Η Διακήρυξη των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας, που υπογράφηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2023, αποσκοπεί στην εδραίωση ενός πλαισίου ειρηνικής συνύπαρξης και συνεργασίας μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών. Η συμφωνία αυτή, όπως διατυπώνεται στα άρθρα της, τονίζει τη σημασία της αποφυγής συγκρουσιακών καταστάσεων και της επίλυσης διαφορών μέσω ειρηνικών διαβουλεύσεων, με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και τους διεθνείς θεσμούς.
Ωστόσο, παρά τη φαινομενικά καλή πρόθεση των συμβαλλόμενων μερών, η υλοποίηση αυτών των αρχών στην πράξη έχει αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική. Η Τουρκία, παρά τις δεσμεύσεις της, έχει συνεχίσει να ακολουθεί μια πολιτική που όχι μόνο δεν συνάδει με το πνεύμα και το γράμμα της Διακήρυξης, αλλά αντίθετα υπονομεύει την ουσία της. Οι διαρκείς παραβιάσεις της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο, η μη αναγνώριση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ των ελληνικών νησιών, καθώς και η αμφισβήτηση της συμφωνίας ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου αποτελούν σαφή δείγματα πρόκλησης συγκρουσιακών καταστάσεων και δυνητικής κλιμάκωσης.
Αποκορύφωμα το πρόσφατο επεισόδιο στην Κάσο, όπου η Τουρκία παρεμπόδισε τη δραστηριότητα ενός ιταλικού ερευνητικού σκάφους που επιχειρούσε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και κάποια στην ΑΟΖ που έχει συμφωνηθεί με την Αίγυπτο. Με την αποστολή πολεμικών πλοίων στην περιοχή, η Τουρκία επιχείρησε να αμφισβητήσει έμπρακτα τη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, στέλνοντας το μήνυμα ότι οποιαδήποτε ενέργεια της Ελλάδας εκτός των χωρικών της υδάτων απαιτεί την έγκριση της Άγκυρας, ειδικά σε περιοχές που η ίδια θεωρεί «αμφισβητούμενες».
Αυτή η τουρκική στρατηγική αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, παρά τις δεσμεύσεις της στη Διακήρυξη των Αθηνών, υπονομεύει το πνεύμα της συμφωνίας και ενισχύει τις συγκρουσιακές καταστάσεις στην περιοχή. Οι συνεχείς παραβιάσεις από την τουρκική πλευρά δείχνουν μια συστηματική προσπάθεια αμφισβήτησης των ελληνικών δικαιωμάτων, προκαλώντας ένταση και κλιμάκωση, αντί για ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία.
Από την άλλη, η τουρκική πλευρά φαίνεται να θεωρεί ότι οι ενέργειές της είναι δικαιολογημένες, ερμηνεύοντας με δικό της τρόπο τόσο την Διακήρυξη των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας, όσο και το διεθνές δίκαιο.
Αυτή η στάση αποκαλύπτει μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη περί κυριαρχίας, που απορρίπτει τα δικαιώματα της Ελλάδας στα χωρικά της ύδατα, ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα και στον εναέριο χώρο της. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η συνεχιζόμενη ένταση στην περιοχή και η διαρκής αίσθηση ανασφάλειας και αβεβαιότητας.
Το ερώτημα που προκύπτει, λοιπόν, είναι αν η Ελλάδα θα ακυρώσει τη Διακήρυξη των Αθηνών και ανακαλέσει τη συμμετοχή της σε αυτή, δεδομένου ότι η τουρκική πλευρά την έχει ουσιαστικά μετατρέψει σε “κουρελόχαρτο”. Η απάντηση είναι περίπλοκη, καθώς η ανάκληση της συμμετοχής μας σε μια τέτοια διακήρυξη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένδειξη άρνησης για διάλογο & συνεργασία…
Από την άλλη πλευρά, η συνέχιση της συμμετοχής σε μια συμφωνία που συνεχώς παραβιάζεται από την τουρκία, χωρίς καμία αντίδραση εκ μέρους μας, μπορεί να ερμηνευθεί ως αποδοχή αυτής της κατάστασης και έμμεση νομιμοποίηση των τουρκικών αξιώσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα θα πρέπει να επανεξετάσει τη στρατηγική της, εξετάζοντας τόσο τις διπλωματικές όσο και τις νομικές επιλογές που έχει στη διάθεσή της.
Συμπερασματικά, η Διακήρυξη των Αθηνών, παρά τις αρχικές της προσδοκίες, έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να διασφαλίσει τις σχέσεις καλής γειτονίας που επιδίωκε. Η ελληνική πλευρά βρίσκεται αντιμέτωπη με μια απόφαση: είτε να συνεχίσει να υποστηρίζει μια συμφωνία που δεν τηρείται, είτε να εξετάσει τη δυνατότητα ακύρωσης της, προκειμένου να εκθέσει & καταγγείλει την Τουρκία σε διεθνές επίπεδο και να προστατεύσει τα εθνικά της συμφέροντα.
