Tην ώρα που έχει αρχίσει η περίοδος συγκομιδής του βαμβακιού στον θεσσαλικό κάμπο και οι αγρότες αγωνιούν για την τιμή που θα πιάσει φέτος ο «λευκός χρυσός», υπάρχουν βασικά ερωτήματα για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής καλλιέργειας.
- Συνέντευξη στον ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ ΤΡΙΜΜΗ
Χρόνια τώρα ακούγονται απόψεις περί αντικατάστασης της παραγωγής βάμβακος με άλλες καλλιέργειες, αλλά, όπως εξηγεί στον «Ε.Α.» ο τέως προϊστάμενος του Εθνικού Κέντρου Ταξινόμησης Βάμβακος, Μοχάμεντ Νταράουσε, όχι μόνο δεν πρέπει να γίνει… έξωση του βαμβακιού, αλλά άμεσα να γίνουν καθοριστικές κινήσεις για να εξασφαλιστεί η βελτίωση της ποιότητάς του.
Η Θεσσαλία πνίγηκε από τον «Daniel» και τον «Elias», και στη συνέχεια είχε ένα καλοκαίρι με πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Πώς επηρεάζουν αυτές οι δύο καταστάσεις τη φετινή παραγωγή βάμβακος;
Προκύπτουν πολλά και σύνθετα προβλήματα. Δεν ξεχνάμε τις πλημμύρες, που άφησαν το αποτύπωμά τους στα χωράφια και δημιούργησαν προβλήματα σε κάποιες περιοχές, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούμε να εξηγήσουμε και να λύσουμε. Είχαμε και τον καύσωνα τριών μηνών, που πρώτη φορά είδα να συμβαίνει κάτι τέτοιο, και αυτό έχει επιπτώσεις στην παραγωγή βάμβακος, όχι μόνο στην ποσότητα αλλά και στην ποιότητα. Ολο αυτό το διάστημα είχαμε αυξημένο πληθυσμό εντόμων στις βαμβακοκαλλιέργειες, όπως είναι το πράσινο σκουλήκι και το ρόδινο σκουλήκι, που και αυτά επέφεραν μεγαλύτερα προβλήματα στην παραγόμενη ποσότητα προϊόντος αλλά και στην ποιότητά του. Δεν υπάρχει ικανοποίηση ούτε για την ποσότητα ούτε για την ποιότητα του βάμβακος, που αναμένεται μειωμένη φέτος στη Θεσσαλία. Αυτά είναι τα δεδομένα που έρχονται στο προσκήνιο φέτος, και μάλιστα σε μια κρίσιμη φάση, που επιδιώκουμε να είναι βιώσιμο το ελληνικό βαμβάκι, λόγω και του μεγάλου ανταγωνισμού από τη Βραζιλία και από τις άλλες χώρες που έχουν μπει δυναμικά στη συγκεκριμένη καλλιέργεια. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να παραγάγουμε ένα ποιοτικό προϊόν. Δυστυχώς, είμαστε στον τρίτο χρόνο που δεν είχαμε καλές συνθήκες για την ποσότητα και την ποιότητα παραγωγής, και πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε τα επόμενα χρόνια.
Ποιες είναι οι αδυναμίες της ελληνικής παραγωγής;
Εχουμε αρκετές. Μία από αυτές είναι η κακή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων κρίκων της αλυσίδας παραγωγής και τυποποίησης βάμβακος. Είναι οι παραγωγοί, είναι οι μεσίτες, είναι οι εκκοκκιστές. Μέχρι τώρα δεν έχουμε δημιουργήσει αυτή τη δυναμική σχέση ανάμεσα σ’ αυτούς τους κρίκους, για να πετύχουμε την απαραίτητη ποιότητα στο τελικό προϊόν, που θεωρώ προσωπικά ότι αποτελεί μονόδρομο για το ελληνικό βαμβάκι. Εχουν αλλάξει πλέον οι απαιτήσεις στις αγορές.
