Σκάνδαλο με αξιωματούχο της Διεύθυνσης Μεταφορών στην Κομισιόν

Αυξάνονται και πληθαίνουν τα σκάνδαλα διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά ούτε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ούτε και η βελγική δικαιοσύνη δεν ασχολούνται. Το πιο πρόσφατο επεισόδιο διαφθοράς, αφορά ανώτερο αξιωματούχο που έδωσε εμπιστευτικές πληροφορίες στο Κατάρ, με αντάλλαγμα πανάκριβα δώρα, όπως αεροπορικά εισιτήρια πρώτης θέσης, πολυτελείς διακοπές κ. άλλα για τον ίδιο και την οικογένεια του, σύμφωνα με την υπηρεσία καταπολέμησης της απάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (OLAF).

• Από τη
  Μαρία Δεναξά

Πρόκειται για τον Χένρικ Χολολέι, πρώην γενικό διευθυντή μεταφορών, ο οποίος φέρεται να επωφελήθηκε κι αυτός από τη γενναιοδωρία του Εμιράτου, ενώ ηγείτο των διαπραγματεύσεων για μια συμφωνία «ανοιχτού ουρανού» με την Qatar Airways. Οι πληροφορίες που παρείχε αφορούσαν τη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για την επίτευξη της συμφωνίας για την οποία ήταν υπεύθυνος. Η συμφωνία αυτή επέτρεψε στην Qatar Airways, την αεροπορική εταιρεία του Εμιράτου, να έχει πρόσβαση σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ από το 2021.

Ωστόσο, η σχετική αναφορά για αυτές τις πιθανές πράξεις διαφθοράς θα μπορούσε να υπονομευτεί από την εκτελεστική εξουσία των Βρυξελλών, καθώς ούτε η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ούτε η βελγική δικαιοσύνη, η οποία είναι αρμόδια για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους υποθέσεων, έχουν κληθεί από την Ευρωπαική Επιτροπή, σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ της εφημερίδας Liberation που έφερε στο φως της δημοσιότητας το νέο σκάνδαλο. Η δυνητικά επιβαρυντική αναφορά η οποία βρίσκεται στο γραφείο της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, της επικεφαλής της Ευρωπαικής Επιτροπής. «Είναι σαφές ότι ο φόβος ότι το σκάνδαλο αυτό θα μπορούσε να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των κρατών μελών σε αυτό το κεντρικό όργανο της ΕΕ, ωθεί στην αποσιώπηση της υπόθεσης» υπογραμμίζει η Liberation.

Όλα ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 2023, όταν το Politico αποκάλυψε ότι στον Χένρικ Χολολέι είχαν προσφερθεί εννέα ταξίδια πρώτης θέσης μεταξύ 2015 και 2021 από την Qatar Airways και τον Οργανισμό Αραβικών Αερομεταφορέων (AACO), μια ομάδα 37 αεροπορικών εταιρειών του Αραβικού Συνδέσμου με έδρα τη Βηρυτό. Τα δώρα αυτά δηλώθηκαν σε μητρώο της Επιτροπής στο οποίο μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας βάσει της νομοθεσίας περί διαφάνειας.

Όσον αφορά την ευρωπαϊκή εκτελεστική εξουσία, δεν υπάρχει τίποτα ασυνήθιστο σε αυτό το στάδιο: στην πραγματικότητα προβλέπεται ότι μια χώρα που προσκαλεί μπορεί να καταβάλει τα έξοδα του ταξιδιού, υπό την προϋπόθεση ότι ο γενικός διευθυντής μεταφορών εγκρίνει την αποστολή. Στην προκειμένη περίπτωση, καθώς ο Χολολέι είχε προσκληθεί, είχε νομικά το δικαίωμα να επωφεληθεί από τη γενναιοδωρία του Κατάρ… Ωστόσο, καθώς οι πτήσεις αυτές προσφέρθηκαν κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης της συμφωνίας, μεταξύ 2016 και 2019, η OLAF ξεκίνησε έρευνα τον Απρίλιο του 2023. Διότι, όπως επεσήμανε η ευρωπαία διαμεσολαβήτρια, η Ιρλανδή Έμιλι Ο’ Ράιλι, σε ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύθηκε έναν μήνα νωρίτερα, τα ταξίδια αυτά εγείρουν «εύλογα ερωτήματα σχετικά με πιθανή αθέμιτη επιρροή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ».

