Η λέξη τατουάζ προέρχεται από το γαλλικό tatouage, 1778, ενώ η λέξη tattoo που επίσης χρησιμοποιείται για το τατουάζ είναι αγγλικής προέλευσης και χρονολογείται από το 1769.
- Γράφει ο Τάκης Κάμπρας
Σύμφωνα με το Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών, «τατουάζ είναι η τεχνική χάραξης ανεξίτηλων παραστάσεων ή λέξεων, συνήθως συμβολικών, στο δέρμα με ειδικά εργαλεία που εισάγουν χρωστικές ουσίες κάτω από την επιδερμίδα». Όσο για την ελληνική λέξη δερματοστιξία, που χρησιμοποιείται για το τατουάζ μάλλον είναι άγνωστη στους περισσότερους.
Η πρακτική του τατουάζ χάνεται στα βάθη των αιώνων. Έχουν βρεθεί τατουάζ σε αρχαίες αιγυπτιακές μούμιες που χρονολογούνται από το 2000 π.Χ. Χρήση τατουάζ αναφέρεται από τους κλασικούς συγγραφείς ότι έκαναν οι Έλληνες, οι Γαλάτες, οι αρχαίοι Γερμανοί και οι αρχαίοι Βρετανοί.
Οι Ρωμαίοι έκαναν τατουάζ σε σκλάβους και εγκληματίες. Με την εξάπλωση του χριστιανισμού στην Ευρώπη, τα τατουάζ απαγορεύτηκαν, διατηρήθηκαν όμως στην Μέση Ανατολή και σε άλλες περιοχές. Έτσι τατουάζ έκαναν πολλές φυλές Ινδιάνων της Β. Αμερικής, Εσκιμώοι της Σιβηρίας, ιθαγενείς της Πολυνησίας και της Μικρονησίας, οι Μαορί της Νέας Ζηλανδίας οι Ίμπο της Νιγηρίας κλπ.
Η Ευρώπη ανακάλυψε τα τατουάζ κατά την περίοδο των μεγάλων εξερευνήσεων όταν οι Ευρωπαίοι ήρθαν σε επαφή με τους Ινδιάνους και τους Πολυνήσιους. Η λέξη tattoo προέρχεται από την Ταϊτή και καταγράφηκε για πρώτη φορά από την αποστολή του Βρετανού εξερευνητή, Τζέιμς Κουκ το 1769.
Τον 19ο αιώνα γίνονταν τατουάζ στους Αμερικανούς κρατούμενους που είχαν εκτίσει την ποινή τους και στους λιποτάκτες του Βρετανικού Στρατού. Η πρακτική αυτή εφαρμόστηκε αργότερα και στους κρατούμενους της Σιβηρίας και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Το 1891 κατασκευάστηκε στις ΗΠΑ το πρώτο ηλεκτρικό όργανο για τη δημιουργία τατουάζ. Από τότε οι ΗΠΑ έγιναν το κέντρο που επηρέασε όλες τις τεχνοτροπίες σε ό, τι αφορούσε τα σχέδια του τατουάζ.
Πρόκειται για μια συνήθεια που κερδίζει διαρκώς έδαφος παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια. Μπορεί βέβαια κάποτε να είχαν συνδεθεί με ναυτικούς, φυλακισμένους κλπ., όμως, τα τελευταία χρόνια, ένας στους δέκα Ευρωπαίους έχει στο σώμα του τατουάζ, ένα ή και περισσότερα. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι που έχουν κάνει τατουάζ σχεδόν σε όλο το κορμί τους…
Μέχρι πριν λίγα χρόνια η αφαίρεση των τατουάζ δεν ήταν δυνατή. Έπρεπε ή να αφαιρεθεί όλο το δέρμα ή να καεί με χημικά μέσα. Σήμερα η αφαίρεση των τατουάζ είναι εφικτή με χρήση laser, μετά την ολοκλήρωση ενός κύκλου συνεδριών, ο αριθμός των οποίων καθορίζεται από ειδικό δερματολόγο.
Υπολογίζεται ότι το 17% των ανθρώπων που έχουν κάνει τατουάζ, κάποια στιγμή της ζωής τους επιλέγουν να το αφαιρέσουν για προσωπικούς, κοινωνικούς και επαγγελματικούς λόγους.
