H ιδέα να βρεθώ στα άγια χώματα της Καππαδοκίας, στα βουνά της Ανατολίας, στους άγριους τόπους όπου περπάτησαν άγιες μορφές της Ορθοδοξίας στριφογύριζε μήνες στο μυαλό μου.
- της Μαρίας Ανδρέου
Ετσι, πριν από λίγες εβδομάδες, έχοντας πάρει το πράσινο φως της εκδοτικής ομάδας, το ταξίδι μου εκεί όπου ακούστηκε το κλάμα ενός βρέφους που έμελλε να γίνει μία από τις πιο συγκλονιστικές σύγχρονες μορφές της Ορθοδοξίας, εκεί όπου μαρτύρησαν άγιοι και όσιοι, αποδείχτηκε ταξίδι ζωής και ομολογία πίστης!
Με το που πάτησα το πόδι μου στην Καππαδοκία και έχοντας για οδηγό μου τον Οσμάν, ξεκινήσαμε από το Προκόπι να κατευθυνόμαστε με το ταξί του στα ηφαιστειογενή βουνά της Ανατολίας. Βάζοντάς μου ελληνικά τραγούδια, σε λίγο ούτε το GPS δεν θα μας ήταν χρήσιμο, μια και το σήμα θα χανόταν! Μέσα σε χωμάτινους δρόμους, σαν σβούρες στο πουθενά, ο Οσμάν πήγαινε στον προορισμό μας σχεδόν από ένστικτο: ανέβαινε, κατέβαινε βουνά, ενώ δεν περνούσε ούτε αυτοκίνητο ούτε τρακτέρ ούτε γαϊδούρι με κάποιον άνθρωπο για να ρωτήσει αν είμαστε στον δρόμο! Οσο για ταμπέλες; Ούτε λόγος! Ο αρχικός προορισμός της αποστολής μας είναι τα Φάρασα. Ο άγιος τόπος όπου γεννήθηκε και βαφτίστηκε από τον άγιο Αρσένιο ο άγιος Παΐσιος.
«Ακοίμητος φρουρός»
Η Πευκιά (Camlica στα τουρκικά) στην περιοχή Yahyali είναι ένας οικισμός στην Καισάρεια που άλλαξε το όνομά της το 1970, ενώ παλαιότερα ήταν γνωστή ως Faraşa. Και να που φάνηκε μπροστά μας, με το βουνό «ακοίμητο φρουρό», τη σπηλιά της Παναγίας, τα φτωχικά σπιτάκια, με τον πάνω και τον κάτω μαχαλά. Μια καθαρά αγροτική περιοχή, τα Φάρασα της Καππαδοκίας, με αμιγώς ελληνικό πληθυσμό στις αρχές του 20ού αιώνα, μετά την ανταλλαγή πληθυσμού το 1924 άλλαξαν φυσιογνωμία.
Η γλώσσα που μιλούσαν οι κάτοικοι ήταν ένα τοπικό ιδίωμα προερχόμενο από την αρχαία ελληνική γλώσσα. Με πληθυσμό 411 κατοίκους όλους κι όλους, τα Φάρασα σε υψόμετρο 1.500 μέτρων στο όρος Αντίταυρος κουβαλούν εδώ και αιώνες αρχαιοελληνική κληρονομιά. Η λέξη Φάρασα (Περασιά) προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη περώ, που σημαίνει πέρασμα.
Ο ξεριζωμός
Αυτό το μοναδικό ελληνόφωνο χριστιανικό χωριό, περιτριγυρισμένο από δεκάδες άλλα τουρκικά χωριά, είδε στον ξεριζωμό 650 οικογένειες να μαζεύουν τα υπάρχοντά τους παίρνοντας τον δρόμο για τη μαμά πατρίδα, την Ελλάδα. Φτάνοντας αρχίζουμε να κατηφορίζουμε ανάμεσα από σπίτια με ελενίτ, κοτούλες, αγελάδες και μποστάνια, ώσπου προβάλλει μπροστά μας το τζαμί του χωριού, εκεί όπου μέχρι το 1927 και πριν από την ανταλλαγή πληθυσμού όπως όριζε η Συνθήκη της Λωζάννης έστεκε η εκκλησία των αγίων Βαραχησίου και Ιωνά, των ασκητών που μαρτύρησαν περίπου το 330 μ.Χ., κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σαβωρίου. Σε αυτή την εκκλησία (να σημειωθεί ότι στα Φάρασα υπήρχαν δεκάδες εκκλησίες, όπως της αγίας Βαρβάρας, του αγίου Βασιλείου, του αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, της αγίας Παρασκευής) βαφτίστηκε από τον άγιο Αρσένιο τον Καππαδόκη ο Αρσένιος Ενζεπίδης, δηλαδή ο άγιος Παΐσιος!