Η αποκάλυψη γίνεται σε μια κακή στιγμή. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε εμπλακεί για αρκετούς μήνες στη λεγόμενη υπόθεση «Qatarargate» – μεγάλα χρηματικά ποσά από το Κατάρ, το Μαρόκο και τη Μαυριτανία βρέθηκαν στο σπίτι της Εύας Καϊλή, αντιπροέδρου του Κοινοβουλίου και ενός πρώην ευρωβουλευτή. Η φον ντερ Λάιεν απέλυσε τον Χολελέι στις αρχές Απριλίου 2023. Εν αναμονή των πορισμάτων της Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς, ο ανώτατος αξιωματούχος διορίστηκε «πολιτικός σύμβουλος» της γενικής διεύθυνσης που είναι αρμόδια για τις εταιρικές σχέσεις με τρίτες χώρες. Έκτοτε, έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο εκπροσωπώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε διεθνή συνέδρια με μια αμοιβή την υψηλότερη δυνατή στις Βρυξέλλες. Συνεχίζει να αμείβεται με 23.000 ευρώ καθαρά μηνιαίως!

Το ζήτημα θεωρείται ακόμη πιο σοβαρό επειδή η συμφωνία με το Κατάρ, η οποία ισχύει προσωρινά από το 2021, εξακολουθεί να συναντά έντονες αντιδράσεις από τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες και τα εργατικά συνδικάτα. Επίσης στον απόηχο του «Qatarargate» δεν έχει ακόμη επικυρωθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

H συμφωνία «ανοιχτός ουρανός» με το Κατάρ, ήταν επιθυμητή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με επικεφαλής τότε τον Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ, και από τα κράτη μέλη, τα οποία ψήφισαν ομόφωνα υπέρ της διαπραγμάτευσης. Η σύναψη της προσφέρει στην αεροπορική εταιρεία του Κατάρ «το ελεύθερο» στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Τα αεροπλάνα της εταιρείας μπορούν να προσγειώνονται όπου θέλουν και να πραγματοποιούν ενδομεταφορές. Για παράδειγμα, έχουν τη δυνατότητα να παραλαμβάνουν επιβάτες στην Αθήνα και να τους μεταφέρουν στο Παρίσι.

Εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός πως ενώ είναι σαφώς προς το συμφέρον του Κατάρ να έχει πρόσβαση στα 450 εκατομμύρια δυνητικών ταξιδιωτών της ΕΕ, είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς για το πλεονέκτημα των ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών, οι οποίες θα έχουν πρόσβαση μόνο στον αερολιμένα του Κατάρ και στα 3 εκατομμύρια κατοίκους του…

Η Qatar Airways επιδοτείται από την κυβέρνηση του πλούσιου σε πετρέλαιο εμιράτου, κάτι που δεν ισχύει πλέον για τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες, οι οποίες υπόκεινται σε αυστηρούς περιορισμούς σε περίπτωση κρατικών ενισχύσεων. Με άλλα λόγια, μια πιθανή σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ του Χένρικ Χολολέι και του Κατάρ, θα μπορούσε να καταστρέψει τη συμφωνία αυτή μια για πάντα. Ξενοδοχεία πέντε αστέρων, συναντήσεις για ψώνια…

Μετά από ένα χρόνο ερευνών, οι επιθεωρητές της Olaf βρήκαν πολύ περισσότερα από τις εννέα πτήσεις που δήλωσε ο Χολολέι στο μητρώο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην πραγματικότητα, ο γενικός διευθυντής, ο οποίος πραγματοποίησε 237 αποστολές στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της θητείας του, ταξίδεψε, κυρίως χωρίς να το δηλώσει, σε τουλάχιστον 25 περιπτώσεις με έξοδα του Κατάρ, αλλά και άλλων οργανισμών όπως η AACO, ή αραβικές εταιρείες με προορισμό το Μαρόκο, την Αίγυπτο, το Κατάρ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τον Λίβανο. Επισκέφτηκε επίσης την Αυστραλία, τον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιρλανδία, ταξιδεύοντας πάντα σε business class. Σε εννέα ταξίδια, συνοδευόταν από τη σύζυγό του και, μερικές φορές, από την κόρη τους.

