Η άγια νύχτα που αποφεύγουμε

Stille Nacht, heilige Nacht. Νύχτα σιωπηλή, άγια νύχτα.

Χριστουγεννιάτικο τραγούδι, τη μουσική του οποίου συνέθεσε ο Αυστριακός μουσικός και δάσκαλος Φραντς Ξάβερ Γκρούμπερ (1787-1863) και τους στίχους ο Αυστριακός ρωμαιοκαθολικός ιερέας και συγγραφέας Γιόζεφ Μορ (1792-1848).

Το τραγούδι, που στην Ελλάδα είναι γνωστό ως «Αγια νύχτα», ερμηνεύτηκε πρώτη φορά την παραμονή των Χριστουγέννων του 1818 στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στο Ομπεντορφ, κοντά στο Σάλτσμπουργκ.

Οπως όλες οι δημιουργίες που αγγίζουν το παγκόσμιο κοινό, είναι απλό. Οποιος ασχολείται με τη μουσική μπορεί να μάθει να εκτελεί τη μελωδία στα πρώτα του κιόλας μαθήματα. Οταν ο πυρήνας ενός δημιουργήματος είναι σπουδαίος, αληθής και όμορφος, δεν χρειάζεται κάτι άλλο για να συγκινήσει. Δεν ισχυροποιεί το έργο η πολυπλοκότητά του. Το μυστικό βρίσκεται στην πηγαία ιδέα που το γέννησε. Μια απλή μουσική δημιουργία μπορεί να λάβει στη συνέχεια σύνθετη μορφή, να γίνει κονσέρτο, όπερα, να προστεθούν όργανα και ποικίλα οπτικά ηδύσματα στην παρουσίασή της, αλλά τα κλειδιά της επιτυχίας είναι η απλότητα της σύλληψης και το βάθος του συναισθήματος.

Σε μέγα βάθος συναισθηματικό φτάνουν οι πρώτες λέξεις των στίχων. Νύχτα σιωπηλή, άγια νύχτα. Ο ιερέας Γιόζεφ Μορ συνόψισε το μήνυμα της γιορτής σε ελάχιστες λέξεις. Η σιωπή της εναγώνιας προσμονής για τη γέννηση του λυτρωτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αγιότητα. Στο θείο βρέφος που κοιμάται απευθύνεται η προτροπή «Schlaf in himmlischer Ruh!» «κοιμήσου με παραδείσια γαλήνη». Η γαλήνη αντιμετωπίζεται από τον στιχουργό ως ανήκουσα στο παραδείσιο βασίλειο.

Στους γερμανικούς στίχους του αυθεντικού τραγουδιού τη σιωπή σπάει η φωνή του Αγγέλου, που ενημερώνει τους βοσκούς -και μαζί τους την ανθρωπότητα- ότι «Christ, der Retter ist da!» (ο Χριστός ο Σωτήρας είναι εδώ!) Στη συνέχεια, η σιωπή της άγιας νύχτας σπάει από το άκουσμα του γέλιου της αγάπης, που βγαίνει από το στόμα του μικρού Χριστού «Gottes Sohn, o wie lacht Lieb’ aus deinem göttlichen Mund» (Υιέ του Θεού, ω, πώς γελά η αγάπη από το θεϊκό στόμα σου).

Τούτο το μικρό και τόσο μεγάλο τραγουδάκι είναι μάθημα ζωής. Μας διδάσκει ποια είναι η γιορτή και πώς μπορούμε να τη γιορτάσουμε. Επίκεντρό της δεν είναι άλλος, παρά ο Χριστός. Ο Υιός του Θεού, που ήρθε να μας σώσει. Η κτιστή φύση, υποταγμένη κι εκείνη στους απαράβατους θείους νόμους, σιωπά. Κάνει ησυχία, η οποία σπάει μόνο από την αγγελική ανακοίνωση για τη γέννηση του Χριστού και στη συνέχεια από το γέλιο που εκπέμπεται από την αγάπη του θείου βρέφους για την ανθρωπότητα. Αυτή ήταν η σύλληψη της γιορτής από τους δύο Αυστριακούς, που έδωσαν τον μουσικό τόνο της με το τραγούδι Stille Nacht.

Και η ησυχία πού κρύβεται όλα αυτά τα χρόνια; Πόση φασαρία τη σκεπάζει; Ποιος σιωπά στις ημέρες μας για να ακούσει, όπως οι βοσκοί του τραγουδιού, το άγγελμα για τη γέννηση του Κυρίου; Πόσα χάχανα και κλαγγές κραιπάλης ταράζουν τους αιθέρες και πορθούν τις συνειδήσεις των ανθρώπων με θόρυβο, αλαζονεία, υποκρισία κι ανοησία μαζί; Ποιος και πότε θα δείξει το άστρο στον ουρανό για να ακολουθήσουμε και να προσεγγίσουμε με τις ψυχές μας τη φάτνη;

Τα Χριστούγεννα της ουσίας τα προσμένουμε με χαρά οι χριστιανοί, αλλά δεν έρχονται. Τα διώχνουμε. Κοιτάζουμε το ημερολόγιο και ανυπομονούμε να περάσουν οι ημέρες, που ούτως ή άλλως είναι παραδομένες στην ύλη, για να ρίξουμε κι άλλη ύλη εντός μας προσπαθώντας με υπερκατανάλωση τροφών, ποτών, ουσιών και κούφιων εντυπώσεων να πληρώσουμε το εσωτερικό κενό μας. Η ειρωνεία του πράγματος είναι πως, κατά βάθος, ξέρουμε καλά την προαιώνια αλήθεια: Τα εσωτερικά κενά δεν γεμίζουν με υλικά πράγματα και φευγαλέες εντυπώσεις. Με αγάπη γεμίζουν τα ψυχικά κενά, με σύνδεση με τον Θεό και υπηρεσία σε Εκείνον και στον συνάνθρωπο.

Δεν μπορείς να ανοίξεις διαύλους με τον Κύριο, όντας διαλυμένος από την άνευ όρων παράδοση στις υλικές απολαύσεις. Δεν ανθεί η αληθής γνώση στα χέρσα χωράφια της χλαπαταγής των ρεβεγιόν και των χυδαίων συνάξεων, όπου αποθεώνονται οι πτωτικές συμπεριφορές.

Είναι γιορτή της γαλήνιας χαράς τα Χριστούγεννα – όσο περίεργο κι αν φαντάζει στις ημέρες μας, αλλά και στις άλλες εποχές που ουσιαστικά είναι τόσο όμοιες με τη δική μας. Ας σιωπήσουμε λίγο να ακούσουμε το γέλιο της αγάπης του Χριστού, που γεννάται για να μας λυτρώσει.