Οι νέοι μας δείχνουν πρόθυμοι να αλλάξουν το προφίλ του τουρισμού που αναζητούν, προσανατολισμένοι περισσότερο σε έναν πιο οικονομικό, περιηγητικό και ποιοτικό, που δεν θα έχει σχέση με τον εμπορευματοποιημένο, που είναι κυρίαρχος σήμερα
• Του ΧΑΡΗ ΜΠΕΡΤΙΔΗ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Μια διαφορετική, αλλά ενδιαφέρουσα ημερίδα διοργανώνεται στις αρχές Αυγούστου, Σάββατο 3 Αυγούστου, και από ώρα 10.00, με θέμα «Ορεινά χωριά. Υπάρχει μέλλον;», από τους Συλλόγους Αμβρακιωτών και Αργυροπηγαδιτών Τριχωνίδας, Καστανιωτών Ευρυτανίας και την ΚΟΙΝΣΕΠ «Ορεινή» στο Αργυρό Πηγάδι, του Δήμου Θέρμου, στον χώρο του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης και Ανάδειξης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Ορεινών Χωριών.
Ο «Ε.Α.» φιλοξενεί τον Αθανάσιο Ζυγούρη, ιδρυτικό μέλος του Σ.Α. Αμβρακιωτών, μέλος της οργανωτικής επιτροπής της ημερίδας και πρώην πρόεδρο του Δ.Σ. για πολλά χρόνια.
Ποιος είναι ο σκοπός της ημερίδας;
H ημερίδα οργανώνεται από τους συλλόγους εκ των ορεινότερων χωριών του Δήμου Θέρμου, Αμβρακιάς και Αργυροπηγαδίου, και της Καστανιάς Ευρυτανίας. Τα χωριά βρίσκονται στις πλαγιές του όρους Παναιτωλικό και είναι πνιγμένα στο πράσινο, έχουν πάρα πολλά νερά, είναι μέσα σε προστατευόμενη περιοχή Natura. Με τις υπώρειες της Αμβρακιάς και του Αργυροπηγαδίου να βρέχονται από τα νερά του κύριου παραποτάμου του Εύηνου, Γιδομανδρίτη, και η Kαστανιά από τον Κρικελοπόταμο. Τα χωριά έχουν μια παρουσία 3.000 και πλέον χρόνων, με σημαντικό αποτύπωμα στους αγώνες για εθνική ανεξαρτησία. Παρότι τα χωριά αυτά έσφιζαν από ζωή έως το 1960, άρχισε προοδευτικά η σταδιακή μείωση, καθώς η αναζήτηση από πολλούς κατοίκους μιας καλύτερης ζωής γι’ αυτούς και τα παιδιά τους τούς οδήγησε στα μεγάλα αστικά κέντρα και το εξωτερικό. Αυτό επιδεινώθηκε περαιτέρω με τη γήρανση του πληθυσμού που απέμεινε και τη συνεχιζόμενη έλλειψη προοπτικών για τους νέους. Ετσι μπαίνει αμείλικτο το ερώτημα εάν υπάρχει μέλλον για τα ορεινά χωριά και, αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις. Σκοπός της ημερίδας είναι να συζητήσουμε το πρόβλημα και να αναζητήσουμε λύσεις υπό τις παρούσες συνθήκες, αφού δούμε πρώτα τι οδηγεί τα χωριά μας σε μαρασμό και παρακμή. Είναι η κατάσταση αναστρέψιμη; Σύλλογοι, Πολιτεία, ΟΤΑ πρώτου και δεύτερου βαθμού, πολιτικά κόμματα και επιστημονικοί φορείς και οργανώσεις θα προσεγγίσουμε το πρόβλημα και θα αναζητήσουμε λύσεις.
Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εναπομείναντες Ελληνες της υπαίθρου;
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που ζουν στην ύπαιθρο ειδικότερα σε ορεινά χωριά, όπως αυτά της ορεινής Αιτωλίας, είναι πολλά και σημαντικά. Πρώτο και σημαντικότερο πρόβλημα είναι η κατάσταση του οδικού δικτύου, που παραπέμπει σε τριτοκοσμικές καταστάσεις. Χωματόδρομοι από και προς την έδρα του δήμου καθιστούν τη συγκοινωνία των κατοίκων δύσκολη, αν όχι προβληματική, ενώ η σύνδεση με τα χωριά του νομού Ευρυτανίας είναι εντελώς προβληματική έως αδύνατη. Με την πρώτη κακοκαιρία ο δρόμος γίνεται δύσβατος, αν όχι αδιάβατος. Συγκοινωνία δεν υπάρχει, ενώ η μετάβαση με ταξί κοστίζει 50-60 ευρώ, που σημαίνει ότι για μια απλή μετάβαση με επιστροφή ενός συνταξιούχου του ΟΓΑ απαιτείται το 20%-25% της μηνιαίας σύνταξής του. Αγροτικός γιατρός δεν υπάρχει, ενώ και το Κέντρο Υγείας Θέρμου υπολειτουργεί. Ετσι αναγκάζεται κάποιος, έστω και για μια ακτινογραφία ή μια απλή εξέταση αίματος, να καταφεύγει στο Νοσοκομείο Αγρινίου, 50 χιλιόμετρα μακριά. Η μετάβαση ασθενοφόρου για διακομιδή στο νοσοκομείο απαιτεί τουλάχιστον 2 έως 2,50 ώρες. Αν δε πρόκειται για κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα, δεν υπάρχει ούτε ένας απινιδωτής. Στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, η πολυδιαφημισμένη τηλεϊατρική είναι ανύπαρκτη, η οποία κυριολεκτικά θα μπορούσε να σώσει ζωές. Τα παραπάνω δημιουργούν αίσθημα ανασφάλειας στους μόνιμους κατοίκους, που κατά κανόνα είναι μεγαλύτερης ηλικίας, και ούτως ή άλλως βιώνουν την απομόνωση και τον αποκλεισμό από τα κέντρα των αποφάσεων. Ακόμα και το διαδίκτυο, που η Πολιτεία θα έπρεπε να διαθέτει δωρεάν στους κατοίκους τέτοιων περιοχών, είναι άκρως προβληματικό. Με τόσα επιδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα ένα δίκτυο και μάλιστα υψηλών ταχυτήτων δεν θα έπρεπε να θεωρείται πολυτέλεια, αφού είναι εντελώς απαραίτητο για όλους. Κρίσιμο θα ήταν να αναφερθούν οι λεγόμενοι ψηφιακοί νομάδες, εργαζόμενοι δηλαδή, κυρίως νέοι, που επιλέγουν να εργάζονται σε καθαρό περιβάλλον, μακριά από την έδρα της εργασίας τους, χωρίς να πνίγονται στο νέφος, στο άγχος ή να σπαταλούν πολύτιμο χρόνο στον δρόμο από και προς την εργασία τους. Η απουσία οποιουδήποτε αναπτυξιακού έργου συνεπάγεται ανυπαρξία θέσεων εργασίας για τους νέους που ενδεχομένως να εξέταζαν τη μόνιμη εγκατάσταση υπό προϋποθέσεις στον τόπο καταγωγής τους.
