταν από σχεδόν όλες τις εθνικότητες του κόσμου και αυτό επηρέασε βαθιά την προσέγγισή μου στη μουσική. Ομως κουβαλούσα πάντα μέσα μου ένα ολόκληρο νησί, την Κρήτη, κι είχα δίπλα μου τα αδέλφια μου και τους γονείς μου να μου θυμίζουν ποιος είμαι, το άρωμα της πατρίδας μας και τις ρίζες μας. Δύο χρονών πήρα στα χέρια μου το λαούτο του αδελφού μου, κι από τότε δεν το άφησα ποτέ! Γονατιστός και στηρίζοντάς το με το πηγούνι μου, το λαούτο έγινε το αγαπημένο μου παιχνίδι. Μαγεμένος από τον ήχο του στα τέσσερά μου χρόνια ήμουν πλέον σε θέση να παίζω και να τραγουδώ. Πολλές αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων είναι παίζοντας τον χειμώνα στα χιόνια με τα αδέλφια μου και τους φίλους μας. Βαθιά χαραγμένο στη μνήμη μου είναι το δάσος δίπλα στο σπίτι μας, όπου εκεί έμαθα να φτιάχνω δενδρόσπιτα, τόξα, βέλη σφεντόνες. Εκεί έμαθα να σέβομαι και να αγαπάω τη φύση και ανέπτυξα μια ιδιαίτερη ευαισθησία για το περιβάλλον. Το κελάηδημα των πουλιών του δάσους, οι ήχοι των ζώων που κατοικούσαν εκεί και το θρόισμα των φύλλων των δένδρων έχουν χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη της ψυχής μου και έχουν επηρεάσει τη μουσική μου.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε και με το παραδοσιακό τραγούδι;
Η παράδοση έχει διαχρονική δύναμη. Χωρίς την παράδοση, οι επόμενες γενιές δεν θα είχαν πού να στηριχθούν. Με λίγα λόγια, η παράδοση είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Αξίζει και είναι σημαντικό κανείς να ασχοληθεί με την παραδοσιακή μουσική, να μάθει παραδοσιακούς χορούς και, γιατί όχι, και παραδοσιακά όργανα.
Σε ηλικία εννέα ετών επιστρέψατε στα Χανιά και συμμετείχατε σε μουσικές εκδηλώσεις, αποκαλώντας σας «παιδί θαύμα». Πώς το βιώνατε όλο αυτό ως παιδάκι;
Τα επιτεύγματα στη μουσική μπορούν να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση και να παρέχουν αναγνώριση και επιβράβευση. Σαν παιδί, μου έδωσε μια αίσθηση χαράς και ευχαρίστησης καθώς ανακάλυπτα τον κόσμο των ήχων και των μελωδιών. Με βοήθησε να εκφράσω τα συναισθήματά μου και να γίνω δημιουργικός.
Τι έχει αποτελέσει και αποτελεί έμπνευση για τη μουσική σας;
Η έμπνευση μουσικής είναι η διαδικασία ή η κατάσταση όπου εμείς οι μουσικοί/συνθέτες αντλούμε ιδέες και δημιουργούμε νέα μουσικά έργα. Η έμπνευσή μου προέρχεται από διάφορες πηγές, συναισθήματα, τους ήχους της φύσης, όπως ανέφερα, από τα παιδικά μου βιώματα, τις εμπειρίες, παρατηρήσεις ή απλά από την αφηρημένη δημιουργική διαδικασία της μουσικής μου σκέψης. Ολα τα τραγούδια που εμπνέομαι αφήνουν τα σημάδια τους μέσα μου, γιατί από εκεί γεννιούνται. Αλλά ποτέ δεν γνωρίζει κανείς ποια πορεία θα διανύσουν αυτά. Είναι γεγονός ότι τα έκανα με αγάπη και από ανάγκη να λυτρωθώ μέσα από αυτά. Το κοινό μου τα «αγκάλιασε» και αυτό φαίνεται έπειτα από τόσα χρόνια, γιατί ζητάει να τα ακούσει σε κάθε συναυλία μου και είμαι ευγνώμων για αυτό. Θέλω να κρατώ σωστά τις ισορροπίες μου, την ταπεινότητά μου και να είμαι ήρεμα συντονισμένος ούτως ώστε να με επισκέπτεται η θεία έμπνευση για να τη χαρίζω εκεί όπου ανήκει, δηλαδή στους ανθρώπους, στον κόσμο.