Και τι ζητούν;
Αυτή τη στιγμή οι αγορές ζητούν ένα τυποποιημένο προϊόν, κάτι που σημαίνει ότι θα πρέπει να εκκοκκίζονται 2-3, το πολύ 4 συγκεκριμένες ποικιλίες που έχουν παρόμοια ποιοτικά χαρακτηριστικά, για να πει κανείς ότι παράγεται ένα τυποποιημένο προϊόν. Το θέμα της ποιότητας έχει να κάνει με την τυποποίηση, και παράλληλα η αγορά ζητά ένα προϊόν με συγκεκριμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, και αυτό δυσκολεύει τους παραγωγούς. Καλούνται να έχουν ένα πρωτόκολλο καλλιέργειας, όπου θα καταγράφουν οι παραγωγοί όλες τις κινήσεις και διαδικασίες που ακολουθούν, από τη σπορά και την κατεργασία του εδάφους μέχρι και τη συλλογή. Εχουμε και τη νέα ΚΑΠ, που δυσκολεύει τους παραγωγούς.
Πρέπει να λέμε τα προβλήματα, γιατί αν λέμε μόνο τα θετικά δεν θα βελτιώσουμε την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε σήμερα.
«Δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για τον θεσσαλικό κάμπο»
Ολα αυτά τα προβλήματα οδηγούν κάποιους να λένε ότι το βαμβάκι πρέπει να φύγει από τον θεσσαλικό κάμπο…
Εχουμε περάσει μεγαλύτερες κρίσεις στο βαμβάκι παλαιότερα, και στην παραγόμενη ποσότητα και σε ό,τι έχει να κάνει με την ποιότητα – π.χ. το 2007 και το 2008, που είχαμε λειψυδρία στη Θεσσαλία και η αγορά δεν ήταν τόσο καλή, με τις τιμές να έχουν πέσει αρκετά. Καθένας μπορεί να λέει την άποψή του, όπως π.χ. οι προτάσεις των Ολλανδών για το μέλλον του θεσσαλικού κάμπου. Πώς όμως μπορεί κανείς να αντικαταστήσει 2,5 εκατομμύρια στρέμματα βαμβακοκαλλιέργειας στη Θεσσαλία; Οι παραγωγοί ψάχνουν για εναλλακτικές λύσεις, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν. Εξάλλου, όλος αυτός ο εξοπλισμός στον οποίο έχουν επενδύσει οι αγρότες, γενικά όλες οι επενδύσεις που έχουν γίνει πάνω στη βαμβακοκαλλιέργεια και τα 65 εκκοκκιστήρια που υπάρχουν θα πάνε στα σκουπίδια; Δεν είναι τόσο απλό. Επίσης, το βαμβάκι είναι ένα ευρωπαϊκό προϊόν. Η Ελλάδα παράγει το ευρωπαϊκό βαμβάκι, και η παραγωγή της είναι το 80% της ευρωπαϊκής. Η Ισπανία παράγει πολύ μικρή ποσότητα. Επίσης, με το σχετικό πρωτόκολλο και την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, υπάρχει ένα μοναδικό σύστημα ενίσχυσης για το βαμβάκι. Μπορεί να καταργηθεί η ενίσχυση για όλα τα προϊόντα, δεν μπορεί να καταργηθεί όμως για το βαμβάκι.
Υπάρχουν και τα πλεονεκτήματα. Να ακούσουμε τους Ολλανδούς και να φύγει το βαμβάκι; Ποιες είναι οι προτάσεις τους; Ακουσα για θερμοκήπια… Ξέρετε πόσα θερμοκήπια έχουν κλείσει λόγω του υψηλού κόστους ενέργειας; Είμαστε μια χώρα με πολύ υψηλό κόστος τόσο παραγωγής όσο και ενέργειας. Δεν είναι εύκολες οι λύσεις, οπότε πρέπει να παραμείνουμε στο βαμβάκι, να το βελτιώσουμε και να παράγουμε ένα διαφορετικό προϊόν από το σημερινό. Υπάρχουν ευκαιρίες στην αγορά, αν εφαρμόσουμε ένα εθνικό σχέδιο, θα πρέπει όμως να δεσμευτούν οι εκκοκκιστές, οι παραγωγοί και οι μεσίτες για αυτό. Αν δουλεύει καθένας μόνος του, δεν θα βρεθούν λύσεις. Εχουμε τις προϋποθέσεις, αλλά πρέπει να υπάρχουν συντονισμός και έντιμη συνεργασία όλων.
