Σαν σήμερα το 1469 γεννήθηκε στη Φλωρεντία ο Νικολό Μακιαβέλι (απεβ. το έτος 1527). Κατά τη διάρκεια του βίου του ασχολήθηκε με τη συγγραφή, την πολιτική και τη φιλοσοφία. Το όνομά του ακούγεται μέχρι και στις μέρες μας κυρίως λόγω του έργου του «Ο Ηγεμών», με το οποίο δίνει «πρακτικές» (δηλαδή όχι και τόσο ηθικές) συμβουλές στους ασκούντες εξουσία.
Το επίπεδο του Μακιαβέλι, εδώ που τα λέμε, δεν φτάνει ούτε στο νυχάκι συγγραφέων που παρείχαν εμμέσως ή αμέσως πολιτικές νουθεσίες (όπως ο Θουκυδίδης, ο Αριστοτέλης ή ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος Α΄*). Ομως δεν μπορεί να παραγνωριστεί η αξία ορισμένων χωρίων του. Ενα από τα σημαντικά είναι αυτό που ακολουθεί** και αφορά ένα από τα διλήμματα που αντιμετωπίζει κάθε ηγεμόνας. Με τον λαό ή με τους ισχυρούς;
«Οποιος ανεβαίνει στην ηγεσία με τη βοήθεια των ισχυρών είναι πιο ευάλωτος από εκείνον που ανεβαίνει από την εύνοια του λαού, επειδή ο πρώτος έχει να δώσει λογαριασμό σε πολλούς που μάλιστα περνιούνται για ίσοι του, ενώ στον λαό δεν έχει στην πραγματικότητα την υποχρέωση να δώσει λογαριασμό κανείς Ηγέτης
Οποιος ανεβαίνει στην ηγεσία από την εύνοια του λαού μπορεί και την κρατά για πολύ, επειδή παίρνει τις αποφάσεις μόνος του και γύρω του δεν βρίσκεται κανένας -ή βρίσκονται ελάχιστοι- που να αμφισβητεί πραγματικά την αξία και τις επιλογές του.
Δεν είναι δυνατόν να ικανοποιήσεις τους ισχυρούς χωρίς να βλάψεις τον λαό, ενώ αντίθετα μπορείς κάλλιστα να ικανοποιήσεις τον λαό χωρίς να βλάψεις τους ισχυρούς. Αυτό συμβαίνει επειδή ο σκοπός του λαού είναι πιο αγνός από εκείνον των ισχυρών και το μόνο που θέλει είναι να έχει την αίσθηση πως δεν καταπιέζεται.
Το χειρότερο που μπορεί να κάνει ένας λαός στον Ηγεμόνα του είναι να τον εγκαταλείψει. Ομως οι ισχυροί υποστηρικτές όχι μόνο θα τον εγκαταλείψουν σίγουρα, αλλά, σαν πονηροί που είναι, θα εξαντλήσουν πριν ό,τι έχουν να ωφεληθούν από αυτόν, έστω κι αν χρειασθεί να τον εξοντώσουν».
*Αξίζει να διαβάσετε το βιβλίο του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φωτίου (γεν. 820, απεβ. 893), που τιτλοφορείται «Ο Ηγεμών», σε νεοελληνική απόδοση του Γιάννη Πλεξίδα. Εκδόθηκε από τον Αρμό το 2007.
**Το κείμενο προέρχεται από την έκδοση του 2003, που έκανε ο Περίπλους.