Το όνομα Αρσένιος μόνο τυχαίο δεν ήταν, μια και ο νονός του μωρού ήθελε με αυτόν τον τρόπο να αφήσει πίσω του τον διάδοχό του! Πώς να περιγραφούν με λόγια η συγκίνηση και το δέος που νιώθω ξέροντας μόνο και μόνο ότι εκεί ο μικρούλης Αρσένιος έμπαινε στην κολυμπήθρα για να βαφτιστεί; Πώς μπορώ να αποτυπώσω σε μερικές αράδες τα συναισθήματα που με πλημμυρίζουν στη σκέψη ότι εδώ δύο μετέπειτα άγιες μορφές της Ορθοδοξίας ένωσαν με μια μοναδική πνευματικότητα τη μοίρα τους; Κοιτώντας το εσωτερικό του τζαμιού, μου λείπει τόσο πολύ η κοινή τους εικόνα την οποία βλέπουμε στις ελληνικές εκκλησίες. Μακάρι να τη δω, σκέφτηκα φευγαλέα, κάποτε ξανά εδώ σε αυτόν τον χώρο…
Η φάτνη του Αγίου Παϊσίου
Στον αύλειο χώρο του τζαμιού μάς πλησιάζουν μερικοί κάτοικοι ρωτώντας μας αν ψάχνουμε κάτι. Ο Οσμάν τούς λέει ότι είμαι Ελληνίδα δημοσιογράφος και ότι έχω έρθει για να κάνω ένα οδοιπορικό στα Φάρασα για τον άγιο Αρσένιο και τον άγιο Παΐσιο. Ξάφνου μπροστά μας εμφανίζεται ένας κύριος. Μας συστήνεται ως Αρσένιος εκ Βουλγαρίας και λέγοντάς μας ότι είναι κινηματογραφιστής, μας προσκαλεί στο σπίτι ενός ντόπιου. Ο τελευταίος μάς υποδέχεται, μας βγάζει από τσάι μέχρι μέλι, ψωμί, ελιές, αβγά τηγανητά και συνειδητοποιούμε ότι είναι σημαντικό πρόσωπο στην περιοχή, γιατί ξέρει τα πάντα και τον ακούν όλοι με σεβασμό. Ο Βούλγαρος κινηματογραφιστής (παντρεμένος με Σμυρνιά με καταγωγή από την Κρήτη) μού αποκαλύπτει ότι γίνεται εδώ και έναν χρόνο μια ταινία για τον βίο του αγίου Παϊσίου και του αγίου Αρσενίου! Την ώρα που κουβεντιάζουμε μας φέρνει σε τηλεφωνική επαφή με την κυρία Παρασκευή, με καταγωγή από την Ιμβρο και τα Φάρασα, η οποία μένει στη Νέα Φωκαία Χαλκιδικής.
Αφού της λέω ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ στα βάθη της Τουρκίας να μιλώ μέσω ενός κινητού με μια Ελληνίδα στη Χαλκιδική, μου λέει: «Τι σας φέρνει εκεί, γιαβρί μου; Πριν από δύο εβδομάδες ήμασταν στα Φάρασα και εμείς. Ολοι οι Φαρασιώτες από τον Σύλλογο Καππαδόκων “Πλατέος ο Βαρασός” μέχρι τον Σύλλογο Φαρασιωτών της Δράμας έχουμε ένα κοινό αίτημα και το έχουμε υπογράψει: Το χτίσιμο και τη δημιουργία ενός παλαιού ιερού στα Φάρασα για να αποδοθούν η αρμόζουσα τιμή και ο σεβασμός των αγίων Αρσενίου και Παϊσίου. Οσοι πιστοί θέλουν να βοηθήσουν ώστε να τιμηθούν οι άγιοί μας στις ρίζες τους, ας προστρέξουν οικονομικά και ας είναι ευλογημένοι. Μακάρι εκεί που πατάς τώρα να ζωντανέψει ο τόπος με προσκυνητές από την Ελλάδα και όχι μόνο. Ο Τούρκος κοινοτάρχης είναι πολύ πρόθυμος για αυτό. Επίσης, θέλουμε να φτιαχτούν οι σκάλες προς τη σπηλιά με το αγίασμα της Παναγίας. Σε αυτή τη σπηλιά είχε πέσει μέσα στο νερό και ο άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης».