Ακόμη χειρότερα, στον Χολολέι και στην οικογένειά του προσφέρθηκαν διαμονές πέντε αστέρων, με πληρωμένα όλα τα έξοδα (σπα, μουσεία, θεματικά πάρκα, κ.λπ.) και δείπνα σε πολυτελή εστιατόρια. Του προσφέρθηκαν επίσης διάφορα δώρα -γνωστά ως «shopping sessions»- και ένα αυτοκίνητο με σοφέρ. Όλα αυτά θα έπρεπε να τα είχε αρνηθεί. Ή, τουλάχιστον, να τα δηλώσει. Όπως θα έπρεπε να είχε δηλώσει ότι η σύζυγός του τον συνόδευε όταν τα ταξίδια του πληρώνονταν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πράγμα που συνέβη σε τουλάχιστον έξι περιπτώσεις.

Η Olaf απέδειξε ότι ο Χένρικ Χολολέι είχε μακροχρόνια και στενή σχέση με έναν από τους τότε διευθυντές της Qatar Airways, τον Γερμανό Ραφαέλ φον Χέερεμαν. Το 2011, όταν ήταν επικεφαλής του γραφείου του Ευρωπαίου Επιτρόπου Μεταφορών – του ομοεθνή του Εσθονού, Σίιμ Κάλλας – ο Χολολέι είχε ήδη ζητήσει να τού προσφερθούν οικογενειακές διακοπές στην Ντόχα.

Τον Δεκέμβριο του 2018, ως γενικός διευθυντής μεταφορών, το έκανε ξανά. Μια ανταλλαγή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με ημερομηνία εκείνη την εποχή, το οποίο προώθησε στη διεύθυνση εργασίας, φαίνεται να δείχνει ότι στο μεταξύ έγιναν πολλά άλλα ταξίδια. Ο γενικός διευθυντής ρωτούσε αν η κράτηση είχε γίνει στο ξενοδοχείο Four Seasons «ως συνήθως» και αν ο οδηγός του θα ήταν ο Dominic, «ως συνήθως». «Αυτό φαίνεται να υποδηλώνει έναν ορισμένο βαθμό κανονικότητας», σημείωσαν οι επιθεωρητές.
Ένα άλλο παράδειγμα. Από τις 10 έως τις 15 Ιουλίου 2019, ο Χολολέι και η οικογένειά του ήθελαν να ταξιδέψουν στη Βηρυτό. Ζήτησε τότε από τον επικεφαλής της AACO, η οποία είχε κεντρικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία να τον προσκαλέσει επίσημα «για διοικητικούς λόγους».

Όλα τα έξοδα του ταξιδιού, το οποίο ο OLAF χαρακτήρισε «αναψυχής», καλύφθηκαν από την AACO, με εισιτήρια που εκδόθηκαν από την Middle East Airlines. Ο Χολολέι ταξίδεψε με τους ίδιους όρους στο Μαρόκο, το Κουβέιτ και την Αυστραλία, αν και η Υπηρεσία Καταπολέμησης της Διαφθοράς δεν μπορεί να επιβεβαιώσει ότι ο κατάλογος αυτός είναι πλήρης. Συνολικά, το κόστος όλων αυτών των ταξιδιών ανέρχεται σε αρκετές δεκάδες χιλιάδες ευρώ.

