Βρισκόμαστε στην εποχή που τη Χώρα κυβερνούσαν αδύναμες και βραχύβιες κυβερνήσεις του Κέντρου, με επικεφαλής, εναλλάξ, τον Σοφοκλή Βενιζέλο και τον Νικόλαο Πλαστήρα, υπό την υψηλή εποπτεία βέβαια της Αμερικανικής Αποστολής.
- Γράφει ο Τάκης Κάμπρας
Η Ελλάδα απείχε μόλις δύο χρόνια από το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου και ο στρατός ήταν πανίσχυρος. Εκείνη την περίοδο καταδικάσθηκε και εκτελέστηκε ο Νίκος Μπελογιάννης για κατασκοπεία υπέρ του παράνομου ΚΚΕ. Στο στράτευμα δρούσε η μυστική οργάνωση ΙΔΕΑ («Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών»), που αποτέλεσε αργότερα τη «μαγιά» του Πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου.
Άρα λοιπόν, το σκηνικό ήταν κατάλληλο για τους αντικομμουνιστικούς κύκλους να κάνουν τις εκκαθαρίσεις που επιδίωκαν…
Όμως, έπρεπε πρώτα να προετοιμάσουν την κοινή γνώμη, δεδομένου ότι οι ακραίες πράξεις τους θα ξεσήκωναν θύελλα διαμαρτυριών και πολιτικό ζήτημα. Έτσι, με πρώτο στόχο την αεροπορία, κατάστρωσαν σχέδιο για «αποκομμουνιστικοποίηση» ανάμεσα στα στελέχη της, συλλαμβάνοντας στις αρχές του 1952 πολλούς Αξιωματικούς και Υπαξιωματικούς.
Έχοντάς τους κλεισμένους στα μπουντρούμια του Αερονομίου Παλαιού Φαλήρου, τους υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια προκειμένου να ομολογήσουν την ενοχή τους στη δολιοφθορά του αεροπλάνου ενώ ένας εκ των κατηγορουμένων, ο Χρήστος Δαδαλής, δεν άντεξε και πέθανε από τα βασανιστήρια.
Τι είχε προηγηθεί
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1951 στη Σχολή Ικάρων συνέβη ένα ατύχημα σε εκπαιδευτικό αεροπλάνο τύπου Χάρβαρντ. Λίγες μέρες αργότερα, σε αίθουσα της σχολής βρέθηκε γραμμένο στον τοίχο σύνθημα υπέρ του ΚΚΕ.
Τα γεγονότα αυτά συσχετίζονται και στις 30 Δεκεμβρίου ο αρχηγός του ΓΕΑ αντιπτέραρχος Εμμανουήλ Κελαϊδής διατάσσει ένορκο προανάκριση για «ενδείξεις δολιοφθοράς σε πολεμικό αεροσκάφος της Σχολής Αεροπορίας».
Στη συνέχεια, στρατολόγησαν τον Ίκαρο, Νίκο Ακριβογιάννη και τον έστειλαν στις 7 Απριλίου 1952 στην Αλβανία για δήθεν εθνική αποστολή με την ιδιότητα του φυγάδα κομμουνιστή. Στη συνέχεια τον κατέδωσαν στις αλβανικές αρχές, ως διπλό πράκτορα. (Ο Ακριβογιάννης καταδικάσθηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 15 Απριλίου 1953).
Αμέσως μετά άρχισαν οι ανακρίσεις και σύντομα βρέθηκαν οι πρώτοι κατηγορούμενοι, οκτώ αξιωματικοί (αντισμήναρχος ε.α. Θεοφάνης Μεταξάς, σμηναγοί Ηλίας Παναγουλάκης και Ελευθέριος Ζαφειρόπουλος, υποσμηναγοί Γεώργιος Θεοδωρίδης και Γεώργιος Μαδεμλής, επισμηναγός Νικόλαος Δόντζογλου και ανθυποσμηναγός Παναγιώτης Λεμπέσης), εφτά υπαξιωματικοί και πέντε ιδιώτες.
Οι κατηγορούμενοι μετά από βασανιστήρια ομολόγησαν την ενοχή τους στη δολιοφθορά του αεροπλάνου. Στις 16 Απριλίου, η υπόθεση των αεροπόρων, που μέχρι εκείνη τη στιγμή καλύπτεται από πέπλο σιωπής, έρχεται στην επιφάνεια από τον Τύπο, που κατακλύζεται από πληθώρα δημοσιευμάτων «για την ανακαλυφθείσα κομμουνιστική δράση στην Αεροπορία».
Στις 10 Ιουλίου 1952 εκδίδεται το παραπεμπτικό βούλευμα, με το οποίο οδηγούνται στο εδώλιο του Αεροδικείου 19 άτομα. Σύμφωνα με το παραπεμπτικό Βούλευμα, οι κατηγορούμενοι είχαν συμπήξει οργάνωση, που δρούσε από το 1950 και εκτελούσε εντολές της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Η «Δίκη των Αεροπόρων» άρχισε στις 22 Αυγούστου και ολοκληρώθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου. Οι κατηγορούμενοι υποστήριξαν την αθωότητά τους αλλά το Δικαστήριο τους έκρινε ως ενόχους και επέβαλε την ποινή του θανάτου στον σμηναγό Παναγουλάκη και τον υποσμηναγό Θεοδωρίδη.
Η Απόφαση του Αεροδικείου (17 Σεπτεμβρίου 1952), με βάση τον α.ν. 375/1936, σύμφωνα με την οποία κρίθηκαν και καταδικάστηκαν:
- Δύο σε θάνατο: οι Η. Παναγουλάκης (δις εις θάνατο) και Γ. Θεοδωρίδης.