Τον αντάλλαξαν με 40 αιχμαλώτους
Όλοι αυτοί θα έμεναν σίγουρα έκπληκτοι αν μάθαιναν ότι πριν από 130 περίπου χρόνια, ένας Έλληνας, ο Δημήτρης Τζαβέλας, γιος του θρυλικού ήρωα του 1821 Κίτσου Τζαβέλα, ήταν κυριολεκτικά γεμάτος τατουάζ σε όλο του το σώμα.
Για τον Δημήτρη Τζαβέλα, γιο του ήρωα του 1821 Κίτσου Τζαβέλα, τα στοιχεία είναι λιγοστά. Ο Δημήτρης Τζαβέλας ήταν γιος του Κίτσου και της Βασιλικής. Κατά την έξοδο του Μεσολογγίου (Απρίλιος 1826) ήταν νήπιο 10 μηνών. Έπεσε από τον ώμο της μητέρας του και τον βρήκαν οι Τούρκοι οι οποίοι τον αντάλλαξαν αργότερα με 40 δικούς τους αιχμαλώτους!
Το 1835 στάλθηκε μαζί με άλλα παιδιά αγωνιστών του 1821, από τον Όθωνα, στο Μόναχο για να σπουδάσει. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ο πατέρας του, ο οποίος έγινε αντιστράτηγος και υπασπιστής του Όθωνα και αργότερα πρωθυπουργός (1847-1848) και δύο φορές υπουργός στρατιωτικών (1844 και 1849) φρόντισε να εισαχθεί στη Σχολή Ευελπίδων για να συνεχίσει τη μακρά στρατιωτική παράδοση της οικογένειας των Τζαβελαίων.
Ο νεαρός Δημήτρης όμως ήταν ζωηρός και δημιουργούσε διαρκώς προβλήματα στη Σχολή. Όταν μάλιστα ο πατέρας του έγινε υπουργός στρατιωτικών, άρχισε να φέρεται απρεπώς ακόμα και σε εκπαιδευτές και διδάσκοντες στη σχολή. Αποφασίστηκε έπειτα από όλα αυτά, η οριστική αποβολή του από αυτή.
Ο Κίτσος Τζαβέλας βαθιά απογοητευμένος από όσα έκανε ο Δημήτρης του ζήτησε να μην επιστρέψει ποτέ ξανά στο σπίτι των Τζαβελαίων παρά μόνο όταν θα έχει ξεπλύνει στα πεδία των μαχών την ντροπή που προκάλεσε στην οικογένεια. Ο Δημήτρης έφυγε για το εξωτερικό. Πήγε στη Γαλλία και κατατάχθηκε στον γαλλικό στρατό. Εκείνη την εποχή οι Γάλλοι προσπαθούσαν να καταστείλουν την εξέγερση στην Αλγερία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο εμίρης Αμπντ-ελ Καντέρ.
Ο Δημήτρης Τζαβέλας πήγε στην Αλγερία και πολέμησε με τα γαλλικά στρατεύματα εναντίον των Αλγερινών. Όσα γράφονται για συμμετοχή του στη μάχη της Κωνσταντίνης όπου οι Γάλλοι έπαθαν πανωλεθρία είναι ανακριβή, καθώς αυτή έγινε το 1836. Πάντως σύντομα η οικογένεια Τζαβέλα σταμάτησε να έχει νέα από τον Δημήτρη. Οι συγγενείς του πίστεψαν ότι σκοτώθηκε σε κάποια από τις μάχες στην Αλγερία και δεν τον αναζητούσαν.
Το 1892 ένας περίεργος άνθρωπος με μια ουλή κάτω από το δεξί του μάτι, αποβιβάζεται στο λιμάνι του Πειραιά. Κατευθύνθηκε σε ένα καφενείο όπου όλοι οι θαμώνες στράφηκαν προς το μέρος του καθώς σε ολόκληρο το σώμα του υπήρχαν απεικονίσεις (τατουάζ) άγριων ζώων.
Συστήθηκε ως καπετάν-Κωνσταντής και είπε ότι έρχεται από τα βάθη των Ανατολικών Ινδιών. Ένας από τους θαμώνες του καφενείου ήταν και ο Κωνσταντίνος Πλατούτσας, ένας αεριτζής της εποχής και μονίμως πολιτευόμενος που κατόρθωσε μάλιστα να εκλεγεί βουλευτής Άργους το 1899.
