Ο Ερντογάν ετοιμάζεται να πάρει τα Ιεροσόλυμα την ώρα που αμφισβητείται η τουρκική επικυριαρχία στην Κωνσταντινούπολη

Η όλο και πιο προκλητική στάση του Ερντογάν στην Μέση Ανατολή με μία επεκτατική εξωτερική πολιτική και μία πολιτική διώξεων των χριστιανών της Τουρκίας φέρνει το καθεστώς Ερντογάν στο στόχαστρο και της Δύσης.

Ο Michael Rubin, που υπηρέτησε για χρόνια στο Πεντάγωνο ως ειδικός πάνω σε ζητήματα της Μέσης Ανατολής, σε πρόσφατο άρθρο του στο Middle East Forum δήλωσε για πρώτη φορά δημόσια πως η στάση του Ερντογάν θέτει σε αμφισβήτηση την Τουρκική επικυριαρχία στην Κωνσταντινούπολη.

Ο αναλυτής, με επιρροή σε κύκλους της Ουάσινγκτον έγραψε πως: «Η Τουρκία έχει αποτύχει να διασφαλίσει τη θρησκευτική ελευθερία· πράγματι, ο Ερντογάν έχει δείξει περιφρόνηση και επιθετικότητα προς την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, καθώς και τις Αρμενικές Αποστολικές και Καθολικές Εκκλησίες. Τα μέλη της ολοένα μειούμενης εβραϊκής κοινότητας στην Τουρκία ζουν ουσιαστικά ως όμηροι του τουρκικού κράτους, φοβούμενοι καθημερινά ότι οι εξτρεμιστές που εκπαιδεύει η Τουρκία μπορεί να στραφούν εναντίον τους».

Προσθέτοντας: «Καθώς ο Ερντογάν επιχειρεί να εγείρει ζητήματα κυριαρχίας στα Ιεροσόλυμα, δημιουργεί ένα προηγούμενο που κάθε χώρα που επιδιώκει την ελευθερία πρέπει να εκμεταλλευτεί, αμφισβητώντας την τουρκική διοίκηση στην Κωνσταντινούπολη και εξετάζοντας ανοιχτά το καθεστώς της πόλης και την κυριαρχία της Τουρκίας.»

Στις 22 Δεκεμβρίου 2024, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συγκέντρωσε τους υποστηρικτές του στη Μαρντίν, κοντά στα σύνορα με τη Συρία, σε μια ακόμα προκλητική επίδειξη της φιλοδοξίας του να αναβιώσει την παλιά δόξα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Με το πλήθος να φωνάζει «Πρόεδρε, οδήγησέ μας στα Ιεροσόλυμα», ο Ερντογάν απάντησε με το αινιγματικό «Η υπομονή φέρνει τη νίκη». Η δήλωση αυτή ήρθε λίγους μήνες μετά από τις ευθείες απειλές του κατά του Ισραήλ, κάνοντας σαφές ότι τα όνειρα του για την κατάκτηση των Ιεροσολύμων δεν είναι απλώς ρητορικά πυροτεχνήματα.

Αυτή η εμμονή του Ερντογάν με τα Ιεροσόλυμα δεν είναι κάτι καινούργιο. Το 2020, είχε δηλώσει δημόσια ότι «τα Ιεροσόλυμα είναι δική μας πόλη», μια δήλωση που επανέφερε την παλιά φιλοδοξία της Τουρκίας να αναλάβει ηγετικό ρόλο στον μουσουλμανικό κόσμο, με τα Ιεροσόλυμα στο επίκεντρο. Ταυτόχρονα, το κοινοβούλιο της Τουρκίας, το οποίο ελέγχεται απόλυτα από τον Ερντογάν, έχει θέσει την “απελευθέρωση της Παλαιστίνης” ως προτεραιότητα. Στις 16 Οκτωβρίου 2024, ο πρόεδρος της τουρκικής Βουλής, Νουμάν Κουρτουλμούς, δήλωσε πως «η Παλαιστίνη θα απελευθερωθεί», ενώ τόσο ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, σύμμαχος του Ερντογάν, όσο και ο γιος του, Μπιλάλ, έχουν υποσχεθεί “μάχη” για τα Ιεροσόλυμα.

Η επιδίωξη αυτή εντάσσεται στη γενικότερη στρατηγική του Ερντογάν να προβάλλει τον εαυτό του ως τον νέο Σουλτάνο του ισλαμικού κόσμου. Η ιδεολογία του συνδυάζει ισλαμιστικό φανατισμό με έναν εθνικιστικό αναθεωρητισμό που στοχεύει στην ανατροπή της γεωπολιτικής ισορροπίας. Ο Ερντογάν δεν βλέπει μόνο τα Ιεροσόλυμα ως στόχο· τα θεωρεί σύμβολο μιας νέας οθωμανικής εποχής, όπου η Τουρκία θα είναι η ηγέτιδα δύναμη.

Παράλληλα, ο Ερντογάν καλλιεργεί την εικόνα του προστάτη του Ισλάμ, με τις δηλώσεις του να βρίσκουν απήχηση σε μεγάλο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου. Ωστόσο, η πραγματικότητα της ηγεσίας του είναι πιο σκοτεινή. Στην Τουρκία, τα θρησκευτικά μνημεία άλλων θρησκειών, όπως η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας, έχουν μετατραπεί σε εργαλεία πολιτικής προπαγάνδας. Η ιστορική και θρησκευτική κληρονομιά της Κωνσταντινούπολης συνεχώς υποβαθμίζεται, ενώ οι χριστιανικές και αρμενικές κοινότητες αντιμετωπίζουν διακρίσεις και καταπίεση.

Η ρητορική του Ερντογάν για τα Ιεροσόλυμα, λοιπόν, δεν είναι παρά μια συνέχεια της πολιτικής του αναθεωρητισμού. Αν αμφισβητεί το καθεστώς των Ιεροσολύμων, γιατί να μη συζητηθεί και η κυριαρχία της Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη; Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί το 2020 ήταν ένα ξεκάθαρο μήνυμα για την κατεύθυνση της Τουρκίας υπό την ηγεσία του.

Η διεθνής κοινότητα, και ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες, οφείλουν να πάρουν ξεκάθαρη θέση απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό. Όσο ο Ερντογάν συνεχίζει να απειλεί τη σταθερότητα της περιοχής, τόσο περισσότερο η Δύση πρέπει να επανεξετάσει τη στρατηγική της απέναντι στην Τουρκία. Η ανοχή απέναντι στις φιλοδοξίες του Σουλτάνου μόνο θρέφει την αποσταθεροποίηση. Αν ο Ερντογάν πραγματικά επιδιώκει να κατακτήσει τα Ιεροσόλυμα, ίσως έχει έρθει η ώρα η διεθνής κοινότητα να επανεξετάσει την ίδια την κυριαρχία της Τουρκίας στις δικές της ιστορικές κατακτήσεις.