Η κυρία Βούλα (της υποσχέθηκα να πάω και στη Μονή Αγίου Αρσενίου Καππαδόκη στη Χαλκιδική) μού λέει πως η γιορτή στη σπηλιά, στην Κοίμηση της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο, ήταν η πιο σπουδαία για τους Φαρασιώτες και κρατούσε τρεις μέρες. Μαζεύονταν όχι μόνο χριστιανοί από όλα τα φαρασιώτικα χωριά, αλλά και Καππαδόκες από μακρύτερα μέρη, που έκαναν δυο τρεις μέρες δρόμο για να έλθουν. Ακόμη και Τούρκοι (κυρίως ντονμέδες, πρώην χριστιανοί) έπαιρναν μέρος στη γιορτή. Οταν την αποχαιρετώ τηλεφωνικά, ευχαριστώ τον Τούρκο οικοδεσπότη για τα καλούδια του και μαζί με τον Βούλγαρο κινηματογραφιστή παίρνουμε τον δρόμο για το μισογκρεμισμένο κάστρο. Τα πόδια μου δεν ακολουθούν, στα σπασμένα σκαλοπάτια προς τη σπηλιά με το αγίασμα της Παναγίας της Σουλτάνας που λένε οι Φαρασιώτες. Το άνοιγμα του στομίου της σπηλιάς είχε ύψος δεκαπέντε μέτρων, μήκος είκοσι μέτρων, ενώ το μέσο βάθος έφτανε τα τριάντα μέτρα.Ο Ναός της Παναΐας στο βάθος δεξιά, και αριστερά η στέρνα του αγιάσματος…
Τεράστια συγκίνηση
Η πιο συγκινητική στιγμή έμελλε να εξελιχθεί στον δρόμο της επιστροφής προς το χωριό, όταν ένας κάτοικος του χωριού που μας συνοδεύει ζητά από έναν άλλο συντοπίτη του να περάσουμε μέσα από το μποστάνι του. Μα γιατί τόση επιμονή, γιατί δεν πάμε από τον δρόμο, ήδη ήταν ντάλα μεσημέρι, σκέφτηκα…
Ο χωρικός μάς ανοίγει το πορτάκι στο μποστάνι του και κοιτώντας τα χαλάσματα μου λέει: «Αυτό ήταν το σπίτι του αγίου Παϊσίου. Αυτός ο τοίχος με τις πέτρες. Αυτό έμεινε».