«Δεν πρέπει να κατηγορούμε τις καλλιέργειες ότι θέλουν πολύ νερό»
Το ότι έχει εξαλειφθεί η υφαντουργία στην Ελλάδα είναι σε βάρος της ελληνικής παραγωγής βάμβακος ή μπορούμε να αρκεστούμε στις εξαγωγές;
Η κλωστοϋφαντουργία έχει κλείσει εδώ και 20 χρόνια στην Ελλάδα. Η Ελλάδα εξάγει όμως το 95% του παραγόμενου βαμβακιού. Αγορά υπάρχει, αλλά κάναμε πολλά λάθη. Εδώ και χρόνια έλεγα ότι είμαστε εξαρτημένοι από δύο αγορές, της Τουρκίας και της Αιγύπτου. Τις χάνουμε σιγά σιγά εδώ και τρία χρόνια. Δεν φροντίσαμε να παράγουμε αυτή την ποιότητα βαμβακιού, που θα την περάσουμε σε ευρωπαϊκές χώρες, ή σε ασιατικές που ελέγχονται από Ευρωπαίους. Ολοι ζητούν πολύ καλή ποιότητα. Ερχονται επιχειρήσεις από το εξωτερικό, αλλά δεν βρίσκουν στην Ελλάδα την ποιότητα που θέλουν. Ακόμη και το θέμα της κλωστοϋφαντουργίας, πάντως, το χειριστήκαμε με κακό τρόπο. Ηταν το υψηλό κόστος, η μη ανανέωση του εξοπλισμού, η έλλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων για κάτι τέτοιο. Θα ήταν καλύτερα να υπάρχει πάντως κλωστοϋφαντουργία στην Ελλάδα, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα…
Οι πολέμιοι της καλλιέργειας λένε ότι το βαμβάκι απαιτεί πολύ νερό. Ισχύει κάτι τέτοιο;
Αυτό είναι παραμύθι! Το διαβάζω χρόνια και απαντώ και πάλι: η καταγωγή του βαμβακιού είναι από ξηροθερμικές χώρες. Το καλαμπόκι χωρίς νερό δεν θα δώσει ούτε ένα κιλό, αλλά δεν μιλάνε γι’ αυτό οι Ευρωπαίοι, γιατί το καλλιεργούν. Το καλαμπόκι θέλει πέντε φορές περισσότερο λίπασμα και πολύ περισσότερο νερό σε σχέση με το βαμβάκι. Αντί να ασχοληθούμε με τα δίκτυα, που έχουν απώλεια 40% από την πηγή μέχρι την καλλιέργεια, και να τα διορθώσουμε, που είναι θέμα της Πολιτείας, συζητάμε και κατηγορούμε καλλιέργειες… Αυτή είναι λάθος τακτική και στρατηγική. Θα φέρω ένα ακόμη παράδειγμα: για να παραχθεί ένα κιλό μοσχαρίσιο κρέας απαιτούνται 10 κυβικά μέτρα νερό. Για ένα κιλό εκκοκκισμένο βαμβάκι χρειάζονται μόλις 2,5 κυβικά. Αρα, στο μέλλον μπορεί να μας πουν ότι δεν πρέπει να έχουμε μονάδες ζωικής παραγωγής; Υπάρχει παράλληλα η τεχνολογία για μείωση του νερού για άρδευση, και μπορούμε να πάρουμε καλύτερη παραγωγή βαμβακιού ποσοτικά και ποιοτικά. Ολοι μπερδεύουν την άρδευση με τη σπατάλη, και αυτό προωθούν.