Πρόκειται για πραγματική σύγκρουση συμφερόντων. Αλλά η υπόθεση παίρνει ποινική τροπή, καθώς, σύμφωνα με την OLAF, ο Χολολέι είχε ανταποδώσει τη χάρη στους Άραβες φίλους του: με μια πιθανή πράξη διαφθοράς. Η Υπηρεσία βρήκε ένα ανησυχητικό μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που εστάλη στον Ακμπάρ Αλ Μπέικερ, τότε επικεφαλής της Qatar Airways, τον Μάρτιο του 2015, εν μέσω των προετοιμασιών για τη συμφωνία «ανοιχτοί ουρανοί». Περιέχει εμπιστευτικά έγγραφα, συμπεριλαμβανομένης της γαλλογερμανικής θέσης σχετικά με τη συμφωνία, ένα έγγραφο σχετικά με τις πολιτικές προτεραιότητες της Ένωσης και τα στάδια των επικείμενων διαπραγματεύσεων. Ο ίδιος ο Χολολέι διευκρινίζει ότι πρόκειται για «ευαίσθητα εσωτερικά έγγραφα» που δεν πρέπει να κυκλοφορήσουν.

Φιλία και κόκκινες γραμμές

Αναφέρει επίσης στον συνομιλητή του ότι το λόμπι των αμερικανικών αερομεταφορέων (A4A) αντιτίθεται σθεναρά στο σχέδιο, ιδίως επειδή η Qatar Airways επωφελείται από κρατικές επιδοτήσεις, οι οποίες στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό.

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιο ριζοσπαστικές από τους Ευρωπαίους», προειδοποιεί. Ωστόσο, σύμφωνα με τον διαπραγματευτή της Eυρωπαϊκής Επιτροπής, τον Ισπανό Κάρλος Μπερμέχο Ακόστα, τότε δεν υπήρχε επίσημη σχέση μεταξύ της ΕΕ και της Qatar Airways, καθώς οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν ακόμη ξεκινήσει.

Τον Σεπτέμβριο του 2016, η γενική διεύθυνση έστειλε μάλιστα με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο σε έναν εκπρόσωπο της αεροπορικής εταιρείας του Κατάρ, τον Ατί Φαχτί, ένα άλλο εσωτερικό σχέδιο της συμφωνίας «ανοικτοί ουρανοί που είχαν ετοιμάσει οι Ευρωπαίοι.
Η OLAF τονίζει, ωστόσο, ότι ακόμη και αν ο Χολολέι δεν χρειάστηκε να μοιραστεί αυτά τα εμπιστευτικά έγγραφα, οι επιθεωρητές της δεν βρήκαν κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι είχε οποιαδήποτε επιρροή στις αποφάσεις υπέρ του Εμιράτου, παρά τους φιλικούς δεσμούς του με τους διευθυντές της αεροπορικής εταιρείας του Κατάρ ή της AACO. Γεγονός όμως παραμένει ότι η Ντόχα είχε ένα προβάδισμα, καθώς γνώριζε τις κόκκινες γραμμές των συνομιλητών της.

Ένα άλλο πρόβλημα που υπογραμμίζεται στην έκθεση της OLAF, είναι ότι τα στοιχεία αφορούν μόνο τον επαγγελματικό λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του Χολολέι. Η Υπηρεσία δεν έχει πρόσβαση στο σπίτι του, στον υπολογιστή ή στο προσωπικό του τηλέφωνο, καθώς μόνο τα δικαστήρια διαθέτουν τέτοιους ερευνητικούς μηχανισμούς.
Προφανώς σίγουρος για την ατιμωρησία του ο Χολολέι, πιάστηκε στα πράσα καθώς μερικές φορές έκανε το λάθος και χρησιμοποίησε το επαγγελματικό του e-mail. Εχοντας γνώση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις ύποπτες ενέργειες του, αναρωτιέται λοιπόν κανείς γιατί, υπό το φως των αρχικών ενδείξεων για πιθανή σύγκρουση συμφερόντων ή ακόμη και διαφθορά, η Olaf δεν παρέπεμψε το θέμα στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία του Λουξεμβούργου ή στα βελγικά δικαστήρια;