Ο Πλατούτσας κατάλαβε ότι θα μπορούσε να αποκομίσει μεγάλα κέρδη από την προβολή του καπετάν-Κωνσταντή. Έτσι συμφώνησε μαζί του να εκθέσει στον εαυτό του ως δημόσιο θέμα με εισιτήριο. Ο Πλατούτσας νοίκιασε ένα χώρο στην οδό Λυκαβηττού στην Αθήνα όπου εμφανιζόταν ο Δημήτρης Τζαβέλας ως καπετάν-Γιώργης πλέον, 9 π.μ.-12 μ.μ. και 14.00-17.00, ημίγυμνος με ένα ινδικό τουρμπάνι στο κεφάλι, ανεβασμένος σε ένα βάθρο! Είσοδος… λεπτά 50! Μισή δραχμή της εποχής δηλαδή!
Ο δαιμόνιος Πλατούτσας φρόντισε να διαφημίσει το… θέαμα. Πλήθη κόσμου συνέρρεαν για να δουν από κοντά τον «κατάστικτο άνθρωπο». Οι εφημερίδες της εποχής άρχισαν να δημοσιεύουν ρεπορτάζ και η όλη ιστορία έλαβε μεγάλες διαστάσεις. Κάποιοι παλαιότεροι που ήξεραν τον Δημήτρη Τζαβέλα άρχισαν να μιλούν για φοβερή ομοιότητα του καπετάν-Γιώργη με αυτόν. Σύντομα η αδελφή του Καλλιόπη με την οικογένειά της επισκέφθηκαν τον «κατάστικτο άνθρωπο».
Εκεί, ο Δημήτρης Τζαβέλας λύγισε… Έπεσε στην αγκαλιά της αδελφής του και των άλλων συγγενών και διηγήθηκε τις απίστευτες περιπέτειές του.
Τα ταξίδια σε Κίνα και Ινδία
Μετά την Αλγερία, ο Δημήτρης Τζαβέλας πήγε στην Κίνα και την Ινδία όπου γνώρισε ανθρώπους με τατουάζ. Αυτοί, ικανοποιώντας την επιθυμία του, γέμισαν το σώμα του με διάφορα άγρια ζώα. Αργότερα βρέθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας όπου εργάστηκε στην επιχείρηση «Πανόραμα των Παράδοξων» με διάφορους αξιοπερίεργους
ανθρώπους που προβάλλονταν ως εκθέματα.
Ενώ φαινόταν ότι οι περιπέτειες του Δημήτρη Τζαβέλα τελείωσαν, εμφανίστηκε κάποιος Πρίντεζης ο οποίος έκανε καταγγελία στον Διευθυντή της Αστυνομίας Δημήτριο Μπαϊρακτάρη ότι είχε συναντήσει τον «καπετάν-Κωνσταντή» στη Βενετία παλαιότερα και του είχε αποκαλύψει ότι ως το 1862 ήταν ο τρομερός δήμιος Νταή-Γιώργης.
Η κοινή γνώμη πίεζε τον Μπαϊρακτάρη να αποσαφηνίσει την κατάσταση. Ο Μπαϊρακτάρης κάλεσε τον Τζαβέλα στο γραφείο του. Ο Δημήτρης του μίλησε για τον πατέρα του τον οποίο γνώριζε ο σουλιωτικής καταγωγής Μπαϊρακτάρης. Του έδειξε τα στίγματα των άγριων ζώων και πτηνών και όσο για την ουλή στο πρόσωπο του, είπε ότι αυτή ήταν ενθύμιο μιας μονομαχίας του με τον Γερμανό οπλοδιδάσκαλο Μίλερ για τα μάτια μιας πανέμορφης Αλγερινής.
Παράλληλα, εμφανίστηκε και ο Θανάσης Μποχώρης που ήταν στο παρελθόν λοχίας και βοηθός του Νταή-Γιώργη στις εκτελέσεις στο Μπούρτζι. Ο Μποχώρης είδε τον Τζαβέλα και είπε στον Μπαϊρακτάρη ότι δεν ήταν αυτός ο Νταή-Γιώργης από τον οποίο μάλιστα έλειπαν τρία δάχτυλα του αριστερού του χεριού (ήταν κομμένα). Ο Μπαϊρακτάρης, έμπειρος και ευφυής είχε ήδη πειστεί για την αλήθεια των λεγομένων του Δημήτρη Τζαβέλα. Με όσα είπε ο Μποχώρης δεν υπήρχε πλέον καμία αμφιβολία.