Κοιτάω μια τη λεμονιά δίπλα από τα χαλάσματα, μια τις πέτρες που είχαν απομείνει και που είχαν νιώσει την αναπνοή, τα παιδικά γέλια και κλάματα του αγίου Παϊσίου! Με παίρνουν τα δάκρυα και ασυναίσθητα, λες και ένα αόρατο χέρι πιάνει το δικό μου, αγγίζω το χώμα, τις πέτρες, λες και θέλω αυτή η αύρα να μπει για πάντα στην καρδιά και στα σωθικά μου. Από εδώ ξεκίνησε το ταξίδι προς την αγιότητα του παιδιού που έμελλε να βάλει τα ράσα του μοναχού… Από αυτές τις πέτρες που ήταν οι τοίχοι της οικογένειες Ενζεπίδη ξεπήδησε η φλόγα της πίστης για τον άγιο Παΐσιο, που η χάρη του έφτασε όχι μόνο όπου μόνασε αλλά σε όλη την οικουμένη…
Στον νου μου περνούν η άγια μορφή του, τα λόγια του, οι διδαχές του, η παρακαταθήκη του σε αυτό τον μάταιο κόσμο μέσα από την καρτερικότητά του και εκείνο το άγιο βλέμμα που σε καθήλωνε. Σκουπίζω τα δάκρυά μου, όμως το σώμα και η ψυχή μου δεν θέλουν να φύγουν από αυτό το μποστάνι, από αυτά τα χαλάσματα! Η φωνή του Οσμάν με επαναφέρει στην πραγματικότητα! Ηρθε η ώρα να αποχαιρετήσουμε τα Φάρασα και να πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής για το Προκόπι. Με ρωτάει μέσω του συστήματος μεταφράσεως από τα τουρκικά στα ελληνικά: «Αλήθεια, βρήκες αυτό που ήθελες;» Μεμιάς του απαντώ στα τουρκικά: Εβέτ! Και μέσα μου μονολογώ: Πράγματι, αυτό που βρήκα θα το κουβαλώ για μια ζωή στην ψυχή μου…
Το οδοιπορικό στα Φάρασα έκρυβε μέσω της γνωριμίας μου με τον Βούλγαρο κινηματογραφιστή και μια έκπληξη, μια και με έφερε σε επικοινωνία με την Ελληνίδα σκηνοθέτρια που εδώ και έναν χρόνο δουλεύει την ταινία «Αγιος Αρσένιος – Αγιος Παΐσιος – Βίοι Παράλληλοι». H Ειρήνη Σαριόγλου, ερευνήτρια, σκηνοθέτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια στο Ελληνικό Ιδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ) για το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου «Πέρα από τα σύνορα», από το νησί όπου βρίσκεται δεν έκρυψε την έκπληξή της όταν έμαθε ποια είμαι και πώς τη βρήκα! «Συνδέομαι πνευματικά με τη Μονή Αγίου Αρσενίου Καππαδόκη στην Ορμύλια Χαλκιδικής. Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1986 και τα εγκαίνιά του έγιναν από τον μητροπολίτη Κασσανδρείας κυρό Συνέσιο, καθώς ανήκει εκκλησιαστικώς στη μητρόπολη αυτή. Συστάθηκε με την προτροπή και την ευχή του μακαριστού οσίου γέροντα Παϊσίου του Αγιορείτου ως φόρος τιμής για τον νονό του Αρσένιο. Ως γνωστόν, ο άγιος Αρσένιος ο Καππαδόκης υπήρξε ανάδοχος του γέροντα Παϊσίου. Οι πατέρες της μονής ήθελαν να τιμήσουν αυτούς τους δύο αγίους της Ορθοδοξίας, καθώς έχουν συμπληρωθεί εκατό χρόνια από τη βάρβαρη ανταλλαγή του πληθυσμού 1924-2024 από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Πρόθεσή τους είναι να κάνουν ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ. Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε πάνω σε αυτήν την ιδέα από τις αρχές του 2024, εδώ και εννέα μήνες, με συνεχή έρευνα. Κάναμε γυρίσματα σε Ημαθία, Θεσσαλονίκη, Καππαδοκία το Πάσχα, στα Φάρασα, στην Κόνιτσα, στην Κέρκυρα. Είναι γνωστό ότι ο άγιος Αρσένιος το 1924 ήρθε στην Κέρκυρα μετά την ανταλλαγή. Για την ολοκλήρωση της ταινίας-ντοκιμαντέρ θα θέλαμε βοήθεια και χορηγούς. Πιστεύω ότι το 2025 θα παίξει η ταινία μας. Μακάρι η πρεμιέρα μας να γίνει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης! Ο άγιος Αρσένιος και ο άγιος Παΐσιος έκαναν πνευματικό τιτάνιο έργο. Το έργο τους μεταφράζεται σε απέραντη αγάπη για όλο τον κόσμο. Η ταπείνωσή τους ήταν μεγάλη. Τα κηρύγματά τους και όσα δίδασκαν γίνονταν πράξη» μου λέει και συνεχίζει: «Ενάμιση χρόνο ασχολούμαι σοβαρά με την ταινία και κάθε δυσκολία με την ευλογία των αγίων μας και την αγάπη γίνεται ευκολία. Το επόμενο βήμα μας με το Ελληνικό Ιδρυμα Ιστορικών Μελετών είναι μια ταινία για τους Ελληνες της Κωνσταντινούπολης».
Πηγή: Espresso