Θυμάστε κάποια περιστατικά από τις συναυλίες σας που να σας έχουν μείνει χαραγμένα στο μυαλό;
Είναι πολύ συγκινητικό όταν σε πολλές συναυλίες μου βλέπω ανθρώπους, που δεν είναι Ελληνες και δεν έχουν ακούσει ποτέ ξανά αυτή τη μουσική, να συμμετέχουν και να λικνίζονται στον ρυθμό της σαν να είναι βίωμά τους. Σε συναυλίες μου όπως στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στην Αυστραλία, στην Κωνσταντινούπολη, στο Οσλo θυμάμαι το κοινό να σηκώνεται όρθιο στο τέλος της συναυλίας, να χειροκροτεί και να μην αποχωρεί από τις θέσεις του.
Ο γιος σας Αλέξανδρος ακολουθεί τα βήματά σας στη μουσική. Πώς τον κρίνετε ως μουσικό και πώς είναι η σχέση σας ανάμεσα σε πατέρα και γιο;
Από πολύ νεαρή ηλικία φαινόταν ότι θα ασχοληθεί με τη μουσική στη ζωή του, εφόσον του άρεσε και τον συνέπαιρνε πολύ. Είναι σημαντικό να υποστηρίζουμε και να ενθαρρύνουμε τα παιδιά που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για τη μουσική. Η σχέση μου με τον Αλέξανδρο είναι μοναδική. Ενώνει το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον και γίνονται ένα. Είναι συγκινητικό ότι πάνω στη σκηνή ξεχνάμε τη σχέση πατέρα και γιου και γινόμαστε ένα με τη μουσική.
Σήμερα το παραδοσιακό τραγούδι έχει την προβολή και τη στήριξη από τα ραδιόφωνα και τα μέσα που οφείλει να έχει;
Θεωρώ ότι έχει την παρουσία του και τη θέση του στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Επίσης παρατηρείται ότι τα τελευταία χρόνια η νεολαία έχει δείξει να ευαισθητοποιείται στο άκοσμα αυτής της μουσικής .
Πόσο «ανοικτός» είστε για συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες;
Οι συνεργασίες πάντα μου άρεσαν και μου αρέσουν. Γιατί γεννιούνται νέα συναισθήματα, που αποτελούν έμπνευση και ανανέωση στη μουσική. Μου αρέσει επίσης να παρουσιάζει κάθε καλλιτέχνης αυτό που είναι και αυτό που έχει κάνει, αλλά και να δοκιμάζει και νέες ιδέες του. Είναι ωραίο να μοιράζεται κανείς και να αισθάνεται ότι με την ψυχή του δίνεται και βοηθά τον συνάδελφό του να εμπνευστεί, να συγκινηθεί και να αναζωογονηθεί. .
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Θα θέλατε κάποια στιγμή να επιστρέψετε μόνιμα στο νησί σας, την Κρήτη;
Η ψυχή μου και η σκέψη μου είναι το νησί μου, εξάλλου πάντα θα είναι η έμπνευσή μου. Ενας καλλιτέχνης δεν έχει τόπο διαμονής, είναι παντού.
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθούμε στις περιοδείες που κάνετε σε όλη την Ελλάδα. Πού μπορεί ο κόσμος να σας δει και να σας ακούσει;
Ανακοινώνω πάντα τις περιοδείες μου στα μέσα επικοινωνίας. Εχω ήδη ανακοινώσει την καλοκαιρινή μου περιοδεία. Προσεχώς θα ανακοινωθούν και οι εμφανίσεις του χειμώνα, που θα γίνουν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Σύντομα θα κυκλοφορήσουν διαδικτυακά τα καινούργια μου τραγούδια.