Γίνονται ενέργειες προκειμένου το θεσσαλικό βαμβάκι να αποκτήσει ταυτότητα ΠΟΠ. Θα βοηθήσει αυτό;
Οταν θες να χτίσεις ένα σπίτι ξεκινάς από τα θεμέλια. Στο βαμβάκι τα θεμέλια είναι οι αγρότες. Για να κάνεις ΠΟΠ πρέπει να εκπαιδευτούν οι αγρότες πρώτα για κάτι τέτοιο. Υπάρχουν εμπόδια, αλλά μπορούμε να τα ξεπεράσουμε με την εκπαίδευση των αγροτών. Πώς θα έχεις βαμβάκι ΠΟΠ στη Θεσσαλία, όταν οι ποικιλίες είναι διαφορετικές, όπως και η ποιότητα από περιοχή σε περιοχή; Μπορεί να γίνει μόνο με βαμβάκι όμοιων χαρακτηριστικών. Οι αγοραστές βαμβακιού θέλουν συγκεκριμένα πράγματα. Δεν τους ενδιαφέρει τόσο κάθε πιστοποίηση όσο να είναι τυποποιημένο, ποιοτικό βαμβάκι και να υπάρχει αξιοπιστία για τους παραγωγούς και το τελικό προϊόν. Οταν φτιάξουμε τα θεμέλια θα μπορούμε να πάμε σε μεγαλύτερες κινήσεις και όχι ανάποδα.
Πώς πρέπει να εκπαιδευτούν οι αγρότες;
Αυτό είναι θέμα του ΕΛΓΟ «Δήμητρα». Εγώ είμαι με τους αγρότες κάθε μέρα. Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι σ’ αυτά τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα ο στόχος είναι απλά τα χρήματα. Ο παραγωγός θέλει βιωματική εκπαίδευση. Ακούω τους αγρότες και χρειάζεται άμεση επαφή για να σε εμπιστεύεται ο παραγωγός. Αν κάνεις μια ομιλία απλά, οι παραγωγοί θα φύγουν σε πέντε λεπτά, γι’ αυτό δεν υπάρχει μεγάλη συμμετοχή σε ημερίδες. Χρειάζεται άλλο σύστημα εκπαίδευσης και όχι το σημερινό.
«Ο παραγωγός, ο μεσίτης, ο εκκοκκιστής πρέπει να συμφωνήσουν»
Εχει, λοιπόν, μέλλον το βαμβάκι;
Για μένα, βλέποντας τις αγορές, έχει μέλλον. Εχουμε πολύ καλούς βαμβακοπαραγωγούς, όμως δεν εμπιστεύονται τους άλλους κρίκους της αλυσίδας. Πρέπει να έχουμε την καλή συνεργασία που προανέφερα. Δεν πρέπει να λέμε ότι «το προϊόν είναι δικό μου», «δικό του» – είναι δικό μας. Του παραγωγού, του μεσίτη και του εκκοκκιστή. Αν συμφωνήσουν αυτοί, τότε έχει μέλλον. Το βαμβάκι πάντα περνά κρίσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο. Ανεβαίνει όμως, γιατί είναι φυσική ίνα και την προτιμούν όλοι σε σχέση με τη συνθετική, έχοντας εκατοντάδες πλεονεκτήματα.
Είμαστε σε ένα σταυροδρόμι και πρέπει να ακούσει και η Πολιτεία. Αν συνεχίσουμε στον παλιό δρόμο, δεν υπάρχει μέλλον. Θα πρέπει να υπάρξουν πρωτοβουλίες και θεωρώ ότι θα πρέπει να στραφεί η Ελλάδα σε συλλογικά σχήματα παραγωγής, για να μειωθεί το κόστος και να έχουμε ένα τελικό προϊόν, τυποποιημένο και σε επαρκή ποσότητα. Ενα συλλογικό σχήμα μπορεί να κάνει φοβερά πράγματα και να εφοδιαστεί με σύγχρονη τεχνολογία. Αντί το κράτος να μοιράζει λεφτά από εδώ και από εκεί για να καλοπιάνει τους παραγωγούς, θα πρέπει να δώσει ισχυρά κίνητρα για τη δημιουργία συλλογικών σχημάτων και ν’ αναγκάζει έτσι τους παραγωγούς να συμμετέχουν σ’ αυτά και να λυθούν μέσω αυτών όλα τα προβλήματα. Είναι θέμα νοοτροπίας, όμως, με το «εγώ» να είναι πολύ μεγάλο σε σχέση με το «εμείς».