Τι ρόλο παίζει το δημογραφικό πρόβλημα; Υπάρχει τρόπος να γυρίσει η νεολαία στον τόπο καταγωγής της;
Οσον αφορά το Δημογραφικό, παρατηρείται έντονα η επιδίωξη πολλών ανθρώπων για αναβάθμιση της ζωής τους, τόσο από νέους όσο και από απόμαχους μετά τη συνταξιοδότηση, στον γενέθλιο τόπο τους. Σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι και η κλιματική αλλαγή και το διατροφικό πρόβλημα. Φυσικά και η υπογεννητικότητα έχει παίξει κυρίαρχο ρόλο, ιδίως στη διατήρηση του αστικού πληθυσμού. Παρά το γεγονός αυτό, η νεολαία δείχνει πρόθυμη να αλλάξει το προφίλ του τουρισμού που αναζητά, προσανατολισμένη περισσότερο σε έναν πιο οικονομικό, περιηγητικό και ποιοτικό τουρισμό, που δεν θα έχει σχέση με τον εμπορευματοποιημένο, που είναι κυρίαρχος σήμερα. Με την ανάπτυξη του αγροτουρισμού δίνεται η δυνατότητα αναβίωσης των τοπικών οικονομιών με τα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας και την ντόπια γαστρονομία. Η προοπτική αυτή του οικοτουρισμού και του αγροτουρισμού μπορεί να αντιστρέψει τα πράγματα, και από εκεί που έχουμε δημογραφική υποχώρηση και γήρανση του πληθυσμού να έχουμε αντιστροφή. Ο αγροτουρισμός είναι η ποιοτική διάσταση του τουρισμού, που στόχευε στο πιο εκλεκτικό και διαφορετικό. Η ανάπτυξη, όμως, του αγροτουρισμού πρέπει να γίνει με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον, στη φύση -χλωρίδα και την πανίδα-, και την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, όπως διαμορφώθηκε διαμέσου των αιώνων. Η στρατηγική του οικοτουρισμού μπορεί και πρέπει να στηρίζεται στην ένταξη των ορεινών οικισμών μας στις μεγάλες φυσιολατρικές διαδρομές από και προς τα μεγάλα θρησκευτικά κέντρα, όπως αυτά της Παναγίας της Προυσιώτισσας, του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα εξ Ιωαννίνων, τους περίφημους καταρράκτες στο φαράγγι του Δία στον Αμβρακιώτικο ποταμό, τους παραδοσιακούς νερόμυλους, τα σπήλαια της Αμβρακιάς και της Αποκλείστρας και τόσα άλλα.
Πού έχει αποτύχει η Πολιτεία διαχρονικά και ερημώνουν τα χωριά μας;
Η Πολιτεία κατά κανόνα είναι απούσα από την ύπαιθρο χώρα. Μένει μόνο σε διακηρύξεις κενού περιεχομένου για ανάπτυξη, ισονομία και ισοπολιτεία. Η κατανομή των κονδυλίων του Προϋπολογισμού γίνεται κατά βάση με ψηφοθηρικά κριτήρια, ενώ για την περιφέρεια διατίθενται ελάχιστα κονδύλια, απειροελάχιστα σε σχέση με τις ανάγκες. Συχνά εξαγγέλλονται έργα τα οποία ουδέποτε υλοποιούνται, χαρακτηριστική περίπτωση η ασφαλτόστρωση της επαρχιακής οδού Θέρμου – Αμβρακιάς, που, αν και έχει εγκριθεί πίστωση 2.200.000 ευρώ από το 2018, δεν υλοποιείται από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος, με το πρόσχημα ότι οι τεχνικές της υπηρεσίες αδυνατούν να κάνουν την επίβλεψη του έργου. Ο πρωθυπουργός, στον οποίο ετέθη το ζήτημα πρόσφατα, εξέφρασε την έκπληξή του και δεσμεύτηκε ότι θα πράξει τα δέοντα, αναμένουμε οι υποσχέσεις να γίνουν πράξεις. Αλλη χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της εγκατάστασης του Δασικού Χωριού Αμβρακιάς στη θέση Μαΐσωμα. Πρόκειται για μια τουριστική εγκατάσταση, που θα αποτελείτο από 15 ξύλινα σπίτια και ένα κεντρικό κτίριο εστιατόριο/καφέ, συνολικού προϋπολογισμού 1.440.000 ευρώ. Τα ποσά ήταν διασφαλισμένα στον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2004. Το έργο δημοπρατήθηκε και κατακυρώθηκε στον μειοδότη, έγινε η εγκατάσταση του εργολάβου, και μάλιστα υπήρξε και