Ο Τζαβέλας είπε στον Μπαϊρακτάρη ότι έχει περιουσία 200.000 δραχμών την οποία σκόπευε να κληροδοτήσει σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και ότι επιθυμούσε να αποσυρθεί και να μονάσει στο Άγιον Όρος. Αν αυτό έγινε, δεν γνωρίζουμε. Το σίγουρο είναι ότι ο Δημήτρης Τζαβέλας μετά το τέλος της περιπέτειάς του πήγε στην Εύβοια όπου έζησε μαζί με την οικογένεια της αδερφής του Καλλιόπης Κριεζώτου, η οποία στις 19 Οκτωβρίου 1892 έστειλε σε όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες το εξής «ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟΝ»:
«Προς τους απανταχού συγγενείς και φίλους, τους ευγενώς συμμετασχόντας της χαράς μου δια την ανεύρεσιν του πεφιλημένου αδελφού μου Δημητρίου Κίτσου Τζαβέλα, εκφράζω τας εγκαρδίας ευχαριστίας μου». Καλλιόπη Κ. Κριεζώτου.
Ο Δ. Τζαβέλας ήταν Σουλιώτης και το μόνο που έχει κάποια βάση, είναι ότι καταγόταν από περιοχή που ανήκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς όπως είναι γνωστό το Σούλι έμεινε έξω από τα όρια του πρώτου ελληνικού κράτους.
Σε άρθρο αναφέρεται ότι γεννήθηκε στις 17 Απριλίου 1833 (εντυπωσιακή ακρίβεια…) στο Σούλι, από Σουλιώτες γονείς. Πιθανότατα όμως, αυτή είναι η ημερομηνία που δήλωσε ο ίδιος ότι γεννήθηκε, όταν ζήτησε να γίνει Αμερικανός πολίτης.
Το πιθανότερο είναι, ότι αρχικά κατατάχθηκε στον γαλλικό στρατό και πολέμησε στην Αλγερία. Στη συνέχεια, τη δεκαετία του 1860, πήρε μέρος σε μια γαλλική αποστολή στην Μπούρμα (μετέπειτα Βιρμανία και σήμερα Μιανμάρ), η οποία αναζητούσε χρυσό. Η κυβέρνηση όμως της Άβα (τότε πρωτεύουσας της χώρας), χαρακτήρισε την αποστολή εχθρική.
Ο Captain Costentenus και έντεκα σύντροφοί του, πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Εννιά από αυτούς εκτελέστηκαν. Ο Costentenus, ένας Αμερικανός και ένας Ισπανός, τιμωρήθηκαν με το να τους κάνουν τατουάζ σε όλο το σώμα τους. Τα τατουάζ έγιναν με ίντιγκο και κιννάβαρι, μέσα σε διάστημα τριών μηνών. Υπάρχουν όμως σοβαρές αμφιβολίες για το χρονικό διάστημα που διήρκεσε η όλη διαδικασία. Πιθανότατα, ήταν πολύ μεγαλύτερο.
Μόλις τελείωσε η διαδικασία των τατουάζ, αφέθηκαν ελεύθεροι. Ο Αμερικανός πέθανε μετά από λίγους μήνες και ο Ισπανός τυφλώθηκε και πέθανε στη Μανίλα των Φιλιππίνων. Ο Δ. Τζαβέλας κατάφερε να ξεφύγει και να φτάσει στο Amoy (σήμερα Xiamen) της Κίνας.
Ο Ευρωπαίος πρόξενος εκεί τον βοήθησε να φτάσει στη Μανίλα. Έπειτα ταξίδεψε στο Χονγκ Κονγκ και τελικά βρέθηκε στη Βιέννη της Αυστρίας! Ήταν αρχές της δεκαετίας του 1870.
Στη Βιέννη, προκάλεσε το ενδιαφέρον γιατρών και ανθρωπολόγων. Μετρήθηκαν τα τατουάζ που είχε σε όλο του το σώμα, από το κεφάλι ως τα πόδια, εκτός από τα πέλματα και βρέθηκαν 388! Απεικονίζονταν ζώα της Βιρμανίας και της ευρύτερης περιοχής, «ζωγραφισμένα» με μπλε και κόκκινο χρώμα (φίδια, μαϊμούδες, ελέφαντες, λιοντάρια, δράκοι, πάνθηρες κλπ).
Σύντομα ο Captain Costentenus, άρχισε να εκθέτει τον εαυτό του ως αξιοθέατο. Τον Οκτώβριο του 1874, βρισκόταν σε έκθεση στη Γαλλία.