Μέσα σε δεκαοκτώ μήνες, ο ανώτατος αξιωματούχος είχε τον χρόνο να εξαφανίσει τα ενοχοποιητικά για αυτόν στοιχεία. Αυτό οφείλεται αναμφίβολα στην άρνηση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να αφήσουν την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να ερευνήσει τις υποθέσεις τους.
Αν και ανεξάρτητη, η Olaf παραμένει συνδεδεμένη με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ διευθυντής του, ο Φινλανδός Βίλε Ιτάλα, είναι ο ίδιος πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, με βαθμό γενικού διευθυντή του ευρωπαϊκού εκτελεστικού οργάνου. Αυτό θα μπορούσε να αποθαρρύνει τους ομολόγους του από το να τον παρακολουθούν προσεκτικά.

Ένα ισχυρό «εσθονικό» δίκτυο

Ο Χολολέι, μπόρεσε να ενεργήσει όπως ενήργησε, επειδή είναι ένα από τα πιο ισχυρά πρόσωπα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέλος του δικτύου που είναι πιο γνωστό στις Βρυξέλλες ως «εσθονικό δίκτυο», το οποίο αποτελείται από αξιωματούχους που εκπαιδεύτηκαν στην πρώην ΕΣΣΔ. Η σταδιοδρομία του είναι εντυπωσιακή: Υπουργός Οικονομίας της Εσθονίας μεταξύ 2001 και 2002, έγινε επικεφαλής του γραφείου του πρώην πρωθυπουργού της Εσθονίας Σίιμ Κάλλας, ο οποίος διορίστηκε Ευρωπαίος Επίτροπος όταν η χώρα του εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004.

Στενός φίλος του Μάρτιν Σέλμαϊρ, του πανίσχυρου επικεφαλής του γραφείου του Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του μεταξύ 2014 και 2019, ο Χολολέι διορίστηκε αναπληρωτής γενικός γραμματέας της Επιτροπής στα τέλη του 2013, μία από τις υψηλότερες θέσεις στο εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, προτού προαχθεί σε γενικό διευθυντή μεταφορών το 2015.

Παρέμεινε στη θέση αυτή για οκτώ χρόνια, ρεκόρ στην πρόσφατη ιστορία, δεδομένου ότι οι γενικοί διευθυντές υποτίθεται ότι εναλλάσσονται κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια. Στο πλευρό του βρισκόταν ένας άλλος Εσθονός, ο Μάρκους Ραχούγιοα, πρώην αναπληρωτής επικεφαλής του γραφείου του, ο οποίος προήχθη σε διευθυντή στη γενική διεύθυνση μεταφορών και καταδικάστηκε από βελγικά δικαστήρια για βιασμό μιας υφισταμένης του τον Σεπτέμβριο του 2015. Και αυτός αισθανόταν πανίσχυρος: μόλις τον Νοέμβριο του 2022, μετά από έρευνα του γαλλικού τύπου, απολύθηκε τελικά.

Θα τολμήσει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να βάλει τέλος σε αυτό το «εσθονικό δίκτυο»; Δεν είναι σίγουρο ! Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πρόθυμη να αναγνωρίσει ότι ο OLAF ολοκλήρωσε το έργο του, ένας από τους εκπροσώπους της ισχυρίζεται ότι το κοινοτικό εκτελεστικό όργανο «δεν μπορεί να θίξει μεμονωμένα θέματα προσωπικού» και ότι «οι αρμόδιες υπηρεσίες της Επιτροπής ακολουθούν τη διαδικασία που προβλέπεται στον κανονισμό προσωπικού και στις εκτελεστικές διατάξεις, σεβόμενες τα δικαιώματα των εμπλεκομένων». Με άλλα λόγια, τα πάντα θα διεκπεραιωθούν διακριτικά εσωτερικά, παρά τη σοβαρότητα του θέματος. Είναι σαφές ότι δεν τίθεται θέμα να δοθούν επιχειρήματα στους αντιπάλους της συμφωνίας «ανοικτού ουρανού» με το Κατάρ!

Πηγή: Εστία της Κυριακής