εκταμίευση ποσού 60.000 ευρώ, ωστόσο το έργο σταμάτησε από την κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή, με τη δικαιολογία ότι η μελέτη περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων πραγματοποιήθηκε από τον Δήμο Θέρμου και όχι από τον κατά την κυβέρνηση αρμόδιο φορέα, το δασαρχείο Αγρινίου. Σήμερα, 20 χρόνια μετά, δεν κατέστη εφικτό να περατωθεί η μελέτη περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων από το δασαρχείο Αγρινίου, το υπουργείο Γεωργίας ή όποιο άλλο αρμόδιο φορέα. Το έργο θα ήταν η μεγαλύτερη αναπτυξιακή παρέμβαση του ελληνικού κράτους για τα ορεινά της Αιτωλίας, με ευεργετικές επιπτώσεις όχι μόνο για τα ορεινά χωριά αλλά ολόκληρο τον νομό. Απευθυνόμαστε στον πρωθυπουργό της χώρας και ρωτάμε μήπως είναι ώρα να επιληφθεί του θέματος; Μήπως η κυβέρνηση θα έπρεπε να εξετάσει σοβαρά την εκπόνηση και υλοποίηση ενός αναπτυξιακού προγράμματος για τα ορεινά και μειονεκτικά χωριά του Δήμου Θέρμου, ώστε να τα βγάλει από τον μαρασμό και την ερήμωση; Πρακτικά δεν μιλάμε για κάτι περισσότερο από αυτό που έχει κάνει για τα Ζαγοροχώρια, τα Αγραφα και τα χωριά της λίμνης Πλαστήρα. Φυσικά, προέχει άμεση ασφαλτόστρωση των δρόμων, ώστε τα χωριά να βγουν από την απομόνωση. Αν μη τι άλλο η ελληνική Πολιτεία το οφείλει στην ιστορία του τόπου μας, που συνέβαλε τα μέγιστα για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Ποια είναι τα ένστικτα που καλλιεργούνται στην επαρχία και δεν υπάρχουν στις μεγαλουπόλεις;
Υπάρχει, καταρχήν, έντονο το αίσθημα της αλληλεγγύης προς τους συγχωριανούς, όλους τους έχοντες ανάγκη από χέρι βοηθείας, ο ένας στηρίζει και υποστηρίζει τον άλλον. Δεύτερον, υπάρχει το αίσθημα της αυτοσυντήρησης, της εθελοντικής προσφοράς, σε μια προσπάθεια να καλυφθεί η απουσία του κράτους και ιδιαίτερα του κοινωνικού κράτους. Χιλιάδες χρόνια τώρα οι άνθρωποι στα ορεινά δημιούργησαν έναν αξιόλογο πολιτισμό, διαχειρίστηκαν με φειδώ, περίσκεψη και μέτρο τους ούτως ή άλλως περιορισμένους διαθέσιμους φυσικούς πόρους. Ξεπέρασαν τις πολύ δύσκολες καταστάσεις σε περιόδους σκλαβιάς, καταστροφών, κατατρεγμών, λιμών, φτώχειας και ανέχειας. Παρά τα προβλήματά τους, δεν έχαναν και δεν χάνουν το κουράγιο τους, το χαμόγελο και την αισιοδοξία τους.
Τελικά είστε αισιόδοξος; Υπάρχει μέλλον για τη ζωή στο χωριό;
Είμαι αισιόδοξος ότι τα ορεινά χωριά μπορούν να αποτελέσουν μια πολύ καλή διέξοδο για βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο για νέους όσο και τους μεγαλύτερους, αρκεί να δοθούν οι κατάλληλες συνθήκες, όπως αναλύθηκαν και παραπάνω. Απαιτείται όμως από την Πολιτεία να κινηθεί πιο αποφασιστικά για κατασκευή σύγχρονων δρόμων και καθιέρωση Ειδικού Αναπτυξιακού Προγράμματος, που θα δώσει προοπτική πνοής στα χωριά μας. Αλλωστε, τα χωριά μας αντιμετώπισαν στη διάρκεια της τρισχιλιετούς ιστορίας τους πιο δύσκολες καταστάσεις από την τωρινή και τελικά επέζησαν.
Ποιος είναι ο Αθανάσιος Ζυγούρης
Ο Αθανάσιος Ζυγούρης σπούδασε φυσική και μαθηματικά στο Concordia University στο Μόντρεαλ του Καναδά και συνέχισε κάνοντας μεταπτυχιακά στη Διοίκηση Επιχειρήσεων MBA στο Mcgill University Montreal Canada. Διετέλεσε ανώτατο στέλεχος στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Είναι ειδικός σε θέματα χρηματοδοτήσεων, αξιολόγησης επενδύσεων και ανάπτυξης. Είναι ιδρυτικό μέλος του Σ.Α. Αμβρακιωτών και πρώην πρόεδρος του Δ.Σ. για πολλά χρόνια.