Η περιφορά του Τζαβέλα στις ΗΠΑ ως… έκθεμα
Γύρω στο 1875, βρέθηκε στις Η.Π.Α., με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό ετών από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας. Εκεί τον ανακάλυψε ο Phineas Taylor Barnuvh (1810-1891), περισσότερο γνωστός στη χώρα του ως «ο Σαίξπηρ της διαφήμισης», ο οποίος διοργάνωσε εκθέσεις με τον «The Living Canvas Back», όπως χαρακτήριζε τον Δ. Τζαβέλα. Ο Τζαβέλας πληρωνόταν αδρά από τον Barnum. Λάμβανε 1.000 δολάρια την εβδομάδα, ποσό εξαιρετικά μεγάλο για εκείνη την εποχή.
Η… περιφορά του Τζαβέλα ως έκθεμα σε διάφορες πόλεις των Η.Π.Α., συνεχίστηκε με επιτυχία και τα επόμενα χρόνια. Στις 22 Δεκεμβρίου 1883, έγινε Αμερικανός πολίτης. Τότε άρχισε να παρουσιάζει προβλήματα με την όρασή του (θυμίζουμε την ουλή στο δεξί του μάτι, μετά από μια μάχη για μια όμορφη Αλγερινή).
Φαίνεται ότι από 1885 ως το 1889 βρισκόταν στην Ευρώπη, κυρίως στη Γαλλία, όπου εξέθετε τον εαυτό του. Το 1885 είχε τυφλωθεί και αποσύρθηκε σε ένα πλούσιο κτήμα στην Ελλάδα, κάτι που δεν ισχύει. Το 1889, επέστρεψε στη Νέα Υόρκη και το 1890, έφυγε πάλι για την Ευρώπη.
Φαίνεται όμως ότι ο Δ. Τζαβέλας, δεν έμεινε για πολύ στην Ελλάδα. Το 1894, βρέθηκε πάλι στις Η.Π.Α., όπου ζήτησε διαβατήριο για την Ευρώπη. Μετά από αυτή την ημερομηνία, εξαφανίζεται από τα αμερικανικά αρχεία.
Αναζητώντας διάφορες πληροφορίες για τη συνέχεια και το τέλος της ζωής του, πάλι βρήκαμε αντικρουόμενα στοιχεία. Αλλού αναφέρεται ότι έζησε στο Παρίσι και αλλού ότι έζησε στο Λονδίνο και μάλιστα ότι όταν πέθανε, είχε μεγάλη περιουσία. Τη μισή τη χάρισε στην Ελληνική Εκκλησία του Λονδίνου και την υπόλοιπη σε φίλους και συμπατριώτες του. Ήταν πραγματικά αυτός ο άνθρωπος ο γιος του Κίτσου Τζαβέλα;
Ο… φερόμενος ως (για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση της μόδας) Δημήτρης Τζαβέλας, μιλούσε ελληνικά, αραβικά, περσικά, γαλλικά, ισπανικά, ιταλικά, γερμανικά και αγγλικά! Ελληνικά δεν θα μπορούσε να μάθει, παρά μόνο αν ήταν η μητρική του γλώσσα. Μετά από 50 χρόνια απουσίας από την Ελλάδα βέβαια δεν θα μπορούσε να μιλάει άψογα ελληνικά.
Τα στοιχεία που ανέφερε ο ίδιος στην Μπαϊρακτάρη, οι παλιοί γνωστοί και φίλοι που τον αναγνώρισαν, αλλά κυρίως, η συνάντησή του με την αδελφή του που τον αναγνώρισε και τον πήρε μαζί της, μας κάνουν να πιστεύουμε ότι ο «κατάστικτος άνθρωπος», ήταν ο Δ. Τζαβέλας.
Γράφονται βέβαια πολλά ακόμα: ότι ήταν Αλβανός πρίγκιπας, ότι ζούσε δίπλα σε πασάδες και χαρέμια, ότι τον ερωτεύτηκε η γυναίκα ενός βογιάρου (ηγεμόνα) στη Ρουμανία κλπ.
Το σίγουρο είναι, ότι όταν «εξετάστηκε» από διάφορους επιστήμονες στη Βιέννη, ο Δ. Τζαβέλας, έπεσε σε αντιφάσεις. Την απόλυτη αλήθεια για τον εαυτό του, την ήξερε μόνο ο ίδιος.