- Τέσσερις σε ισόβια δεσμά: οι Θ. Μεταξάς, Γ. Μαδεμπλής, Αθ. Παπαντωνίου και Αθ. Κοντός.
- Τρεις σε εικοσαετή κάθειρξη: οι Ε. Ζαφειρόπουλος, Π. Λεμπέσης και Αλ. Κοντογεωργάκης.
- Ένας σε δεκαπενταετή κάθειρξη: ο Ι. Ντίνου και
- Δύο σε εξαετή κάθειρξη: οι Γ. Γαλανός και Α. Χριστοφής. Οι υπόλοιποι των κατηγορουμένων αθωώθηκαν.
Το Μάρτιο του 1953 η υπόθεση έφτασε στο Ανώτατο Αναθεωρητικό Δικαστήριο, που ύστερα από μερικές συνεδριάσεις ανέβαλε τη δίκη «λόγω σημαντικών αιτίων και για κρείσσονες αποδείξεις».
Τη χώρα κυβερνούσε ο Αλέξανδρος Παπάγος. Στις 30 Σεπτεμβρίου άρχισε η δίκη στο Αναθεωρητικό και ολοκληρώθηκε στις 28 Νοεμβρίου το 1953, με δέκα κατηγορουμένους. Η ατμόσφαιρα αυτή τη φορά ήταν φανερά διαφορετική. Όλα τα στοιχεία πείθουν ότι πρόκειται για σκευωρία.
Παρόλα αυτά, οι δικαστές δέχονται την ύπαρξη συνωμοσίας και επιβάλλουν ελαφρύτερες ποινές στους κατηγορουμένους. Δύο καταδικάζονται σε ισόβια, έξι σε ποινές πρόσκαιρης κάθειρξης και δύο αθωώνονται.
Ο φάκελος της υπόθεσης των αεροπόρων έκλεισε οριστικά τον Νοέμβριο του 1955, όταν η κυβέρνηση Καραμανλή χορήγησε αμνηστία στους καταδικασθέντες, αλλά και στους σκευωρούς, πολλοί από τους οποίους υπηρέτησαν πιστά την Απριλιανή Χούντα. Όταν χρόνια αργότερα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής συναντήθηκε μ’ έναν από τους αμνηστευθέντες αξιωματικούς, τον συμπατριώτη του από τις Σέρρες Γεώργιο Μαδεμλή, του είπε ότι γνώριζε ότι «είναι αθώοι».
Τον Απρίλιο του 1965, κατατέθηκε στη Βουλή για πρώτη φορά σχέδιο νόμου για την αποκατάσταση των αξιωματικών και υπαξιωματικών της Δίκης των Αεροπόρων. Αν και εγγράφηκε στην ημερήσια διάταξη στις 10,13,17,20 και 27 Μαΐου, τελικά δεν συζητήθηκε.
Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, οι Αεροπόροι συνέχισαν τον αγώνα τους, όπου τελικά στις 14 Δεκεμβρίου 1982 η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έφερε στη Βουλή νομοσχέδιο αποκατάστασης των Αξιωματικών και Υπαξιωματικών της «δίκης των Αεροπόρων», δικαιώνοντάς τους έτσι, έστω και μετά από 30 χρόνια.
Η σκευωρία
Ήταν γεγονός ότι από την ακροαματική διαδικασία άρχισε να γίνεται αντιληπτή η σε βάρος των Αεροπόρων σκευωρία, καθώς στον Εμφύλιο δεν είχαν επιδείξει ανάλογη δράση. Μάλιστα διαφάνηκε το μίσος του ανακριτή υποσμηναγού, Μητσάκου κατά του Θ. Μεταξά, όταν ο δεύτερος παλαιότερα του είχε ασκήσει πειθαρχική και ποινική δίωξη για υπόθεση λαθρεμπορίου.
Εκείνο όμως που ξεσκέπασε τη σκευωρία της υπόθεσης των Αεροπόρων ήταν το έγγραφο που υπέβαλε πολύ όμως αργότερα ο μετέπειτα ταξίαρχος αεροπορίας και τ. διευθυντής ασφαλείας πτήσεων της Π.Α. Βλάσσης Δέδες προς το ΓΕΑ, στο οποίο αποκάλυψε ότι ο αναφερόμενος Ίκαρος ως φυγάς Ν. Ακριβογιάννης είχε σταλεί επί τούτου από την υπηρεσία για κατασκοπεία στην Αλβανία, πλην όμως συνελήφθη και με απόφαση αλβανικού στρατοδικείου τουφεκίσθηκε.
Η Ελλάδα τότε δεν μπορούσε να το παραδεχτεί αυτό επίσημα και αντ΄ αυτού αποδόθηκε ότι διέφυγε στην Αλβανία ως κομμουνιστής, παρά τις συνεχείς διαμαρτυρίες του πατέρα του, απόστρατου αντισυνταγματάρχη της Χωροφυλακής από το Βόλο.
Ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εθνικής Αμύνης το 1952 Παναγιώτης Κανελλόπουλος με δήλωσή του στις 20 Μαρτίου του 1977, (25 χρόνια μετά), δήλωσε στον τύπο μεταξύ άλλων:
«Σήμερα θεωρώ τις δύο εκείνες αποφάσεις (Αεροδικείου και Αναθεωρητικού) πεπλανημένες. Τότε και εγώ είχα αμφιβολίες, αν ήταν όλοι αθώοι. Σήμερα όμως έχω τη βεβαιότητα ότι οι Αεροπόροι που κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν δεν ήταν ένοχοι».
Ο Γεώργιος Μάυρος, ο οποίος είχε διατελέσει και αυτός Υπουργός Αμύνης την περίοδο εκείνη δήλωσε 25 χρόνια μετά, περίπου τα ίδια, ζητώντας την πλήρη δικαίωση των αεροπόρων.
