Τις δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80 οι βιομηχανίες όπλων είχαν δεσπόζουσα θέση στην οικονομία των ΗΠΑ.
- Από τον Σάββα Καλεντερίδη
Ένεκα της θέσης αυτής, επηρέαζαν το πολιτικό σύστημα και σε κάποιον βαθμό την εθνική πολιτική άμυνας και εξωτερικής πολιτικής. Δεν θα ήταν δε υπερβολικό να πούμε ότι ορισμένοι από τους τοπικούς πολέμους που ξέσπασαν τις δεκαετίες αυτές εξυπηρετούσαν τις βιομηχανίες όπλων των ΗΠΑ, για να μην πούμε ότι οι «κακές γλώσσες» λένε πως τους πολέμους αυτούς τους προκαλούσαν οι μοχλοί που διέθεταν οι βιομηχανίες όπλων στο κράτος και στο πολιτικό σύστημα.
Η κατάσταση αυτή άλλαξε σε μεγάλο βαθμό από τότε που τα σκήπτρα στην πρωτοπορία, αλλά και ως μέγεθος στην οικονομία των ΗΠΑ πήραν οι εταιρίες πληροφορικής και υψηλής τεχνολογίας με κύριες εφαρμογές εκτός του τομέα των οπλικών συστημάτων. Γι’ αυτό και οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ σε ξένες χώρες και σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, τα τελευταία χρόνια, στηρίζονται πιο πολύ στην τεχνολογία (διαδίκτυο) και λιγότερο στην ισχύ των όπλων.
Φυσικά, ο τομέας της εξαγωγής οπλικών συστημάτων συνεχίζει να είναι σημαντικός για τις ΗΠΑ, στον οποίο μάλιστα κρατούν τα σκήπτρα, με ποσοστό 36% επί των παγκόσμιων πωλήσεων όπλων την περίοδο 2014-2018. Μάλιστα, την πενταετία αυτή αύξησαν το μερίδιό τους κατά 6%, αφού την περίοδο 2009-2013 το ποσοστό αυτό ήταν 30%.
Η Τουρκία, μια χώρα με μηδενικές δυνατότητες, σε πρώτη φάση ανακάλυψε τον τομέα της παραγωγής όπλων και στη συνέχεια της εμπορίας, κυρίως σε μουσουλμανικές χώρες. Από τη δεκαετία του ’70, όταν της επιβλήθηκε το εμπάργκο όπλων από τις ΗΠΑ, λόγω της εισβολής στην Κύπρο, άρχισε να απασχολεί την Τουρκία το ζήτημα της παραγωγής. Έκτοτε, έβαλε ως εθνικό στόχο σε κάθε προμήθεια οπλικών συστημάτων από τις μεγάλες χώρες να θέτει σκληρούς όρους για συμπαραγωγή και μεταφορά τεχνολογίας. Αυτό σταδιακά οδήγησε στην ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, κάτι που ευνοεί και το μέγεθος των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.
Καθοριστικές ήταν η τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, οπότε η Τουρκία διεκδίκησε και κέρδισε την παραγωγή – συμπαραγωγή των F-16 στο έδαφός της, αλλά και η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, οπότε άρχισε να κάνει τα πρώτα βήματα στην αυτόνομη ανάπτυξη εταιριών υψηλής τεχνολογίας, με μεγαλύτερο πείραμα την εταιρία ASELSAN.
Οι προσπάθειες που κατέβαλαν όλες οι τουρκικές κυβερνήσεις αυτές τις δεκαετίες είχαν ως αποτέλεσμα η Τουρκία, μέσω διαφόρων εταιριών, να διεκδικήσει να αναλάβει ως υποκατασκευάστρια ένα μεγάλο μέρος των ανταλλακτικών και των εξαρτημάτων των F-35, με κέρδη από τη διαδικασία αυτή που θα μείωναν σε σημαντικό βαθμό το κόστος της αγοράς των 108 F-35 που είχε προγραμματίσει να αγοράσει η Τουρκία, στην αρχή του προγράμματος.
Το ίδιο διάστημα έδωσε ιδιαίτερο βάρος στον τομέα της αεροπορικής βιομηχανίας. Αν μελετήσει κανείς τα σχέδια που είχε κάνει η περίφημη Υπηρεσία Κρατικού Σχεδιασμού (Devlet Planlama Tekilat, DPT) από τη δεκαετία του 1990, ειδικά για τον τομέα αυτόν, θα αντιληφθεί γιατί η Τουρκία έφτασε σήμερα να κατασκευάζει επιθετικά ελικόπτερα και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, και να φιλοδοξεί να κατασκευάσει το δικό της μαχητικό 5ης γενιάς. Αξιόλογη, επίσης, είναι η πρόοδος που έχει επιδείξει η τουρκική αμυντική βιομηχανία στον τομέα της κατασκευής τεθωρακισμένων οχημάτων, τα οποία βλέπουμε να δραστηριοποιούνται σε διάφορα μέτωπα της Συρίας και της Λιβύης, όπου η Τουρκία διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις δι’ αντιπροσώπων, κυρίως ισλαμιστών τρομοκρατών του ISIS και της Αλ Κάιντα.
Με βάση το Ινστιτούτων Ερευνών Διεθνούς Ειρήνης (SPR) της Σουηδίας, η Τουρκία αύξησε τις εξαγωγές όπλων την πενταετία 2014-2018 σε ποσοστό 170% σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία 2009-2013. Μετά τις ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Γερμανία και Κίνα, που καταλαμβάνουν τις πρώτες πέντε θέσεις, η Τουρκία καταλαμβάνει τη 14η θέση παγκοσμίως.
Οι χώρες με τις περισσότερες εισαγωγές όπλων από την Τουρκία είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Τουρκμενιστάν και η Σαουδική Αραβία. Όσον αφορά τις εισαγωγές όπλων, η Τουρκία τις μείωσε σε ποσοστό 21% την πενταετία 2014-2018, σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία, ενώ το 60% αυτών το εισάγει από τις ΗΠΑ.
Καλύτερα να μην παραθέσουμε στοιχεία για την ελληνική αμυντική βιομηχανία, για να μη λάβει εφιαλτικές διαστάσεις η εθνική μας κατάθλιψη. Απλώς να σημειώσουμε ότι όλα αυτά τα χρόνια που η Τουρκία εφαρμόζει μια εθνική στρατηγική, η οποία, αφενός, έχει στόχο τη μείωση στον ελάχιστο βαθμό της εξάρτησης από ξένες χώρες στον τομέα των οπλικών συστημάτων, αφετέρου την εξασφάλιση ισχυρού μεριδίου στην παγκόσμια πίτα, με εξαγωγές όπλων κυρίως σε μουσουλμανικές χώρες, με τεράστια εισαγωγή συναλλάγματος και σημαντική συμβολή στην εθνική οικονομία, η Ελλάδα διέλυε την αμυντική βιομηχανία της.
Σημειωτέον ότι η ΕΑΒ, η ΕΒΟ, η ΠΥΡΚΑΛ, αλλά και άλλες βιομηχανίες του τομέα ήταν πρωτοπόρες διεθνώς την περίοδο κατά την οποία η Τουρκία δεν διέθετε καν αμυντική βιομηχανία. Και τώρα, ως αποτέλεσμα εγκληματικών επιλογών των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών, η Ελλάδα από μια χώρα πρωτοπόρος έγινε ουραγός!
Όσον αφορά την Τουρκία, επειδή τα τελευταία χρόνια ο κατασκευαστικός τομέας, που ήταν ο κύριος τροφοδότης σε μαύρο χρήμα της οικογένειας Ερντογάν, αλλά και του πολιτικού συστήματος, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, και επειδή είναι σε άνθηση ο τομέας της αμυντικής βιομηχανίας, παρατηρείται ένα άνοιγμα στον ιδιωτικό τομέα. Δηλαδή, επιχειρηματίες φίλα προσκείμενοι στον Ερντογάν, χωρίς να έχουν καμία σχέση με το αντικείμενο, γίνονται μέτοχοι εταιριών που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή οπλικών συστημάτων.
Δηλαδή, ο τομέας, πέραν του εθνικού, αποκτά και προσωπικό ενδιαφέρον για τον Ερντογάν και το περιβάλλον του, και αυτό απασχολεί ήδη αρκετούς αρθρογράφους στην Τουρκία. Και αυτό το διττό συμφέρον ωθεί τον Ερντογάν να αντιγράψει το μοντέλο των ΗΠΑ, ανοίγοντας πολεμικά μέτωπα, στα οποία, αφενός, δοκιμάζονται οπλικά συστήματα τουρκικής κατασκευής, αφετέρου εξασφαλίζουν στην τουρκική οικονομία, αλλά και στον ίδιο σημαντικά κεφάλαια. Ήδη έχει ανακοινωθεί ότι μόνο το 2019 η Τουρκία εισέπραξε από τη Λιβύη το ποσό του 1,5 δισ. δολαρίων από τις πωλήσεις όπλων και «υπηρεσιών» στον εμφύλιο που είναι σε εξέλιξη στη χώρα αυτή.
Ας τα έχουμε υπ’ όψιν μας όλα αυτά, προς γνώσιν και συμμόρφωσιν, αν θέλουμε να σηκώσουμε όρθια την αμυντική βιομηχανία μας, αλλά και τη χώρα μας, που παραμένει γονατισμένη και κατεστραμμένη οικονομικά και όχι μόνον…
